Eyüp (peygamber)

Eyüp Eyob
Eyob, Léon Bonnat (1880)
Peygamber
Tanınma nedeni	Eyüp kitabı
Hareket	Yahudilik
Saygınlığı	Yahudilik Katolik Kilisesi Ortodoks Kilisesi Oryantal Ortodoksluk Kilisesi İslam Dürzîlik

Eyüp (Arapça: أَيُّوْب, Ayyūb) veya Eyob (İbranice: אִיּוֹב‎; Grekçe: Ἰώβ, Iṓb), İshak'ın soyundan gelen ve Kitâb-ı Mukaddes'teki Eyüp kitabının merkez figürü olan Yahudi din büyüğü. Kitâb-ı Mukaddes'te, hastalık ve problemlere karşı sabretmeyi gösteren örnek bir kişidir.

İbranicede Eyob (אִיּוֹב‎, `Iyyōḇ) olarak geçen isim, Septuaginta'da Iob şeklini almıştır. Martin Luther tarafından yapılan Kitâb-ı Mukaddes çevirisinde İbranicedeki Alef harfinin telaffuzunu korumak isteyen Luther, ismi Hiob olarak çevirmiştir. Türkçeye muhtemelen daha sonraları Arapçadan Eyüp olarak geçmiştir. Eyüp isminin kendisi tanrının yardımını arayan bir sorudur. Anlamı aşağı yukarı (İlahi) Baba nerede? şeklinde çevrilebilir. Öte yandan gerek İbranicede gerekse Arapçada isim birtakım kelimelerle yakın ilişki içerisindedir. İbranicede "’ôyeb" düşman" anlamına gelir ve tanrı tarafından düşman edilen şeklinde de yorumlanabilir, Arapçada ise "awab" kelimesi ile ilişkilendirilen Eyüp ismi bu karakteri büyük bir tövbekar olarak öne çıkarmaktadır.^[1]

Muazzez İlmiye Çığ Eyüp kıssasının Tanah'tan bin yıl önce yazılmış olan 6 adet Sümer tabletinde hikâyesi anlatılan bir mitolojik figürden esinlenilerek yazıldığını ifade etmiştir.^[2] Tabletlerden ikisinin İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde (NI. 4587), diğer dördünün de ABD'de, Philadelphia Üniversitesi Müzesi'nin Nippur Koleksiyonu bölümünde bulunduğu kaydedilmiştir.^[3]

Tanah'ta Eyüp adına taşıyan bir kitap bulunmaktadır.^[4] Bu kitap Rut ve Yunus gibi diğer kitaplara kıyasen yazarının adını değil, ana karakterinin ismini taşır. Biyografik olarak tespit edilmesi zor olan Eyüp karakteri, kitapta sohbet ettiği arkadaşları gibi bir paradigma olarak okuyucu karşısına çıkmaktadır.

Kitabın giriş bölümünde oldukça dindar biri olarak resmedilen Eyüp'ün büyük çile ve acılarına sebep olan şeytan ve tanrının tartışması anlatılır. Bu bölümde kitapta Eyüp'ün Uz şehrinden geldiği bahsedilse de, şeytan ve tanrı arasındaki diyaloglar cennette geçmektedir. Bu sayede kitabın olayların yaşandığı iki ayrı konum bildirdiği öne sürülebilir.

Giriş bölümünü takiben Eyüp'ün kaybettiği malı mülkü, ailesi ve nihayetinde sağlığı sebebiyle attığı feryadı gelir. Bu bölüm esasen Eyüp kitabının teolojik olarak da merkezini oluşturur.

1. Sonunda Eyüp ağzını açtı ve doğduğu güne lanet edip 2. şöyle dedi: 3. “Doğduğum gün yok olsun, ‘Bir oğul doğdu’ denen gece yok olsun! 4. Karanlığa bürünsün o gün, Yüce Tanrı onunla ilgilenmesin, Üzerine ışık doğmasın. 5. Karanlık ve ölüm gölgesi sahip çıksın o güne, Bulut çöksün üzerine; Işığını karanlık söndürsün.

— Eyüp 3: 1-5

Diyalog bölümünde Eyüp'ün 3 arkadaşı (Temanlı Elifaz, Şuahlı Bildat, Naamalı Sofar) ile doğruluk, dindarlık, iyi ve kötü şans üzerine gerçekleştirdiği sohbetler yer alır. Diyalog bölümünü de kendi içerisinde 3 parçaya ayırmak mümkündür. İlk kısımda 4-14 Eyüp'ün yarattığı varlıkları seven ve doğru bir dünya düzeni yaratmaya çabalayan inancı şüpheye düşmüştür. Arkadaşlarının bilgece tavsiyelerine rağmen Eyüp suçsuz olduğunu ve bu acıları hak etmediğini yeniler. İkinci parça olarak ayrılabilecek 15-21 de Eyüp inançsızların sağlığının iyi olduğunu ve huzurlu bir hayat sürdüklerini ileri sürer ve yine doğru bir hayat düzeni yönündeki kaygılarını dile getirir. Arkadaşları Eyüp'ü yeniden tövbe etmeye ve günahlarını kabul etmeye çağırsalar da Eyüp bir kez daha suçsuz olduğunu söyler. Diyalog bölümü bir koro şarkısına benzeyen bilgelik adına yazılmış bir söyleyiş ile son bulur.

Diyalog sonrası tekrar geçmişine bir göz atan Eyüp, çektiği acıları düşünür, yeniden suçsuz olduğunun farkına varıp yeni bir feryat daha atar ve tanrının nihayet ona bir cevap vermesini yakarır.

Tanrı Eyüp'le konuşmaya başlamadan önce Elihu isimli dördüncü bir arkadaş Eyüp'ün acılarına anlam verme amacıyla ortaya çıkar. Bu bölümde Elihu diğerlerinden farklı olarak tanrının sebep olduğu acıların bir eğitim olduğunu ileri sürer.

Tanrı nihayet kitabın son bölümlerinde bir Teofani ile ortaya çıkar ve Eyüp'e direkt olarak hitap ederek ona üst üste kozmik içerikli retorik sorular yöneltir. Bu bölümde ele alınan konular ve tanrının yönelttiği sorular Eyüp'ün acıları ile alakalı olmaktan ziyade daha doğa ve Eyüp'ün şüphe içerisine düştüğü doğru dünya düzeni üzerine şekillenmektedir. Nihayet 42'de Eyüp tanrının büyüklüğünü kabul ve tövbe eder.

Eyüp'ün tövbesini izleyen bölümde Eyüp'ün acılarının son bulduğu aktarılır ve eskiden olduğunun iki katı bir varlığa ve uzun bir ömre sahip olduğu aktarılarak bölüm bitirilir.

Eyyub'dan Kur'an'da dört yerde bahsedilir ve sabır örneği olarak takdim edilir.

Eyüp أيوب Peygamber
İslam kaligrafisinde Eyüp'ün adı.
Yerine geldiği	Yusuf
Yerine gelen	Şuayb

İslam kaynaklarına göre Harran bölgesinde yaşayan ve çok zengin olup, sayısız malı-mülkü, birçok oğlu, kızı bulunan Eyyub, kendi toplumuna peygamber olarak gönderilmiştir. Şanlıurfa'da orada çile çektiğine inanılan bir mağara ziyaret mekânı olarak bulunmaktadır.

Urfa'da, Şam'da, Umman'da, Yemen'de ve Irak'ta türbesi vardır.

Sâd Suresi'nin 44. ayeti için Diyanet İşleri mealinde şu dipnot bulunmaktadır: "Tefsir kaynaklarında ifade edildiğine göre, Eyyûb peygamber bir olay üzerine karısına yüz sopa vuracağına yemin etmiş, kendisine has bir ruhsat olmak üzere de âyetteki çözüm kendisine öğretilmişti."

• Eyüp kitabı
• İslam peygamberleri
• Kur'an'da adı geçen peygamberler