İçeriğe atla

Yeryüzündeki ilk yaşam

"Yaşamın kökeni" için Abiyogenez sayfasına bakınız.
Bu madde yaşamın bilinen ilk izleri hakkındadır. Yaşamın ortaya çıkışı hakkındaki bilimsel olmayan görüşler için Yaratılış miti sayfasına bakınız.
Hidrotermal baca çökeltilerinde yeryüzü üzerindeki en eski canlıların kanıtı bulunmuştur.[1][2][3]

Yeryüzündeki ilk yaşam, en az yaklaşık 3,5 milyar yaşında olduğu düşünülen hidrotermal baca çökeltilerinde bulunan fosilleşmiş mikroorganizmalardır.[1][2] Yaşamın varlığı üzerine en eski kanıtlar 3,77 ila 4,28 milyar yıl öncesi arasında değişkenlik gösterir.[2][4][5] En erken tahminlere göre 4,5 milyar yıl önce okyanusların oluşmasından kısa süre sonra yaşam ortaya çıkmıştır.[2][3][6][7] Yeryüzündeki yaşamın en eski doğrudan kanıtı, 3,47 milyar yıllık Avustralya Apex chert kayalarında çökelmiş mikroorganizmaların mikrofosilleridir.[8][9]

Canlıküre

Daha fazla bilgi: Abiyogenez

Yeryüzü, şimdiye dek evrende yaşam barındırdığı bilinen tek gezegendir.[10][11] Yeryüzünde varlığı üzerine en eski kanıtlar 3,77 milyar yıl öncesi ile 4,28 milyar yıl öncesi arasında değişir.[2][4] Yeryüzünün canlıküresi (biyosfer), yüzeyin en az 19 km altına kadar uzanır,[12][13][14][15] ve en az 76 km'ye kadar[16] atmosfere sahip olup[17][18][19] toprak, hidrotermal bacalar ve kayaçlar içerir.[20][21] Ayrıca Antarktika buzullarının en az 9.144 metre altını[22][23][24] ve okyanusun en derin kısımlarını da içerir.[25][26][27][28][29] Temmuz 2020'de deniz biyologları, "yarı askıya alınmış canlandırmada" oksijensiz soluyan mikroorganizmaların (çoğunlukla) 101,5 milyon yıl kadar yaşlı organik olarak yoksun tortullarda bulunduğunu bildirdiler. Bu mikroorganizmalar, 762 metre (2.500 ft) derinliğindeki Güney Büyük Okyanus Girdabı'nda (SPG) ("okyanustaki en ölü nokta") deniz tabanının altında bulunur ve şimdiye değin bulunan en uzun yaşayan canlılar olabilir.[30][31] Belirli sınama koşulları altında, canlıların uzay boşluğunda yaşayabildikleri de gözlemlenmiştir.[32][33] Daha yakın bir zamanda (Ağustos 2020) Uluslararası Uzay İstasyonu üzerinde yürütülen çalışmalara göre, bakterilerin uzayda üç yıl boyunca canlı kaldıkları belirlendi.[34][35] Canlıkürenin toplam kütlesinin 4 trilyon ton karbon içerdiği sanılıyor.[36] Bir araştırmaya göre, "Mikropları her yerde bulabilirsiniz, [farklı] koşullara iyi bir biçimde uyarlanabilirler ve nerede olurlarsa olsunlar canlı kalırlar."[26]

Yeryüzü üzerinde yaşamış tüm canlılardan beş milyarın üstünde olan tüm türlerin,[37] %99'dan çoğunun soyunun tükendiği sanılmaktadır.[38][39] Yeryüzündeki var olan türlerin sayısıyla ilgili bazı kestirimler 10 milyon ile 14 milyon arasında değişmektedir,[40] bunların yaklaşık 1,2 milyonu belgelenmiştir ve yüzde 86'sından çoğu tanımlanmamıştır.[41] Bununla birlikte, Mayıs 2016 tarihli bir bilimsel bildiri, şu anda yeryüzünde 1 trilyon türün olduğunu ve yalnızca milyonda birinin (106) tanımlandığını iddia ediyor.[42] Başkaca, Dünya'da en çok sayıda bulunan canlı benzeri varlık olan[43] ve bazı biyologların canlı olarak saydığı virüslerden aşağı yukarı 10 nonilyon (1030) tane var olduğu düşünülüyor.[44]

Fosil kanıtlar

Arkeler (prokaryotik mikroplar) ilk olarak hidrotermal bacalar gibi aşırı ortamlarda bulunmuştur.

Yerküre'nin yaşı yaklaşık 4,54 milyar yıl olup[45][46][47] yeryüzündeki yaşamın tartışmasız en eski kanıtı 3,5 milyar yıl öncesine aittir.[48][49][50] Bazı bilgisayar tasarıları, yaşamın 4,5 milyar yıl önce başladığını öne sürüyor.[4][5]

3,465 milyar yıllık Avustralya Apex çört kayalarının bir zamanlar mikroorganizmalar içermesi yeryüzündeki yaşamın en eski "doğrudan" kanıtıdır.[8][9] Batı Avustralya'da 3,48 milyar yıllık kumtaşında mikrobiyal mat fosiller keşfedildi.[51][52][53][54] Biyojenik grafit,[55] ve olasılıkla stromatolitlerin[56][57][58] kanıtı, Grönland'ın güneybatısındaki 3,7 milyar yıllık metasedimanter kayaçlarda keşfedildi. Batı Avustralya'daki 4,1 milyar yıllık kayalarda olası "yaşam kalıntıları" bulundu.[59] Güney Afrika'da, muhtemelen Barberton Yeşiltaş Kuşağı'nın paleo-deniz altı hidrotermal damar sisteminde yaklaşık 3,42 milyar yaşında yaşayan metanojenler ve / veya metanotroflardan oluşan "varsayımsal filamentli mikrofosiller" tanımlanmıştır.[1][60]

Panspermia kuramı, yeryüzündeki yaşamın, uzay tozu[61] veya gök taşları aracılığıyla taşınan canlısal maddelerden gelmiş olabileceğini kestiriyor.[62]

Fosilleşmiş mikroorganizmalar (mikrofosiller), Kanada'nın Quebec eyaletindeki Nuvvuagittuq Kuşağı'nda bulunan eski bir deniz yatağındaki hidrotermal menfez çökeltilerinde bulunmuştur. Bunlar 4.28 milyar yıl kadar eski olabilir, bu da Dünya'daki en eski yaşam kanıtıdır ve 4.41 milyar yıl önce okyanus oluşumundan sonra "yaşamın neredeyse aniden ortaya çıktığını" düşündürmektedir.[2][3][6][7] Hatta bazı araştırmacılar yaşamın yaklaşık 4,5 milyar yıl önce başlamış olabileceğini düşünüyorlar.[4][5] Biyolog Stephen Blair Hedges'e göre, "Eğer yaşam Dünya'da nispeten hızlı bir şekilde ortaya çıktıysa... o zaman evrende yaygın olabilir".[63][64][65] Karasal yaşam formlarının uzaydan tohumlanmış olabileceği ihtimali göz önünde bulunduruldu.[66][67] Ocak 2018'de yapılan bir araştırma, Dünya'da bulunan 4,5 milyar yıllık meteorların sıvı su ile birlikte yaşam için gerekli olabilecek prebiyotik kompleks organik maddeler içerdiğini ortaya koydu.[62][68]

Karadaki yaşama gelince, 2019'da bilim insanları Kuzey Kanada'da Ourasphaira giraldae adlı fosilleşmiş bir mantarın keşfedildiğini ve bu mantarın bir milyar yıl önce, bitkilerin karada yaşadığı düşünülmeden çok önce karada yetişmiş olabileceğini bildirdiler.[69][70][71] Temmuz 2018'de bilim adamları, karadaki en eski canlının 3,22 milyar yıl önce yaşamış bir bakteri olabileceğini bildirdiler.[72] Mayıs 2017'de, Batı Avustralya'nın Pilbara Kratonu'ndaki 3,48 milyar yıllık kaynaç taşında karadaki mikrobiyal yaşamın ilk kanıtı bulunmuş olabilir.[73][74]

Genomik kanıtlar

Ana madde: Son evrensel ortak ata

Modern organizmaların (Bakteri ve Arke alemlerindeki) genomlarını karşılaştırarak, son evrensel ortak atanın (SEOA) varlığını ve yaşını ve minimal bir gen setini çıkarmak mümkündür.[75][76] Bir moleküler saat modeli, SEOA'nın 4,477 ile 4,519 milyar yıl önce, Hadean dönemi içinde yaşamış olabileceğini öne sürmektedir.[4][5][a]

Galeri

Yeryüzündeki ilk yaşam (resimler için sağdaki "göster"e tıklayın)
  • Stromatolitler, tortu tarafından boğulmaktan kaçınmak için yukarı doğru hareket eden mikroplar tarafından yapılmış olabilir.[56][57]
    Stromatolitler, tortu tarafından boğulmaktan kaçınmak için yukarı doğru hareket eden mikroplar tarafından yapılmış olabilir.[56][57]
  • Mavi-yeşil alglerin geride bıraktığı stromatolitler, dünyadaki en eski yaşam fosillerinden biridir..
    Mavi-yeşil alglerin geride bıraktığı stromatolitler, dünyadaki en eski yaşam fosillerinden biridir..
  • Beyaz Deniz sahilindeki mavi-yeşil alg kaynaklı mat, tuzlu göl.
    Beyaz Deniz sahilindeki mavi-yeşil alg kaynaklı mat, tuzlu göl.
  • Türkiye'nin Salda Gölü kayalarındaki mikrobiyalitler
    Türkiye'nin Salda Gölü kayalarındaki mikrobiyalitler
  • Gelgit bölgelerindeki yapışkan mikrobiyal matların altında oluşan buruşuk Kinneyia türü tortul yapılar.[77]
    Gelgit bölgelerindeki yapışkan mikrobiyal matların altında oluşan buruşuk Kinneyia türü tortul yapılar.[77]
  • Niagara Gorge, NY'de ortaya çıkan Grimsby Oluşumu'ndaki (Silüriyen) Kinneyia benzeri yapı.
    Niagara Gorge, NY'de ortaya çıkan Grimsby Oluşumu'ndaki (Silüriyen) Kinneyia benzeri yapı.

Ayrıca bakınız

Dipnotlar

  1. ^ SEOA'nın Dünya'daki ilk yaşam olduğu düşünülmüyor, daha ziyade zamanının hâlâ yaşayan torunlara sahip tek organizma türü olduğu düşünülüyor.

Kaynakça

  1. ^ a b c Cavalazzi, Barbara (14 Temmuz 2021). "Cellular remains in a ~3.42-billion-year-old subseafloor hydrothermal environment". Science Advances. 7 (9): eabf3963. Bibcode:2021SciA....7.3963C. doi:10.1126/sciadv.abf3963. PMC 8279515 $2. PMID 34261651. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  2. ^ a b c d e f Dodd, Matthew S.; Papineau, Dominic; Grenne, Tor; slack, John F.; Rittner, Martin; Pirajno, Franco; O'Neil, Jonathan; Little, Crispin T. S. (2 Mart 2017). "Evidence for early life in Earth's oldest hydrothermal vent precipitates" (PDF). Nature. 543 (7643): 60-64. Bibcode:2017Natur.543...60D. doi:10.1038/nature21377. PMID 28252057. 23 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Temmuz 2021. 
  3. ^ a b c Zimmer, Carl (1 Mart 2017). "Scientists Say Canadian Bacteria Fossils May Be Earth's Oldest". The New York Times. 2 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2017. 
  4. ^ a b c d e Staff (20 Ağustos 2018). "A timescale for the origin and evolution of all of life on Earth". Phys.org. 18 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2018. 
  5. ^ a b c d Betts, Holly C.; Putick, Mark N.; Clark, James W.; Williams, Tom A.; Donoghue, Philip C.J.; Pisani, Davide (20 Ağustos 2018). "Integrated genomic and fossil evidence illuminates life's early evolution and eukaryote origin". Nature. 2 (10): 1556-1562. doi:10.1038/s41559-018-0644-x. PMC 6152910 $2. PMID 30127539. 
  6. ^ a b Ghosh, Pallab (1 Mart 2017). "Earliest evidence of life on Earth 'found". BBC News. 1 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2017. 
  7. ^ a b Dunham, Will (1 Mart 2017). "Canadian bacteria-like fossils called oldest evidence of life". Reuters. 2 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2017. 
  8. ^ a b Tyrell, Kelly April (18 Aralık 2017). "Oldest fossils ever found show life on Earth began before 3.5 billion years ago". University of Wisconsin–Madison. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2017. 
  9. ^ a b Schopf, J. William; Kitajima, Kouki; Spicuzza, Michael J.; Kudryavtsev, Anatolly B.; Valley, John W. (2017). "SIMS analyses of the oldest known assemblage of microfossils document their taxon-correlated carbon isotope compositions". PNAS. 115 (1): 53-58. Bibcode:2018PNAS..115...53S. doi:10.1073/pnas.1718063115. PMC 5776830 $2. PMID 29255053. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  10. ^ Graham, Robert W. (February 1990). "Extraterrestrial Life in the Universe" (PDF). NASA (NASA Technical Memorandum 102363). Lewis Research Center, Cleveland, Ohio. 3 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Haziran 2015. 
  11. ^ Altermann, Wladyslaw (2009). "From Fossils to Astrobiology – A Roadmap to Fata Morgana?". Seckbach, Joseph; Walsh, Maud (Ed.). From Fossils to Astrobiology: Records of Life on Earth and the Search for Extraterrestrial Biosignatures. Cellular Origin, Life in Extreme Habitats and Astrobiology. 12. Dordrecht, the Netherlands; London: Springer Science+Business Media. s. xvii. ISBN 978-1-4020-8836-0. LCCN 2008933212. 7 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023. 
  12. ^ Deep Carbon Observatory (10 Aralık 2018). "Life in deep Earth totals 15 to 23 billion tons of carbon – hundreds of times more than humans – Deep Carbon Observatory collaborators, exploring the 'Galapagos of the deep,' add to what's known, unknown, and unknowable about Earth's most pristine ecosystem". EurekAlert!. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2018. 
  13. ^ Dockrill, Peter (11 Aralık 2018). "Scientists Reveal a Massive Biosphere of Life Hidden Under Earth's Surface". Science Alert. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2018. 
  14. ^ Gabbatiss, Josh (11 Aralık 2018). "Massive 'deep life' study reveals billions of tonnes of microbes living far beneath Earth's surface". The Independent. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2018. 
  15. ^ Klein, JoAnna (19 Aralık 2018). "Deep Beneath Your Feet, They Live in the Octillions – The real journey to the center of the Earth has begun, and scientists are discovering subsurface microbial beings that shake up what we think we know about life". The New York Times. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2018. 
  16. ^ Loeb, Abraham (4 Kasım 2019). "Did Life from Earth Escape the Solar System Eons Ago?". Scientific American. 27 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2019. 
  17. ^ University of Georgia (25 Ağustos 1998). "First-Ever Scientific Estimate Of Total Bacteria On Earth Shows Far Greater Numbers Than Ever Known Before". Science Daily. 18 Ekim 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2014. 
  18. ^ Hadhazy, Adam (12 Ocak 2015). "Life Might Thrive a Dozen Miles Beneath Earth's Surface". Astrobiology Magazine. Archived from the original on 2 Kasım 2020. Erişim tarihi: 11 Mart 2017. 
  19. ^ Fox-Skelly, Jasmin (24 Kasım 2015). "The Strange Beasts That Live In Solid Rock Deep Underground". BBC online. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2017. 
  20. ^ Suzuki, Yohey (2 Nisan 2020). "Deep microbial proliferation at the basalt interface in 33.5–104 million-year-old oceanic crust". Communications Biology. 3 (136): 136. doi:10.1038/s42003-020-0860-1. PMC 7118141 $2. PMID 32242062. 
  21. ^ University of Tokyo (2 Nisan 2020). "Discovery of life in solid rock deep beneath sea may inspire new search for life on Mars – Bacteria live in tiny clay-filled cracks in solid rock millions of years old". EurekAlert!. 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2020. 
  22. ^ Simon, Matt (15 Şubat 2021). "Scientists Accidentally Discover Strange Creatures Under a Half Mile of Ice - Researchers only drilled through an Antarctic ice shelf to sample sediment. Instead, they found animals that weren't supposed to be there". Wired. 21 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2021. 
  23. ^ Griffiths, Huw J. (15 Şubat 2021). "Breaking All the Rules: The First Recorded Hard Substrate Sessile Benthic Community Far Beneath an Antarctic Ice Shelf". Frontiers in Marine Science. 8. doi:10.3389/fmars.2021.642040. 21 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023. 
  24. ^ Fox, Douglas (20 Ağustos 2014). "Lakes under the ice: Antarctica's secret garden". Nature. 512 (7514): 244-246. Bibcode:2014Natur.512..244F. doi:10.1038/512244a. PMID 25143097. 10 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023. 
  25. ^ "Mariana Trench". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023. 
  26. ^ a b Choi, Charles Q. (17 Mart 2013). "Microbes Thrive in Deepest Spot on Earth". LiveScience. 16 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2013. 
  27. ^ Glud, Ronnie; Wenzhöfer, Frank; Middelboe, Mathias; Oguri, Kazumasa; Turnewitsch, Robert; Canfield, Donald E.; Kitazato, Hiroshi (17 Mart 2013). "High rates of microbial carbon turnover in sediments in the deepest oceanic trench on Earth". Nature Geoscience. 6 (4): 284-288. Bibcode:2013NatGe...6..284G. doi:10.1038/ngeo1773. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023. 
  28. ^ Oskin, Becky (14 Mart 2013). "Intraterrestrials: Life Thrives in Ocean Floor". LiveScience. 16 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2013. 
  29. ^ Morelle, Rebecca (15 Aralık 2014). "Microbes discovered by deepest marine drill analysed". BBC News. 16 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2014. 
  30. ^ Wu, Katherine J. (28 Temmuz 2020). "These Microbes May Have Survived 100 Million Years Beneath the Seafloor - Rescued from their cold, cramped and nutrient-poor homes, the bacteria awoke in the lab and grew". The New York Times. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020. 
  31. ^ Morono, Yuki (28 Temmuz 2020). "Aerobic microbial life persists in oxic marine sediment as old as 101.5 million years". Nature Communications. 11 (3626): 3626. Bibcode:2020NatCo..11.3626M. doi:10.1038/s41467-020-17330-1. PMC 7387439 $2. PMID 32724059. 
  32. ^ Dose, K.; Bieger-Dose, A.; Dillmann, R.; Gill, M.; Kerz, O.; Klein, A.; Meinert, H.; Nawroth, T.; Risi, S.; Stridde, C. (1995). "ERA-experiment "space biochemistry"". Advances in Space Research. 16 (8): 119-129. Bibcode:1995AdSpR..16h.119D. doi:10.1016/0273-1177(95)00280-R. PMID 11542696. 7 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023. 
  33. ^ Horneck G.; Eschweiler, U.; Reitz, G.; Wehner, J.; Willimek, R.; Strauch, K. (1995). "Biological responses to space: results of the experiment "Exobiological Unit" of ERA on EURECA I". Adv. Space Res. 16 (8): 105-118. Bibcode:1995AdSpR..16h.105H. doi:10.1016/0273-1177(95)00279-N. PMID 11542695. 
  34. ^ Strickland, Ashley (26 Ağustos 2020). "Bacteria from Earth can survive in space and could endure the trip to Mars, according to new study". CNN News. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2020. 
  35. ^ Kawaguchi, Yuko (26 Ağustos 2020). "DNA Damage and Survival Time Course of Deinococcal Cell Pellets During 3 Years of Exposure to Outer Space". Frontiers in Microbiology. 11: 2050. doi:10.3389/fmicb.2020.02050. PMC 7479814 $2. PMID 32983036. 7 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023. 
  36. ^ "The Biosphere: Diversity of Life". Aspen Global Change Institute. Basalt, CO. 2 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2015. 
  37. ^ The Biology of Rarity: Causes and consequences of rare – common differences. 1996. ISBN 978-0412633805. 4 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015. 
  38. ^ Stearns, Beverly Peterson; Stearns, S. C.; Stearns, Stephen C. (2000). Watching, from the Edge of Extinction. Yale University Press. s. preface x. ISBN 978-0-300-08469-6. 21 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2017. 
  39. ^ Novacek, Michael J. (8 Kasım 2014). "Prehistory's Brilliant Future". The New York Times. 29 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2014. 
  40. ^ G. Miller; Scott Spoolman (2012). Environmental Science – Biodiversity Is a Crucial Part of the Earth's Natural Capital. Cengage Learning. s. 62. ISBN 978-1-133-70787-5. 13 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2014. 
  41. ^ Mora, C.; Tittensor, D.P.; Adl, S.; Simpson, A.G.; Worm, B. (23 Ağustos 2011). "How many species are there on Earth and in the ocean?". PLOS Biology. 9 (8): e1001127. doi:10.1371/journal.pbio.1001127. PMC 3160336 $2. PMID 21886479. 
  42. ^ Staff (2 Mayıs 2016). "Researchers find that Earth may be home to 1 trillion species". National Science Foundation. 4 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016. 
  43. ^ Edwards RA, Rohwer F (June 2005). "Viral metagenomics". Nature Reviews Microbiology. 3 (6): 504-10. doi:10.1038/nrmicro1163. PMID 15886693. 
  44. ^ Villarreal, Luis P. (8 Ağustos 2008). "Are Viruses Alive? - Although viruses challenge our concept of what "living" means, they are vital members of the web of life". Scientific American. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020. 
  45. ^ "Age of the Earth". United States Geological Survey. 9 Temmuz 2007. 29 Nisan 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2006. 
  46. ^ Dalrymple, G. Brent (2001). "The age of the Earth in the twentieth century: a problem (mostly) solved". Special Publications, Geological Society of London. 190 (1): 205-221. Bibcode:2001GSLSP.190..205D. doi:10.1144/GSL.SP.2001.190.01.14. 12 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  47. ^ Manhesa, Gérard; Allègre, Claude J.; Dupréa, Bernard; Hamelin, Bruno (May 1980). "Lead isotope study of basic-ultrabasic layered complexes: Speculations about the age of the earth and primitive mantle characteristics". Earth and Planetary Science Letters. 47 (3): 370-382. Bibcode:1980E&PSL..47..370M. doi:10.1016/0012-821X(80)90024-2. ISSN 0012-821X. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  48. ^ Schopf, J. William; Kudryavtsev, Anatoliy B.; Czaja, Andrew D.; Tripathi, Abhishek B. (5 Ekim 2007). "Evidence of Archean life: Stromatolites and microfossils". Precambrian Research. 158 (3–4): 141-155. Bibcode:2007PreR..158..141S. doi:10.1016/j.precamres.2007.04.009. ISSN 0301-9268. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  49. ^ Schopf, J. William (29 Haziran 2006). "Fossil evidence of Archaean life". Philosophical Transactions of the Royal Society B. 361 (1470): 869-885. doi:10.1098/rstb.2006.1834. ISSN 0962-8436. PMC 1578735 $2. PMID 16754604. 
  50. ^ Raven, Peter H.; Johnson, George B. Biology (6.6yıl=2002 bas.). Boston, MA: McGraw-Hill. s. 68. ISBN 978-0-07-112261-0. LCCN 2001030052. OCLC 45806501. 
  51. ^ Borenstein, Seth (13 Kasım 2013). "Oldest fossil found: Meet your microbial mom". Excite. Yonkers, NY: Mindspark Interactive Network. Associated Press. 29 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2015. 
  52. ^ Pearlman, Jonathan (13 Kasım 2013). "Oldest signs of life on Earth found". The Daily Telegraph. Londra. 12 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2014. 
  53. ^ Noffke, Nora; Christian, Daniel; Wacey, David; Hazen, Robert M. (16 Kasım 2013). "Microbially Induced Sedimentary Structures Recording an Ancient Ecosystem in the ca. 3.48 Billion-Year-Old Dresser Formation, Pilbara, Western Australia". Astrobiology. 13 (12): 1103-1124. Bibcode:2013AsBio..13.1103N. doi:10.1089/ast.2013.1030. ISSN 1531-1074. PMC 3870916 $2. PMID 24205812. 
  54. ^ Djokic, Tara; Van Kranendonk, Martin J.; Campbell, Kathleen A.; Walter, Malcolm R.; Ward, Colin R. (9 Mayıs 2017). "Earliest signs of life on land preserved in ca. 3.5 Ga hot spring deposits". Nature Communications. 8: 15263. Bibcode:2017NatCo...815263D. doi:10.1038/ncomms15263. PMC 5436104 $2. PMID 28486437. 
  55. ^ Ohtomo, Yoko; Kakegawa, Takeshi; Ishida, Akizumi; Nagase, Toshiro; Rosing, Minik T. (January 2014). "Evidence for biogenic graphite in early Archaean Isua metasedimentary rocks". Nature Geoscience. 7 (1): 25-28. Bibcode:2014NatGe...7...25O. doi:10.1038/ngeo2025. ISSN 1752-0894. 
  56. ^ a b Wade, Nicholas (31 Ağustos 2016). "World's Oldest Fossils Found in Greenland". The New York Times. 12 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2016. 
  57. ^ a b Allwood, Abigail C. (22 Eylül 2016). "Evidence of life in Earth's oldest rocks". Nature. 537 (7621): 500-5021. doi:10.1038/nature19429. PMID 27580031. 7 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  58. ^ Wei-Haas, Maya (17 Ekim 2018). "'World's oldest fossils' may just be pretty rocks – Analysis of 3.7-billion-year-old outcrops has reignited controversy over when life on Earth began". National Geographic. 17 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2018. 
  59. ^ Bell, Elizabeth; Boehnke, Patrick; Harrison, T. Mark; Mao, Wendy L. (24 Kasım 2015). "Potentially biogenic carbon preserved in a 4.1 billion-year-old zircon". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 112 (47): 14518-14521. Bibcode:2015PNAS..11214518B. doi:10.1073/pnas.1517557112. PMC 4664351 $2. PMID 26483481. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  60. ^ Schultz, Isaac (14 Temmuz 2021). "These Squiggles May Be Some of the Oldest Fossil Life on Earth - Researchers say the fossils were left by 3.42-billion-year-old microbes. They could offer clues as to what sort of life may exist on other planets". Gizmodo. 14 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2021. 
  61. ^ Berera, Arjun (6 Kasım 2017). "Space dust collisions as a planetary escape mechanism". Astrobiology. 17 (12): 1274-1282. arXiv:1711.01895 $2. Bibcode:2017AsBio..17.1274B. doi:10.1089/ast.2017.1662. PMID 29148823. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  62. ^ a b Chan, Queenie H. S. (10 Ocak 2018). "Organic matter in extraterrestrial water-bearing salt crystals". Science Advances. 4 (1, eaao3521): eaao3521. Bibcode:2018SciA....4O3521C. doi:10.1126/sciadv.aao3521. PMC 5770164 $2. PMID 29349297. 
  63. ^ Borenstein, Seth (19 Ekim 2015). "Hints of life on what was thought to be desolate early Earth". Associated Press. 14 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2018. 
  64. ^ Schouten, Lucy (20 Ekim 2015). "When did life first emerge on Earth? Maybe a lot earlier than we thought". The Christian Science Monitor. Boston, Massachusetts: Christian Science Publishing Society. ISSN 0882-7729. 22 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2018. 
  65. ^ Johnston, Ian (2 Ekim 2017). "Life first emerged in 'warm little ponds' almost as old as the Earth itself – Charles Darwin's famous idea backed by new scientific study". The Independent. 3 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2017. 
  66. ^ Steele, Edward J. (1 Ağustos 2018). "Cause of Cambrian Explosion - Terrestrial or Cosmic?". Progress in Biophysics and Molecular Biology. 136: 3-23. doi:10.1016/j.pbiomolbio.2018.03.004. PMID 29544820. 28 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2021. 
  67. ^ McRae, Mike (28 Aralık 2021). "A Weird Paper Tests The Limits of Science by Claiming Octopuses Came From Space". ScienceAlert. 29 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2021. 
  68. ^ Staff, Lawrence Berkeley National laboratory (10 Ocak 2018). "Ingredients for life revealed in meteorites that fell to Earth – Study, based in part at Berkeley Lab, also suggests dwarf planet in asteroid belt may be a source of rich organic matter". AAAS – EurekAlert. 8 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2018. 
  69. ^ Zimmer, Carl (22 Mayıs 2019). "How Did Life Arrive on Land? A Billion-Year-Old Fungus May Hold Clues – A cache of microscopic fossils from the Arctic hints that fungi reached land long before plants". The New York Times. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2019. 
  70. ^ Loron, Corentin C.; François, Camille; Rainbird, Robert H.; Turner, Elizabeth C.; Borensztajn, Stephan; Javaux, Emmanuelle J. (22 Mayıs 2019). "Early fungi from the Proterozoic era in Arctic Canada". Nature. Springer Science and Business Media LLC. 570 (7760): 232-235. Bibcode:2019Natur.570..232L. doi:10.1038/s41586-019-1217-0. ISSN 0028-0836. PMID 31118507. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  71. ^ Timmer, John (22 Mayıs 2019). "Billion-year-old fossils may be early fungus". Ars Technica. 22 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2019. 
  72. ^ Homann, Martin (23 Temmuz 2018). "Microbial life and biogeochemical cycling on land 3,220 million years ago" (PDF). Nature Geoscience. 11 (9): 665-671. Bibcode:2018NatGe..11..665H. doi:10.1038/s41561-018-0190-9. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Temmuz 2021. 
  73. ^ Staff (9 Mayıs 2017). "Oldest evidence of life on land found in 3.48-billion-year-old Australian rocks". Phys.org. 10 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017. 
  74. ^ University of New South Wales (26 Eylül 2019). "Earliest signs of life: Scientists find microbial remains in ancient rocks". EurekAlert!. 19 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2019. 
  75. ^ Weiss, M.C.; Sousa, F. L.; Mrnjavac, N.; Neukirchen, S.; Roettger, M.; Nelson-Sathi, S.; Martin, W.F. (2016). "The physiology and habitat of the last universal common ancestor". Nat Microbiol. 1 (9): 16116. doi:10.1038/nmicrobiol.2016.116. PMID 27562259. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  76. ^ Wade, Nicholas (25 Temmuz 2016). "Meet Luca, the ancestor of all living things". The New York Times. 28 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2018. 
  77. ^ Porada H.; Ghergut J.; Bouougri El H. (2008). "Kinneyia-Type Wrinkle Structures – Critical Review And Model Of Formation". PALAIOS. 23 (2): 65–77. Bibcode:2008Palai..23...65P. doi:10.2110/palo.2006.p06-095r. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Silüriyen</span> Paleozoyik Zamanın üçüncü dönemidir ve 443 ile 419 milyon yıl önce aralığındaki süreyi kapsar

Silüriyen, Paleozoyik Zaman'ın en kısa süren jeolojik dönemi olarak bilinir. 443,8 milyon yıl önce başlayıp 419,2 milyon yıl önce sona ermiştir. Bu dönem, adını Galler'deki Silures kabilesinden alır. Silüriyen'in başlangıcı ve sonu için belirlenen kayaç tabakaları kesin olarak tanımlanmıştır ancak tam tarihler birkaç milyon yıl kadar hata payına sahiptir. Silüriyen Dönemi, Ordovisiyen-Silüriyen yok oluşu ile başlar; bu olay sırasında deniz canlılarının yaklaşık %60'ının nesli tükenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kambriyen</span> Paleozoyik Zamanın ilk dönemi

Kambriyen, yaklaşık 538,8 milyon yıl önce başlayıp 485,4 milyon yıl öncesine kadar devam eden jeolojik dönemi ifade eder. Bu dönem, Farklı hayvan gruplarının karmaşıklaştığı, hayvanların çeşitlendiği bir dönemdir. Adını Galler'in Latince karşılığı olan Cambria'dan alan Kambriyen Dönem, yer kabuğundaki dikkate değer değişimler, deniz seviyelerinin yükselmesi ve iklim değişiklikleri gibi etkilerle şekillendi.

<span class="mw-page-title-main">Ordovisiyen</span> Paleozoyik Zamanın ikinci dönemidir ve 485 ile 444 milyon yıl önce aralığındaki süreyi kapsar

Ordovisiyen, Paleozoyik Zaman'ın ikinci dönemi olarak kabul edilir ve 485,4 milyon yıl önce başlamış ve 443,8 milyon yıl önce sona ermiştir. Ordovisiyen, jeolojik zaman cetvelindeki dönemlerden biridir. Bu dönem boyunca yerküre tarihindeki bazı kayda değer evrimsel olaylar görülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Yaşam</span> biyolojik süreçler gösteren canlıların bir özelliği

Yaşam veya hayat sinyalizasyon ve kendi kendini idame ettirme süreçleri gibi biyolojik süreçlere sahip olan maddeyi, bu özelliklere sahip olmayan maddeden ayıran bir niteliktir ve büyüme, uyaranlara tepki verme, metabolizma, enerji dönüşümü ve üreme kapasitesi ile tanımlanır. Bitkiler, hayvanlar, mantarlar, protistler, arkealar ve bakteriler gibi çeşitli yaşam biçimleri mevcuttur. Biyoloji, yaşamı inceleyen bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Abiyogenez</span> basit organik bileşikler gibi cansız maddelerden yaşamın ortaya çıktığı doğal süreç

Biyolojide abiyogenez veya yaşamın kökeni, yaşamın basit organik bileşikler gibi cansız maddelerden ortaya çıktığı doğal süreçtir. Hakim bilimsel hipotez, Dünya'da cansız varlıklardan canlı varlıklara geçişin tek bir olay değil, yaşanabilir bir gezegenin oluşumu, organik moleküllerin prebiyotik sentezi, moleküler kendini kopyalama, kendini birleştirme, otokataliz ve hücre zarlarının ortaya çıkışını içeren artan karmaşıklıkta bir süreç olduğudur. Sürecin farklı aşamaları için birçok öneri yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi'nin oluşumu ve evrimi</span>

Güneş Sistemi'nin oluşumu ve evrimi, yaklaşık 4,5 milyar yıl önce dev bir moleküler bulutun küçük bir parçasının yerçekimi etkisiyle çökmesiyle başladı. Çöken kütlenin çoğu, merkezde toplanarak Güneş'i oluştururken, geri kalanı düzleşerek gezegenlerin, uyduların, asteroitlerin ve diğer küçük gök cisimlerinin oluştuğu bir proto-gezegen diskine dönüştü.

Dünyadaki yaşamın evrimsel tarihi, fosil ya da günümüz yaşayan canlı organizmaların evrildiği süreçlerin izlerini takip eder. Yaşamın evrimsel tarihi, yeryüzünde yaşamın kökeninden, günümüzden yaklaşık 4,5 milyar yıl önceki bir tarihten, günümüze kadar uzanmaktadır. Günümüz tüm canlı türleri arasındaki benzerlikler, bilinen tüm canlı türlerin, evrim süreçleri içinde giderek birbirlerinden ayrıldığı ortak bir ataya sahip olduklarına işaret etmektedir.

Yaşamın evrimsel tarihi kronolojisi, gezegenimiz Dünya'daki yaşamın gelişmesini ve önemli başlıca olayları özetlemektedir. Daha ayrıntılı bir açıklama için Yerküre tarihi ve Jeolojik devir maddelerine bakınız. Bu makalede verilen tarihler bilimsel kanıta dayalı tahminlerdir.

İnsan evriminin fosil listesi, insanın evrimiyle ilgili birçok kayda değer primat fosilleri hakkında genel bir bakış sunmaktadır. Genellikle her ne kadar eksiksiz ve tam kafatasları veya bütün bir iskelet fosili nadir olarak bulunmasıyla beraber sadece birkaç kemik parçalarından veya dişten oluşan parçalar hâlinde binlerce fosil buluntular da mevcuttur. Bu liste eksiklikleri tamamlamaktan ziyade insan evriminde en önemli buluntulardan bazılarını göstermeyi amaçlamaktadır. Listede yer alan fosiller radyometrik tarihleme yöntemi veya bulundukları katmanların yaşlarının hesaplanmasıyla belirlenmiş olan tahmini yaşlarına göre sıralandırılmıştır. Listede gösterilen fosillerin çoğu Homo sapiens'in doğrudan atası olmamakla beraber insanın doğrudan atalarıyla yakın ilgilidir ve bu yüzden insan soy çizgisinin araştırılmasında önemlidir. Yalnızca insana şempanzeden daha yakın olan ya da daha yakın olabilecek türlere ait fosiller listelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gregory Winter</span> Nobel ödüllü İngiliz biyokimyacı

Sir Gregory Paul Winter Nobel Ödülü sahibi, İngiliz biyokimyagerdir. En bilinen çalışması monoklonal antikorların tedavide kullanımı üzerinedir.

Ahlâki psikoloji ya da ahlâk psikolojisi hem felsefe hem de psikoloji alanlarını ortak bir zeminde inceleyen çalışma alanıdır. Tarihsel olarak, ahlaki psikoloji terimi, ahlaki gelişim çalışmasını ifade etmek için nispeten daha dar bir şekilde kullanılmıştır. Ahlaki psikoloji sonuç olarak etik, psikoloji ve zihin felsefesinin kesişimindeki çeşitli konulara daha geniş olarak değinmeye başlamıştır. Alanın bazı ana konuları ahlaki yargı, ahlaki akıl yürütme, ahlaki duyarlılık, ahlaki sorumluluk, ahlaki motivasyon, ahlaki kimlik, ahlaki eylem, ahlaki gelişim, ahlaki çeşitlilik, ahlaki temeller, ahlaki karakter, fedakarlık, psikolojik egoizm, ahlaki şans, ahlaki tahmin, ahlaki duygu, duygusal tahmin ve ahlaki anlaşmazlık olarak verilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Emmanuelle Charpentier</span>

Emmanuelle Marie Charpentier, mikrobiyoloji, genetik ve biyokimya alanlarında çalışan Fransız profesör ve araştırmacıdır. 2015 yılından beri, Almanya, Berlin'deki Max Planck Enfeksiyon Biyolojisi Enstitüsü'nde direktör olarak görev yapmaktadır. 2018'de bağımsız bir araştırma enstitüsü olan Max Planck Patojen Bilimi Birimi'ni kurdu. 2020'de Charpentier ve Jennifer Doudna, "genom düzenlemede bir yöntemin geliştirilmesi nedeniyle" Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü.

<span class="mw-page-title-main">Erken Dünya</span> dünyanın ilk bir milyar yılı

Erken Dünya, ilk bir milyar yılında veya gigayılında (Ga, 109y) gevşek bir şekilde olan Dünya olarak tanımlanır. “Erken Dünya”, genç Güneş Sistemindeki yaklaşık 4.55 Ga'daki ilk oluşumundan, Arkeyan devir'deki bir zamana, yaklaşık 3.5 Ga'daki bir zamana kadar, gezegenimizin evriminde yaklaşık olarak ilk gigayılını kapsar. Jeolojik zaman ölçeğinde, bu, tüm Hadean eon'u (yaklaşık 4,6 milyar yıl önce Dünya'nın oluşumuyla başlayan), ayrıca Arkean çağının Eoarchean (4 milyar yıl önce başlayan) ve Paleoarchean (3,6 milyar yıl önce başlayan) dönemlerinin bir kısmını kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Kozmik Takvim</span>

Kozmik takvim, ünlü Amerikalı gökbilimci Carl Sagan'ın bir fikrinden doğmuştur. Takvim tek bir Dünya yılından oluşur, ancak bu zaman dilimine tüm evrenin kronolojisi grafiksel olarak sıkıştırılır.

<span class="mw-page-title-main">Yerküre tarihi</span> Dünya gezegeninin oluşumundan günümüze değişimi ve gelişimi

Yerküre tarihi, yerkürenin oluşumundan günümüze kadar olan süreci ele alır ve tarihin coğrafi, biyolojik ve jeolojik unsurlarını kapsar. Yerküre tarihinin incelenmesi, birçok disiplinin bir araya gelmesini gerektirir. Bu disiplinler arasında jeoloji, biyoloji, paleontoloji, kimya, fizik ve astronomi gibi alanlar yer alır. Doğa bilimlerinin neredeyse bütün dalları, sürekli jeolojik değişim ve evrimle dolu yerküre geçmişindeki ana olayların anlaşılmasına katkıda bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Biyotik madde</span>

Biyotik madde veya biyolojik yollardan türetilmiş madde, canlı organizmalardan gelen herhangi bir maddeye verilen isimdir. Bu tür maddelerin çoğu karbon içerir ve bozunabilir.

<span class="mw-page-title-main">Modern insanın yakın zamanlı Afrika kökeni</span>

Paleoantropolojide, "Afrika'dan Çıkış" teorisi, yeni tek köken hipotezi, yer değiştirme hipotezi veya yakın zamanlı Afrika kökeni modeli olarak da adlandırılan modern insanın yakın zamanlı Afrika kökeni, anatomik olarak modern insanların, coğrafi kökeni ve ilk göçlerinin bilim dünyasında yaygın kabul gören modelidir. Homo erectus ve daha sonra da Homo neanderthalensis'in, kısaca homininlerin Afrika dışına ilk yayılışlarının izini süren bir modeldir.

Mikropaleontoloji, paleontolojinin mikrofosilleri veya organizmayı, morfolojisini ve karakteristik ayrıntılarını görmek için mikroskop kullanılmasını gerektiren fosilleri inceleyen dalıdır.

Jebel Irhoud veya Adrar n Ighoud, Fas'taki Safi şehrinin yaklaşık 50 km güneydoğusunda, Tlet Ighoud olarak bilinen bölgenin hemen kuzeyinde yer alan bir arkeolojik sit alanıdır. 1960 yılında sitenin keşfedilmesinden bu yana orada bulunan hominin fosilleriyle dikkat çekiyor. Başlangıçta Neandertaller olduğu düşünülüyor, örnekler o zamandan beri Homo sapiens'e atandı ve 2017'de bildirildiği üzere kabaca 300.000 yıl öncesine tarihlendi.

<span class="mw-page-title-main">Antik DNA</span>

Antik DNA (ADNA), antik örneklerden izole edilen DNA'dır. Bozunma süreçleri nedeniyle antik DNA, çağdaş genetik materyale kıyasla daha fazla bozulmuştur. En iyi koruma koşulları altında bile, bir örneğin sekanslama teknolojileri için yeterli DNA içermesi için 0.4-1.5 milyon yıllık bir üst sınır vardır. Şimdiye kadar dizilen en eski örneğin 1.65 milyon yaşında olduğu tahmin edilmektedir. Genetik materyal paleo/arkeolojik ve tarihsel iskelet materyali, mumyalanmış dokular, dondurulmuş tıbbi örneklerin arşiv koleksiyonları, korunmuş bitki kalıntıları, buz ve permafrost çekirdeklerinden, deniz ve göl sedimanlarından ve kazı kirlerinden geri kazanılmıştır. 7 Aralık 2022'de The New York Times, Grönland'da iki milyon yıllık genetik materyalin bulunduğunu ve şu anda şimdiye kadar keşfedilen en eski DNA olarak kabul edildiğini bildirdi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.