İçeriğe atla

Teistik evrim

Teistik evrim veya Tanrı güdümlü evrim olarak da bilinen teistik evrim, Tanrı hakkındaki dini öğretileri biyolojik evrim hakkındaki modern bilimsel anlayışla uyumlu gören görüşleri içeren genel bir terimdir. Teistik evrim kendi başına bilimsel bir teori değil, genel evrim biliminin -özel yaratılışçı görüşlerin aksine- dini inançlarla ilişkisine dair bir dizi görüşü ifade ediyor. Teist evrimciler, Dünya'nın yaşı, evrenin yaşı, Big Bang, Güneş Sistemi'nin kökeni, yaşamın kökeni ve evrim konularında bilimsel görüş birliğini kabul ederler.

Teistik evrim taraftarları, din ve bilim arasındaki ilişkiye dair çatışmacı tezi reddederek, genellikle evrimsel düşünceyi Tanrı inancıyla uyumlu hale getirmeye çalışırlar. Yaratılış hakkındaki dini öğretiler ile bilimsel evrim teorilerinin birbiriyle çelişmesi gerekmediğine inanırlar. [1][2]

Tanımlama

Francis Collins, teistik evrimi "evrimin gerçek olduğu, ancak Tanrı tarafından harekete geçirildiği"[3] konumlaması olarak tanımlar ve düşünceyi "evrimin biyologların tanımladığı gibi, ancak Tanrı'nın yönlendirmesi altında gerçekleştiğini" kabul etmek olarak nitelendirir.[4] O, teistik evrimin farklı versiyonlarının tipik olarak dayandığı altı genel önermeyi listeler. Bunlar şunları içerir:[5]

  1. Evrenin yaklaşık 13.8 milyar yıl önce ortaya çıkmasıyla ilgili hakim kozmolojik model;
  2. İnce ayarlı evren;
  3. Evrim ve doğal seleksiyon;
  4. Evrim gerçekleştikten sonra özel bir doğaüstü müdahale söz konusu değildir;
  5. İnsanlar bu evrimsel süreçlerin bir sonucudur; ve
  6. Bütün bunlara rağmen insanlar eşsizdir. Ahlaki Yasa kaygısı (doğru ve yanlış bilgisi) ve tüm insan kültürleri arasında sürekli Tanrı arayışı evrimsel açıklamalara meydan okuyor ve ruhsal doğamıza işaret ediyor.

Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Ulusal Bilim Eğitimi Merkezi'nin yönetici direktörü Eugenie Scott, bu terimi, yaratılış ve evrim hakkındaki genel inanç yelpazesinin, Tanrı'nın evrim yoluyla yarattığı teolojik görüşüne sahip olan kısmına atıfta bulunmak için kullanmıştır. Tanrı tarafından herhangi bir müdahalenin kapsamı hakkında geniş bir inanç yelpazesini kapsar, bazıları sürekli müdahale kavramını reddederken deizme yaklaşır.

Farklı türde evrimsel açıklamaların evrimleşmesi gibi, teistik evrimin de farklı türleri vardır. Yaratılışçılar Henry M. Morris ve John D. Morris, 1890'lardan 1920'lere kadar farklı konumları tanımlamak için kullanılan farklı terimleri sıraladılar: " Orthogenesis " (amaca yönelik evrim), " nomogenesis " (sabit yasaya göre evrim), " ortaya çıkan evrim ", " yaratıcı evrim " ve diğerleri.[6]

Diğerleri, Yaratılış kitabındaki yaratılış hikâyesinin yalnızca mecazi olarak okunması gerektiğini savunuyor.[7][8][9]

Kaynakça

  1. ^ Numbers 2006.
  2. ^ Evolution Vs. Creationism, Eugenie Scott, Niles Eldredge, p. 62-63
  3. ^ "Building bridges". Nature. 442 (7099): 110. 2006. doi:10.1038/442110a. PMID 16837980. 
  4. ^ Stipe, Claude E., "Scientific Creationism and Evangelical Christianity", American Anthropologist, New Series, Vol. 87, No. 1 (Mar., 1985), p. 149, Wiley on behalf of the American Anthropological Association, JSTOR 16 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ The Language of God. New York: Free Press. 2007. s. 200. 
  6. ^ The Modern Creation Trilogy (1998), New Leaf Publishing Group, p. 36
  7. ^ Pope John Paul II, 3 October 1981 to the Pontifical Academy of Science, "Cosmology and Fundamental Physics" 5 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^ "An Open Letter Concerning Religion and Science". University of Wisconsin Oshkosh. 12 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ Beyond the Firmament: Understanding Science and the Theology of Creation. Chesapeake, VA: Watertree. 2007. ISBN 978-0-9787186-1-9. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Din, nadiren de olsa ilmet, genellikle doğaüstü, transandantal ve cansal unsurlarla ilişkilendirilmiş, çeşitli ayinler ve uygulamaları içeren, ahlak, dünya görüşleri, kutsal metinler ve yerler, kehanetler, etik kuruluşlarından oluşan bir sosyo-kültürel sistemdir.

Teizm ya da tanrıcılık, tanrı veya tanrıların var olduğu inancıdır. Klasik teizm anlayışında Tanrı; Mutlak Varlık, Mutlak Benlik ve Nihai Kişi olarak nitelenir. Klasik teistik Tanrı; tüm varoluşun kaynağı, öznesi ve tüm varoluşa nüfuz eden Nihai Şahıs olarak nitelendiği için Tanrı tüm varoluşun muhatapı olarak kabul edilir.

Deizm veya yaradancılık, din, peygamber veya vahiy aracı olmaksızın bireyin akıl, gözlem, sezgi gibi yollarla Tanrı'nın varlığına inanmasına dayalı bir felsefi görüştür.

<span class="mw-page-title-main">Darwinizm</span> doğal seçilim yoluyla gerçekleşen biyolojik evrim kuramı

Darwinizm veya Darwincilik, İngiliz doğa tarihçisi Charles Darwin'in canlıların doğal seçilim yoluyla geliştiğini savunan evrim kuramı. Darwinizm, tüm organizma ve türlerin varoluş sürecini, bireyin birbiriyle rekabeti, yaşamda kalma ve üreme yeteneklerini artıran küçük, kalıtsal varyasyonlarla tetiklenen "doğal seçilim" ile oluştuğu konusunda yoğunlaşmıştır. Darwinizm, türlerin var oluşunu ve yaşamın kaynağını, çeşitli şekilde anlatan diğer açıklamalar gibi, çeşitli varsayım ve ön kabullerden oluşan bir teoridir. 1859 yılında Darwin'in Türlerin Kökeni kitabının yayınlanmasından sonra, kendisinden önceki kuramlar üzerinde genel bilimsel kabul görmüştür. Ayrıca yaratılışçılar tarafından bilimsel bir yaklaşımdan ziyade bir ideolojiymişçesine kullanıldığı iddiası vardır.

Düalist kozmoloji veya Düalizm, genellikle birbirine karşı çıkan iki temel kavramın var olduğuna dair ahlaki veya ruhsal inançtır. Hem geleneksel dinler hem de kutsal kitap dinleri dahil olmak üzere çeşitli dinlerden çeşitli görüşleri kapsayan şemsiye bir terimdir.

Akıllı tasarım, evrenin ve içerisindeki canlıların doğal seçilim gibi modern bilimin kabul ettiği süreçlerle oluşabileceğini, fakat bu süreçlerin zeki ve bilinçli bir varlık tarafından tasarlandığını iddia eden bir görüş. Akıllı tasarım iddiası, bilim çevreleri tarafından yeni yaratılışçılık olarak anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bilim Araştırma Vakfı</span>

Bilim Araştırma Vakfı (BAV), Adnan Oktar'ın fahrî başkanlığını yaptığı, çalışmaları genellikle evrim kuramına karşı yaratılış görüşünü savunmak üzerine olan, bu konuda konferans ve paneller düzenleyen bir vakıf. 1990 yılında kurulmuştur. Vakıf halini almadan önce Bilim Araştırma Grubu adıyla faaliyet göstermiştir. Kendi amacını "dünya çapında barış, huzur ve sevgi ortamı oluşturmak" olarak ilan eden BAV, basında zaman zaman "gizli ve ketum bir islami tarikat" veya "kayda değer servetini gizleyen ve özenerek koruyan kült benzeri bir organizasyon" olarak tanımlanır. Bu vakfın evrim teorisine karşı hızlı yaratılışçılığı savunduğu bilinmektedir. Avrupa Parlamentosu Konseyi raporuna göre, BAV'nin ABD'deki American Institute for Creation Research (ICR) ile sıkı bağları olduğu gözlenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Yaratılışçılık</span> varlığın, doğaüstü bir güç tarafından yoktan meydana getirildiği inancı

Yaratılışçılık evren, Dünya, yaşam ve insanlar gibi unsurların ilahi yaratımın doğaüstü eylemlerinden kaynaklandığına dair dini inançtır. Yaratılışçılık doğal fenomenlerin kökeni ve gelişimini tanımlayan evrim gibi bilimsel açıklamaları kabul veya reddetme konusunda farklılık gösteren bir dizi dini görüşü içerir.

<i>Yaratılış Atlası</i>

Yaratılış Atlası, Bilim Araştırma Vakfı fahri başkanı Adnan Oktar tarafından Harun Yahya mahlasıyla hazırlanan, fosil örneklerinden yola çıkarak yaratılışı anlatan bir kitap. İlk üç cildi tamamlanıp piyasaya sürülmüş olan kitabın toplamda yedi cilt ve 5600 sayfadan oluşması planlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Genç Dünya yaratılışçılığı</span>

Genç Dünya yaratılışçılığı; Cennet'in (Ahiret'in), Dünya'nın ve Dünya'daki yaşamın yaklaşık 6.000-10.000 sene evvel Tanrı tarafından bir anda yaratıldığına inanan dinî görüş. Tevrat'ın Tekvin/Yaratılış (Genesis) kısmındaki anlatımları, Dünya'nın 24 saatten oluşan altı günde yaratıldığı görüşünü doğru kabul ederek bu hesaplama yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yaşlı Dünya yaratılışçılığı</span> Yaratılışçılığın türü

Yaşlı Dünya yaratılışçılığı günümüzde yaygın bilimsel kanıtlar ile daha çok örtüşen, dini kitaplardaki yaratılış anlatımını -Genç Dünya yaratılışçılığına oranla- daha mecazi olarak değerlendiren dini görüş. Ancak üzerinde Bilimsel Konsensüs olan Evrim teorisi reddedilmektedir. Böylece Teistik evrim görüşünden ayrılır.

"Evrim hem bir teori hem de bir olgudur " şeklindeki ifadeye, biyoloji literatüründe sıkça rastlanır. Bu ifade evrimin iki şekilde kullanılması nedeniyle ortaya çıkmaktadır. "Evrim olgusu" ile kastedilen, bilimsel gözlemler ve deneyler ile meydana geldiği görülmüş olan, biyolojik organizma topluluklarındaki değişimlerdir. "Evrim teorisi" ile kastedilen ise bu değişimlerin nasıl meydana geldiğinin günümüzdeki bilimsel açıklaması olan modern evrimsel sentezdir. Bu terimlerin yanlış kullanılması ve yanlış anlaşılması, evrim teorisinin doğruluğuna karşı çıkan görüşleri temellendirmek için kullanılmıştır.

Ulusal Bilim Eğitimi Merkezi, Amerika Bilim Geliştirme Derneğine bağlı Oakland, California bulunan kâr amacı gütmeyen organizasyonudur. Bu ABD'de anti-yaratılışçı organizasyonların önde gelenlerindendir. Örgüt, evrimsel biyoloji öğrenimini savunmakta ve Amerika'da devlet okullarındaki bilim sınıflarında dinin öğrenimine karşı çıkmaktadır. Bu da Steve Projesi ile koordine edilmektedir.

Agnostik teizm, tanrı veya tanrısal varlıklara inanan ama tanrının olup olmadığına dair bilgiye ulaşmanın mümkün olmadığını, tanrının varlığının bilinemez olduğunu savunan bir felsefi görüştür. Agnostik teizm, agnostisizm ve teizmi belli özellikleriyle birleştirdiği için bu ismi almıştır. Akıl ve mantığın tanrısal bilgiye ulaşmakta yetersiz kaldığını savunarak deizmden ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">Evrim teorisine itirazlar</span> evrime karşı öne sürülen argümanlar

Evrime itirazlar, 19. yüzyılda evrim düşüncesinin önem kazanmasıyla ortaya çıkmıştır. Charles Darwin'in 1850 senesinde yayınlanan Türlerin Kökeni adlı eserinde bahsetmiş olduğu başarılı nesillerin sonunda, yeni bir türün, halihazırdaki bir türden yavaşça farklılaşarak oluştuğu düşüncesi ki sonrasında bu duruma doğal seçilim adını verecektir, farklı teorileri olan birçok bilim insanı tarafından eleştirilmiştir ancak ilerleyen süreçte ezici çoğunluk tarafından bilim dünyasında kabul görmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Yaratılışçılığın tarihi</span>

Yaratılışçılık tarihinin temel dayanak noktası, doğal evrenin bir başlangıcının olması ve doğaüstü bir şekilde var olmaya başlamasıdır. Genel anlamıyla yaratılışçılık terimi, bir sürü görüşü ve yorumu içinde barındırır. 19. yüzyılın sonlarına kadar çok kullanılan bir terim değildi. Yazılı tarih boyunca, birçok kişi evreni yaratılmış bir varlık olarak gördü. Dünyanın birçok yerinde antik tarihi açıklamalar, evrenin ve dünyanın yaratılışına atışta bulunur ya da bunu ima eder. Yaratılışçılığın belli tarihi yorumları değişik ölçülerde ampirik, spiritüel ve/veya felsefi incelemeler yapmış olsalar da, bunların hepsi evrenin yaratılmış olduğu görüşüne dayanıyordu. Tekvin'deki yaratılış anlatısı evrenin nasıl var olduğuna ilişkin Hristiyan ve Yahudi epistemik anlayışın temel çerçevesini oluşturdu. Buna göre evren, tanrı Yahweh'in ilahi müdahalesiyle var olmaya başlamıştır. Tarihsel olarak, bu anlatının hakiki yorumu, mecazi, alegorik yorumuna kıyasla daha egemen olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Taner Edis</span> Türk fizikçi ve şüpheci

Taner Edis, Türk-Amerikan fizikçi ve şüpheci. Truman Eyalet Üniversitesi'nde fizik profesörüdür. Lisans derecesini Boğaziçi Üniversitesi'nden fizik ve bilgisayar mühendisliği bölümlerinden, fizik alanında yüksek lisans ve doktora derecelerini Johns Hopkins Üniversitesi'nden aldı. Edis, yaratılışçılık, din ve bilim üzerine birçok kitabın yazarıdır. Şüpheci Soruşturma Komitesi için Bilimsel ve Teknik Danışmandır.

Yaratılış kaydı Kutsal Kitap'ın başlangıcında bulunmaktadır. Kutsal Kitap'ın ifadeleri bilimcilerden ve teologlardan bile eleştirilmektedir. Dünyada yaygın olan bir görüşe göre insan dahil olmak üzere tüm hayvan türleri rastlantı sonucunda meydana gelen bir tek hücreden oluştular. Kutsal Kitap'ın yaratılış kaydı ise maddi dünya zeka sahibi bir yaratıcının ürünü olduğunu göstermektedir.

Gish gallop, herhangi bir tartışmada tartışmayı yürüten kişinin argümanların tutarlılığına ve gücüne aldırış etmeksizin, birçok argüman sunarak rakibini retorik olarak alt etme girişimidir. Esas itibarıyla, kişinin argümanlarında nitelikten ziyade niceliğe bakılır. Bu terim 1994 yılında antropolog Eugenie Scott tarafından ortaya atılmıştır. Scott ortaya attığı bu terimin adını yaratılışçı Duane Gish''den esinlenerek koymuştur. Duane Gish evrimin bilimsel gerçekliği karşısında bu tekniği kullanmıştır. Bir kişinin, rakibinin ortaya atılan tüm argümanlara yanıt verememesini sağlamak amacıyla son derece hızlı konuştuğu yayılma adı verilen başka bir münazara yöntemine benzer.

<span class="mw-page-title-main">Evrimcilik</span>

Evrimcilik, evrim teorisini belirtmek için kullanılan bir terimdir. Evrim çalışmaları ilerledikçe tam anlamı da zaman ile birlikte değişti. 19. yüzyılda, organizmaların ilerici kalıtsal değişim yoluyla kendilerini bilinçli olarak geliştirdikleri inancını tanımlamak için kullanıldı. Teleolojik inanç, kültürel evrimi ve sosyokültürel evrimi de kapsayacak şekilde devam etti. 1970'lerde "Neo-Evrimcilik" terimi, "insanoğlunun, kendi kontrolü dışındaki faktörler tarafından değişime zorlanmadığı sürece alışılagelmiş bir yaşam tarzını korumaya çalıştığı" fikrini tanımlamak için kullanıldı.