İçeriğe atla

Türk-Yunan Mübadele Sözleşmesi

Lozan Sözleşmesi ve Türk ve Yunan Nüfuslarının Mübadelesine İlişkin Sözleşme olarak da bilinen Türk-Yunan Mübadele Sözleşmesi, Türk Kurtuluş Savaşı Batı Cephesi sonrasında, 30 Ocak 1923'te Lozan'da Yunan ve Türk hükûmetleri temsilcileri tarafından imzalanan arasında bir anlaşmadır. Anlaşma, Ortodoks Hristiyanların Türkiye'den Yunanistan'a ve Müslümanların Yunanistan'dan (özellikle ülkenin kuzeyinden) Türkiye'ye eşzamanlı olarak sınır dışı edilmesini sağladı. Bu gönülsüz nüfus transferleri, 1,5 milyon Anadolu Rumu ve 500.000 Yunanistan Müslümanı olmak üzere yaklaşık iki milyon insanı kapsıyordu.

Nüfus mübadelesi

Daha fazla bilgi: Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi

Yunanistan'daki Müslümanlarla ilgili olarak antlaşma, gerçek etnik kökenlerinin dini bağlılıkla yer değiştirdiği Osmanlı 'millet' anlayışını yansıtıyordu. Bu, Yunan Makedonyası ve Epir'den gelen birçok Yunanistanlı Müslümanın Türk olarak sınıflandırıldığı ve pek çoğunun Türkçe konuşamamasına veya çok az Türkçe konuşmasına ve aslında İslam'a dönen Osmanlı döneminden kalma Yunanların soyundan gelmesine rağmen evlerini terk etmek zorunda kaldıkları anlamına geliyordu.

Ayrıca, Kuzeydoğu Anadolu ve Trans Kafkasya bölgesinden İslam'a geçen ve Türk dilini ve ulusal kimliği benimseyen Pontus Rumlarının birçok tarihi vakası, sözleşmenin amaçları doğrultusunda basitçe 'Türkler' olarak sınıflandırıldı. Bununla birlikte, bu Pontus Rum toplumundan çok sayıda kişi, 1828'de Rusların Erzurum ve Gümüşhane'yi işgal etmesinin ardından işgalci güçlere katılarak atalarının Hristiyan Ortodoks inancına geri dönmeden önce, Osmanlı döneminin sonlarına kadar Kripto-Hristiyan olarak kalmış ve daha sonra Rus İmparatorluk Ordusunun geri çekilmesinin ardından Gürcistan'a ve Güney Rusya'ya geri dönmüşlerdir.

Sözleşme, Lozan Antlaşması'nın imzalanmasından sonra Türk hükûmeti tarafından 23 Ağustos 1923'te ve Yunan hükûmeti tarafından 25 Ağustos 1923'te onaylanmıştır. 27 Ocak 1925 tarihinde Milletler Cemiyeti Antlaşmalar Serisinde tescil edilmiştir.[1]

Maddeler

  • 1. madde, Rum Ortodoksların Türkiye'den Yunanistan'a ve Müslümanların Yunanistan'dan Türkiye'ye zorunlu göçünü 1 Mayıs 1923'ten başlamak üzere sağladı.
  • 2. madde, Konstantinopolis şehrinin Rumlarını ve Batı Trakya Müslümanlarını sınır dışı etmekten muaf tuttu.
  • 3. madde, Yunanistan'ı çoktan terk etmiş olan Müslümanların ve Türkiye'yi terk etmiş olan Rum Ortodoksların mübadele kapsamında taşınmış sayılacağını öngördü.
  • 4. madde, mübadelenin Türkiye'de bulunan sağlıklı Rum erkeklerle başlamasını öngördü.
  • 5. madde, anlaşma kapsamında yeri değiştirilen tüm kişilerin mülkiyet haklarını garanti altına aldı.
  • 6. madde, çeşitli suçlardan dolayı tutuklu bulunanların sınır dışı edilmelerine rağmen, cezalarını yeni memleketlerinde çekmelerini şart koştu.
  • 7. madde, yeri değiştirilen her kişiye yeni ülkesinin vatandaşlığını elde etmesini sağladı.
  • 8. madde, taşınabilir mülklerin sahipleriyle birlikte gönderilmesini öngördü.
  • 9. madde, yeri değiştirilen kişilerin geride bıraktıkları taşınmazların elden çıkarılması için karma komisyon kurulmasını öngördü.
  • 10-17. maddeler komisyonun çalışmalarını düzenledi.
  • 18. madde, Yunan ve Türk hükûmetlerini, anlaşmaya uymak için iç mevzuatta gerekli tüm değişiklikleri yapmaya mecbur kıldı.
  • 19. madde, anlaşmanın Türk hükûmeti ile imzalanması planlanan barış anlaşması ile aynı gün yürürlüğe gireceğini öngördü.

Notlar

  1. ^ League of Nations Treaty Series, vol. 32, pp. 76-87.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rum</span>

Rum, Doğu Roma İmparatorluğu sınırları içinde yaşamış ve Roma yurttaşı haklarına sahip olmuş halk veya kişidir. Bu kimselerin çeşitli etnisiteye sahip bireylerden oluşan bir topluluk olmalarına karşın ilerleyen zamanda bu kimselerin konuştukları Latinceyi bırakarak Yunancayı benimsemeleri ve çoğunluğun Müslümanlardan oluştuğu yerlerde yaşamaları nedeniyle daha sonradan bu kelime, Yunanistan dışında Müslüman ülkelerde oturan Yunan asıllı kimseleri ifade etmek için kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Karamanlılar</span> Türk kökenli veya bir kısmı Rum kökenli olduğu düşünülen Türk-Rum mübadelesiyle Yunanistana giden Ortodoks halk

Karamanlılar, Türkiye'de yaşamış, günümüzde başta Yunanistan olmak üzere farklı ülkelere göç etmiş Ortodoks bir Türk veya Rum halkıdır. Karamanlılar, Kapadokya Rumları ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Lozan Antlaşması</span> İsviçrenin Lozan şehrinde Türkiye ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan barış antlaşması

Lozan Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre'nin Lozan şehrinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle Britanya İmparatorluğu, Fransız Cumhuriyeti, İtalya Krallığı, Japon İmparatorluğu, Yunanistan Krallığı, Romanya Krallığı ve Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı (Yugoslavya) temsilcileri tarafından, Leman Gölü kıyısındaki Beau-Rivage Palace'ta imzalanmış bir barış antlaşmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sevr Antlaşması</span> Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan ve Ankara Hükûmetince fiilen ve hukuken geçersiz kılınan barış antlaşması

Sevr Antlaşması, I. Dünya Savaşı sonrasında İtilâf Devletleri ile Osmanlı İmparatorluğu hükûmeti arasında 10 Ağustos 1920'de Fransa'nın başkenti Paris'in 3 km batısındaki Sevr (Sèvres) banliyösünde bulunan Seramik Müzesi'nde imzalanmış antlaşmadır. Antlaşma imzalandığı dönemde devam eden Türk Kurtuluş Savaşı'nın sonucunda Türklerin galibiyetiyle, bu antlaşma yerine 24 Temmuz 1923'te Lozan Antlaşması imzalanıp uygulamaya konulduğundan Sevr Antlaşması geçerliliğini kaybetmiştir. Sevr Antlaşması 433 maddeden oluşmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Pontus Rumcası</span> Helencenin bir lehçesi

Pontus Rumcası, 1923 Türkiye-Yunanistan nüfus mübâdelesine değin Kandıra ile Batum arasında yaşayan Rumlar tarafından konuşulmuş, günümüzde Anadolu'da sadece Trabzon'a ve Rize'nin İkizdere ilçesine bağlı bazı köylerin yanı sıra, Yunanistan'a gönderilen Ortodoks Hristiyan mübâdillerin yaşadığı kentlerde konuşulmaya devam edilen Rumcanın bir lehçesidir. Pontus Rumcası, Pontiaka ve Karadeniz Rumcası adlarıyla da bilinmektedir. Osmanlı dönemi ve sonrasında Karadenizli Rumların göç ettiği Gürcistan, Kırım ve Stalin döneminde sürüldükleri Rusya ile Kazakistan'da Hristiyan Pontuslular tarafından hâlen konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi</span> Türkiye ile Yunanistan arasında din esasına dayanılarak gerçekleştirilmiş zorunlu göç

Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi, 1923 yılında Lozan Barış Antlaşması'na ek olarak yapılan sözleşme uyarınca Türkiye Cumhuriyeti ve Yunanistan Krallığı'nın kendi ülkelerinin yurttaşlarını din esası üzerine tehcir ve zorunlu göçe tabi tutmasına verilen addır. Göçe tabi tutulan kişilere ise mübadil denir.

<span class="mw-page-title-main">Batı Trakya Türkleri</span> Yunanistanın Batı Trakya bölgesinde yaşayan Türk etnik azınlık

Batı Trakya Türkleri, günümüzde, Yunanistan sınırları içindeki Batı Trakya bölgesinde yaşayan ve Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi çerçevesinin dışında tutulmuş Türk-Müslüman toplumu için ve bu toplum ile doğrudan bağları mevcut Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının memleketlerini ve/veya kökenlerini ifade etmek için de kullanılan tanımdır.

<span class="mw-page-title-main">Vodina</span> Yunanistanın Orta Makedonya bölgesi, Alakilise ilçesi, Vodina belediyesine bağlı yerleşim yeri

Vodina ya da diğer adıyla Edessa, Yunanistan'ın Makedonya bölgesinde bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Sümela Manastırı</span> Trabzonda bulunan eski Rum Ortodoks manastır ve kilise kompleksi

Sümela Manastırı, Trabzon'un Maçka ilçesindeki Altındere Vadisi Millî Parkı sınırları içerisinde yer alan Meryem Ana Deresi'nin batı yamaçlarında yer alan, Kara tepesinin üzerinde ve deniz seviyesinden 1.150 m yükseklikte konumlanmış Rum Ortodoks manastır ve kilise kompleksidir. 1923 yılında Rum Kırımı ve Mübadele sorunu'ndan dolayı terk edilmek zorunda kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Fulacık, Karamürsel</span> Karamürsel, Kocaeli, Türkiyede mahalle

Fulacık, Kocaeli ilinin Karamürsel ilçesine bağlı bir mahalledir.

Asmalı, Marmara Adası'nın şirin ve mütevazı bir balıkçı mahallesidir. Asmalı adı eskiden çok meşhur olan asma bahçelerinden gelir, eski ismi Aftoni'dir. Adada yaşayan insanların geneli Karadeniz kökenlidir. Adanın denizi çok temizdir ve birçok koyu vardır fakat turizm açısından zayıftır. Kış mevsiminde nüfusu oldukça düşüktür, yazlık bir mahalledir. Dinlenmek için gelinebilecek sessiz sakin bir tatil yöresidir.

<span class="mw-page-title-main">Pontus Cumhuriyeti</span>

Pontus Cumhuriyeti, Karadeniz'in güney sahilinde kurulması önerilmiş bir Pontus Rum devletiydi. Ülke topraklarının Kuzey-doğu Anadolu'da yer alan tarihi Pontus Bölgesi ve günümüz Türkiye'sinin Karadeniz Bölgesi'nin bir kısmını da kapsaması düşünülmüştür. Bu önerilen ülke, 1919 Paris Barış Konferansı'nda tartışılmış fakat Eleftherios Venizelos yönetimindeki Yunan hükûmeti, böyle bir devletin güvence altında olamayacağından çekinmiştir. Böylece, daha geniş çapta önerilmiş bir ülke olan Wilson Ermenistanı'na dahil edilmiştir. En nihayetinde, iki ülke de var olamamıştır. Pontus Rum nüfusu katliama uğrayarak 1922'den sonra Türkiye'den sürgün edilmiş ve Sovyetler Birliği ya da Yunanistan'ın Makedonya bölgesine yerleştirilmiştir. Bu olaylar zinciri daha sonra 1923 yılında Yunanistan ile Türkiye arasında gerçekleşmiş olan nüfus mübadelesinin bir parçası olarak tanınacaktır. Günümüzde Yunan politik çevreleri, mübadeleyi Rum Kırımı'ndan ayrıştırılamaz olarak görmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı Rumları</span>

Osmanlı Rumları Osmanlı Devletinde yaşayan Rumlara verilen isimdir. Kuruluşundan itibaren pek çok Rum topluluğu Osmanlı sınırları içindeki İç Anadolu (Kapadokya), Ege ve Karadeniz bölgelerinde yaşamıştır ve devletin son dönemlerine kadar önemli rol oynamışlardır. Bugün büyük çoğunluğu Rum Kırımı ve Mübadele'den dolayı Yunanistan'da yaşamaktadır.

Pontus veya Pontos kelimesi şu anlamlara gelebilir:

<span class="mw-page-title-main">Pontus Rumları</span> Geleneksel olarak Pontus bölgesinde, Karadeniz kıyılarında ve Kuzeydoğu Anadolunun Pontus dağlarında yaşayan etnik Yunan grubu

Pontus Rumları veya Karadeniz Rumları, geleneksel olarak Pontus bölgesinde, Karadeniz'in kıyısında Pontus Alpleri'nde yaşayan etnik Rum grubudur. Daha sonraları 1461'de Osmanlı İmparatorluğu'nun Trabzon İmparatorluğu'nu fethetmesi ve 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonucu pek çok Pontuslu Rum Güney Kafkasya'daki Gürcistan'a ve Rus İmparatorluğu'nun Kars Oblastı'na göç etti. Güney Rusya, Ukrayna ve Kırım'dakiler Kuzey Pontus Rumu olarak adlandırılır. Gürcistan, kuzeydoğu Anadolu ve eski Rus bölgesi Güney Kafkasya'dakiler, çağdaş Yunan akademik çevrelerinde sıklıkla Doğu Pontus Rumu ya da Kafkasyalı Rumlar olarak anılır, ama aynı zamanda bu tabirler Rum asıllı olup Türkçe konuşan Urumları da içerir. Pontus Rumları, Çağdaş Yunancadan farklı bir evrim geçirmiş Pontus Rumcasını konuşurlar. Pontus Rumları, Pontus, Gürcistan ve Doğu Anadolu bölgelerinde en az MÖ 700'den 1922'ye kadar sürekli bir mevcudiyete sahiptiler. 1915'ten 1922'ye kadar Pontus Rumlarının bir kısmı Rum Kırımı'nda öldürülmüşlerdir, geri kalanların da büyük bir kısmı ise 1923'te, Yunanistan ile Türkiye arasında Lozan Antlaşması tarafından tanımlanan nüfus değişimi kapsamında Türkiye'den Yunanistan'a gönderilmişlerdir. Daha sonra Pontus Rumları, Yunanistan'da Nea Trapezounda gibi kasabalar kurmuşlardır. Günümüzde Trabzon'un doğusunda Pontus Rumcasını konuşmaya devam eden Müslüman Rumlar bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kapadokya Rumları</span> Yunanistanda etnik grup

Kapadokya Rumları veya Anadolu Yunanları, tarihi Büyük İskender'in fetihlerinden sonra kurulan Helenistik Seleukos İmparatorluğuna kadar uzanan ağırlıkla İç Anadolu'nun Güneyinde Konya-Karaman (Likaonya)'dan Kayseri-Niğde (Kapadokya)'ya uzanan hatta yaşayan Hellen kökenli etnik bir halktır. Kapadokya Rumları, Hristiyan Ortodoks bir Türk halkı olan Karamanlılar ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki Bulgarlar</span>

Türkiye'deki Bulgarlar, Bulgar etnik kökenli Türk vatandaşlarını ifade eder. Bulgar vatandaşlığına sahip etnik Türk olan Bulgaristan Türkleri ya da yine bir Slav milleti olan Pomakları içermez. Doğu Trakya'da Edirne ve Kırklareli başta olmak üzere, patrikhane merkezi olan İstanbul'da ve Marmara'nın güneyi yayılım alanlarıdır. Asya'da kalan bu son gruba Anadolu Bulgarları da denir.

<span class="mw-page-title-main">1923 Boğazlar Sözleşmesi</span>

1923 Boğazlar Sözleşmesi veya 1923 Lozan Boğazlar Sözleşmesi, İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nın statüsünü 1923-1936 yılları arasında düzenleyen sözleşmedir. 143 maddeden oluşan Lozan Antlaşması'nın bölümlerinden birini oluşturur. 1936 yılında Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin imzalanmasıyla birlikte hükmü sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Millet-i Rûm</span>

Rūm milleti ya da "Roma milleti", Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Doğu Ortodoks Hristiyan cemaatinin adıydı. Cemaat, Osmanlı siyasi sistemine tabi olmasına rağmen, belirli bir iç özerkliği vardı.

<span class="mw-page-title-main">Yunan diasporası</span>

Omogenia olarak da bilinen Yunan diasporası, Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi dışında yaşayan Rum topluluklarıdır. Bu yerler Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Balkanlar'ın bazı bölümleri, güney Rusya, Ukrayna, Anadolu, Doğu Karadeniz bölgesi, Doğu Anadolu, Gürcistan, Güney Kafkasya, Mısır, güney İtalya ve Korsika'daki Cargèse'dir. Terim aynı zamanda bu geleneksel alanların dışında Yunan göçüyle Avustralya, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde kurulan topluluklara da atıfta bulunur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.