İçeriğe atla

Son evrensel ortak ata

Ribozomal RNA sekansı verilerine dayalı olarak, Woese ve arkadaşları tarafından önerilen, tüm ana canlı organizma gruplarını (Bakteriler, Arkeler ve Ökaryotlar) SEOA'ya bağlayan 1990 tarihli bir filogenetik ağaç.[1]

Son evrensel ortak ata (kısaca SEOA veya İngilizce kısaltması olan LUCA ile anılır), şu anda Dünya üzerinde yaşayan tüm organizmaların ortak bir atayı paylaştığı en son popülasyondur ve Dünya üzerindeki tüm mevcut yaşamın en yakın ortak atasıdır. Bu mevcut yaşama tüm hücresel organizmalar dahildir; virüslerin kökenleri belirsizdir ancak aynı genetik kodu paylaşırlar. SEOA muhtemelen çeşitli virüsleri de barındırıyordu. SEOA, Dünya üzerindeki ilk yaşam değildir fakat var olan tüm canlıların atalarının en son biçimidir.

SEOA'nın belirli bir fosil kanıtı bulunmamakla birlikte, mevcut tüm canlıların ayrıntılı biyokimyasal benzerliği varlığını doğrulamaktadır. SEOA'nın özellikleri, modern genomların ortak özelliklerinden çıkarılabilir. Bu genler, bilgileri DNA'dan, RNA'ya ve proteinlere dönüştürmek için transkripsiyon ve translasyon mekanizmaları dahil birçok birlikte adapte olmuş özelliğe sahip karmaşık bir yaşam formunun varlığını işaret eder. SEOA, muhtemelen yaklaşık 4 milyar yıl önce, okyanus tabanındaki magma akıntılarının yakınında bulunan derin deniz bacalarının yüksek sıcaklıktaki sularında yaşadı.

Tarihî arka plan

Charles Darwin'in not defterlerindeki bir hayat ağacı. Ağacın kökünde ("1" numaralı) tek bir ortak ata olduğu gösterilmiş (y. Temmuz 1837).

Bir filogenetik ağaç, evrim fikrini canlıların tek bir atadan türediğini göstererek doğrudan tasvir eder.[2] Yaşam ağacının ilk örneklerinden biri, Jean-Baptiste Lamarck tarafından 1809'da Philosophie zoologique adlı eserinde kendisi tarafından çizildi.[3][4] Charles Darwin, 1859'da yazdığı Türlerin Kökeni Üzerine adlı kitabında, evrensel ortak ata teorisinin evrimsel bir süreçle ortaya çıktığını ünlü sözleriyle açıkladı: "Bu nedenle, benzerlikten yola çıkarak muhtemelen bu dünyada yaşamış olan tüm organik varlıkların, yaşamın ilk kez Yaratıcı tarafından üflenmiş tek bir ilkel biçimden türediği sonucunu çıkarmalıyım."[5] Kitabın son cümlesi, hipotezin yeniden ifade edilmesiyle başlar: "Yaratıcı tarafından başlangıçta birkaç veya tek bir forma üflenmiş çeşitli güçlere sahip olduğunu anlayan; ve bu gezegen sabit kütleçekim yasasına göre dönmeyi sürdürürken, böylesine basit bir başlangıçtan, sınırsız sayıda en güzel ve en şaşırtıcı formun evrimleşmiş ve evrimleşmekte olduğunu kavrayan bu görüşte ihtişam vardır."[6] "Son evrensel ortak ata" veya kısaca "SEOA" terimi ilk kez 1990'larda böyle bir ilkel organizma için kullanıldı.[7][8][9]

Kaynakça

  1. ^ Woese, Carl R.; Kandler, O.; Wheelis, M. L. (June 1990). "Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya". PNAS. 87 (12). ss. 4576-4579. Bibcode:1990PNAS...87.4576W. doi:10.1073/pnas.87.12.4576. PMC 54159 $2. PMID 2112744. 
  2. ^ Gregory, T. Ryan (2008). "Understanding Evolutionary Trees". Evolution: Education and Outreach. 1 (2). ss. 121-137. doi:10.1007/s12052-008-0035-x. 
  3. ^ Lamarck, Jean Baptiste Pierre Antoine de Monet de (1994). Philosophie zoologique (PDF). Paris. s. 737. 
  4. ^ Noble, Denis (1 Temmuz 2020). "Editorial: Charles Darwin, Jean-Baptiste Lamarck, and 21st century arguments on the fundamentals of biology". Progress in Biophysics and Molecular Biology. Cilt 153. ss. 1-4. doi:10.1016/j.pbiomolbio.2020.02.005. PMID 32092299. 1 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2022. 
  5. ^ Darwin, Charles (1859). The Origin of Species by Means of Natural Selection. John Murray. ss. 484, 490. 8 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2022. 
  6. ^ Darwin, Charles (2017). Türlerin Kökeni. Kılıç, Bahar tarafından çevrildi. Alfa Kitap. s. 438. 7 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  7. ^ Wikham, Gene Stephen (March 1995). The molecular phylogenetic analysis of naturally occurring hyperthermophilic microbial communities. Indiana University (PhD thesis). s. 4.  ProQuest 304192982
  8. ^ Forterre, Patrick (1997). "Archaea: what can we learn from their sequences?". Current Opinion in Genetics & Development. 7 (6). ss. 764-770. doi:10.1016/s0959-437x(97)80038-x. 
  9. ^ Koonin, Eugene V.; Galperin, Michael Y. (2003). Sequence - evolution - function: computational approaches in comparative genomics. Boston, Massachusetts: Kluwer. s. 252. ISBN 978-1-4757-3783-7. OCLC 55642057. 

Konuyla ilgili yayınlar

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Biyoloji</span> canlıları inceleyen bilim dalı

Biyoloji ya da dirim bilimi, yaşamın bilimsel olarak incelenmesidir. Geniş bir kapsama sahip bir doğa bilimidir ancak onu tek ve tutarlı bir alan olarak birbirine bağlayan birkaç birleştirici teması vardır. Örneğin, tüm organizmalar, gelecek nesillere aktarılabilen genlerde kodlanmış kalıtsal bilgileri işleyen hücrelerden oluşur. Bir diğer ana tema ise yaşamın birliğini ve çeşitliliğini açıklayan evrimdir. Enerji işleme, organizmaların hareket etmesine, büyümesine ve çoğalmasına izin verdiği için yaşam için de önemlidir. Son olarak, tüm organizmalar kendi iç ortamlarını düzenleyebilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Charles Darwin</span> İngiliz biyolog ve doğabilimci (1809-1882)

Charles Robert Darwin evrimsel biyolojiye yaptığı katkılarla tanınan İngiliz doğa bilimci, jeolog ve biyologdur. Tüm yaşam türlerinin ortak bir atadan türediği yönündeki önermesi günümüzde genel kabul görmekte ve bilimde temel bir kavram olarak kabul edilmektedir. Alfred Russel Wallace ile ortak bir yayında, evrimin bu dallanma modelinin, var olma mücadelesinin seçici üremede yer alan yapay seçilime benzer bir etkiye sahip olduğu doğal seçilim adını verdiği bir süreçten kaynaklandığına dair bilimsel teorisini ortaya koymuştur. Darwin insanlık tarihinin en etkili isimlerinden biri olarak tanımlanmış ve Westminster Abbey'e gömülerek onurlandırılmıştır.

Zooloji hayvanların bilimsel olarak incelenmesidir. Çalışmaları, hem yaşayan hem de soyu tükenmiş tüm hayvanların yapısını, embriyolojisini, sınıflandırmasını, alışkanlıklarını ve dağılımını ve ekosistemleriyle nasıl etkileşime girdiklerini içerir. Zooloji, biyolojinin ana dallarından biridir. Terim, Antik Yunanca ζῷον, zōion ('hayvan') ve λόγος, logos kelimelerinden türetilmiştir.

Evrim, popülasyondaki gen ve özellik dağılımının nesiller içerisinde seçilim baskısıyla değişmesidir. Bazen dünyanın evrimi, evrenin evrimi ya da kimyasal evrim gibi kavramlardan ayırmak amacıyla organik evrim ya da biyolojik evrim olarak da adlandırılır. Evrim, modern biyolojinin temel taşıdır. Bu teoriye göre hayvanlar, bitkiler ve Dünya'daki diğer tüm canlıların kökeni kendilerinden önce yaşamış türlere dayanır ve ayırt edilebilir farklılıklar, başarılı nesillerde meydana gelmiş genetik değişikliklerin bir sonucudur.

Biyolojide taksonomi , ortak özelliklere dayalı olarak biyolojik organizma gruplarını adlandırma, tanımlama (sınırlandırma) ve sınıflandırma bilimsel çalışmasıdır. Organizmalar taksonlar halinde gruplandırılır ve bu gruplara taksonomik bir seviye verilir; belirli bir seviyedeki gruplar daha yüksek rütbeli daha kapsayıcı bir grup oluşturmak için toplanabilir, böylece taksonomik bir hiyerarşi oluşturulur. Modern kullanımdaki başlıca sıralamalar üst âlem, âlem, şube, sınıf, takım, familya, cins ve türdür. İsveçli botanikçi Carl Linnaeus, organizmaları kategorize etmek için Linnaean taksonomisi olarak bilinen sıralı bir sistem ve organizmaları adlandırmak için ikili adlandırma geliştirdiği için mevcut taksonomi sisteminin kurucusu olarak kabul edilir.

<i>Türlerin Kökeni</i> Charles Darwinin 1859 tarihli eseri

Türlerin Kökeni, İngiliz doğa tarihçisi Charles Darwin'in 24 Kasım 1859'da yayımlanan kitabıdır. Orijinal adı Doğal Seçilim Yoluyla Türlerin Kökeni ya da Yaşam Mücadelesinde Avantajlı Irkların Korunumu Üzerine idi, ancak 1872'de çıkan 6. baskısında Türlerin Kökeni olarak kısaltıldı. Bilim tarihinin en önemli çalışmalarından biridir ve evrimsel biyolojinin temelini oluşturduğu kabul edilir. Çalışma, Darwin'in HMS Beagle gemisi ile 1831-1836 yılları arasında yaptığı araştırma gezisi sonrasında, özellikle Galápagos Adalarındaki gözlemlerine dayandırarak oluşturduğu biyolojik evrim kuramı üzerinedir.

<span class="mw-page-title-main">Jean-Baptiste Lamarck</span> Fransız doğa bilimci (1744 – 1829)

Jean-Baptiste Lamarck, Fransız doğa bilimci, biyolog, akademisyen ve asker. Evrim konusunda yaptığı kapsamlı çalışmalarla bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Arkea</span> aşırı şartlarda yaşayabilen mikroskobik canlılar

Arkeler, Arkea veya Arkebakteriler, canlı organizmaların bir ana bölümüdür.

<i>Cennetten Akan Irmak</i>

Cennetten Akan Irmak: Yaşama Darwinci Bir Bakış; (İngilizce: River Out of Eden: A Darwinian View of Life, Basic Books. 1995. MNew York) Richard Dawkins'in kitabı.

<span class="mw-page-title-main">Euryarchaeota</span>

Euryarchaeota, Archaea âlemine bağlı bir algae şubesidir. Bu grup metanogenleri, halo bakterileri, bazı ekstrem termofilik aerobları ve ekstrem termofilik anaerobları içermektedir. Metanogenler metan üreten archaeonlar olup çoğu bağırsaklarda bulunmaktadır. Halobacteria sınıfına ait türler ekstrem tuz konsantrasyonlarında yaşayan archaeonlardır. Bu archaeonlar diğerlerinden rRNA sekans benzerlik ve farklılıklarına bakılarak ayrılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Edinilmiş özelliklerin kalıtımı</span>

Edinilmiş özelliklerin kalıtımı bir canlının yaşamı boyunca meydana gelen değişikliklerin döllerine aktarıldığına dair bir kalıtım teorisidir. Bu fikir eski Yunanlar zamanından beri mevcut olmakla beraber, genelde Fransız tabiatçısı Jean Baptiste Lamarck'a atfen, Lamarkizm olarak değinilir.

Ortak ata, evrimsel süreçte, birden fazla canlı türünün ortak genetik öncülü olan canlı. Modern biyolojide, Dünya üzerinde yaşayan ya da soyu tükenmiş birçok canlının, diğer alt canlı türlerinin ortak atası olduğu kabul edilir. Ayrıca tüm canlıların "evrensel bir ortak ata"dan ya da "ortak gen havuzu"ndan geldiği kabul edilir. Evrensel ortak ata kavramı, ilk kez 1859'da Charles Darwin'in Türlerin Kökeni kitabında ortaya atılmıştır.

Evrimsel biyolojide bir grup organizma eğer ortak bir ataya sahipse, soyları da ortak demektir. Modern biyolojiye göre yaşayan bütün canlılar ortak bir atadan ya da atasal gen havuzundan türemiştir.

Evrimin kanıtları ve canlıların ortak atadan geldiği, bilim insanlarının uzun yıllar boyunca çeşitli alanlar ve disiplinlerde canlıların akrabalık derecesi ve ortak kökenine dair çalışmalarda ortaya çıkarılmış olup bu kanıtlar, evrimsel süreçlerin meydana geldiğini göstererek evrimin bir olgu olarak gerçekliğini doğrulamış ve Dünya üzerindeki yaşamın türlülük ve çeşitliliğine neden olan doğal süreçler hakkında bir bilgi zenginliği sağlamıştır. Bu kanıtlar, yaşamın zaman içinde nasıl ve neden değiştiğini açıklayan ve bilimsel bir kuram olan modern evrimsel sentezi desteklemektedir. Evrimsel biyologlar, test edilebilir varsayımlarda bulunup hipotezleri test ederek ve nedenlerini açıklayan ve gösteren kuramlar geliştirerek ortak atayı belgelerler.

Lamarkizm veya Lamark kalıtımı, Fransız doğa bilimci Jean Baptiste Lamarck (1744–1829) tarafından öne sürülen bir varsayım olup buna göre bir canlının yaşamı boyunca meydana gelen değişikliklerin döllerine aktarılarak kalıtıldığını ileri sürer.

<span class="mw-page-title-main">Mikroorganizma</span> mikroskobik bir organizma

Bir mikroorganizma veya mikrop mikroskobik bir organizmadır. Mikroorganizmaları inceleyen, Anton van Leeuwenhoek'un kendi tasarımı olan bir mikroskop kullanarak 1675'te mikroorganizmaları keşfetmesi ile başlayan bilim dalına mikrobiyoloji denir.

<span class="mw-page-title-main">Evrimsel hayat ağacı</span>

Evrimsel hayat ağacı, ortak ata üzerinden canlıların öncül ve ardıl ilişkilerini ve türlerin kökenini açıklayan kurgusal ağaç.

Hücrelerin evrimi, hücrelerin evrimsel kökenini ve daha sonraki evrimsel gelişimini ifade eder. Hücreler ilk olarak en az 3,8 milyar yıl önce, dünya oluştuktan yaklaşık 750 milyon yıl sonra ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Üç üst âlem sistemi</span> Yaşamın sınıflandırılmasına ilişkin hipotez

Üç üst âlem sistemi, Carl Woese, Otto Kandler ve Mark Wheelis tarafından 1990 yılında tanıtılan ve hücreli canlıları Arkeler, Bakteriler ve Ökaryotlar olmak üzere üç üst âleme ayıran biyolojik bir sınıflandırmadır. İki üst âlem sistemi ve beş âlem sınıflandırması gibi daha önceki sınıflandırmalardan temel ayrımı, arkelerin bütünüyle bakterilerden ayrılmış olmasıdır. Üç üst âlem sisteminin bilimsel anlamdaki rakibi, Ökaryotları bir arke grubu olarak kabul ederek, canlıları yalnızca Bakteriler ve Arkeler olarak ayıran "iki üst âlem sistemi"dir (en).

İlkel yapışkan, ilkel balçık, prebiyotik çorba ve prebiyotik et suyu olarak da bilinen ilkel çorba, yaklaşık 3,7 ila 4,0 milyar yıl önce Dünya'da mevcut olan varsayımsal koşullar kümesidir. İlk olarak 1924 yılında Aleksandr Oparin ve 1929 yılında J. B. S. Haldane tarafından önerilen yaşamın kökenine ilişkin heterotrofik teorinin bir yönüdür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.