İçeriğe atla

Samsun Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti

Uluslararası Yabancılar Pazarı'nın dış cephesinde bulunan Samsun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti üyeleri kabartması.

Samsun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 1919 yılında İngiliz işgal kuvvetlerinin baskılarına bir tepki olarak kurulan Anadolu Hareketi destekçisi dernek. Boşnakzade Süleyman Bey'in başkanlığında kurulan derneğin toplantı noktası olarak Şeyh Sadi Tekkesi kullanılmaktaydı.[1]

Cemiyet faal olduğu dönemde Samsun'da sekiz farklı azınlık cemiyeti bulunmaktaydı. Bunlar Samsun Rum Muhacirin Cemiyeti, Pontus İdman Kulübü, İrfanperverler Kulübü, Müdafaa-i Meşrute Cemiyeti, Mukaddes Rum Anadolu Cemiyeti, Rum Teceddüt ve İhya Cemiyeti, Kordos Komitesi ve Merzifon Amerikan Koleji'dir.[2] Ayrıca Samsun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin dışında Cemiyet-i Hayriye-i İslamiye, İhtiyat ve Zabıtan Cemiyeti, Karadeniz Türkleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile Oymak Teşkilatı Samsun'da faaliyet gösteren diğer millî cemiyetler idi.[3]

Tarihçe

Şehrin ileri gelenlerinden Boşnakzade Süleyman Bey'in Samsun'u temsilen katıldığı Sivas Kongresi'nden dönmesinin ardından kurulan cemiyetin kurucuları Samsun Ticaret Odası Başkatibi Şükrü Bey, Boşnakzade Süleyman Bey, Hacı Hayrullahzade Ömer Bey, Ethem Veysi Aksan, Hacı Ömerzade Hasan Umur Bey, Gümüşoğlu Hacı Hasan Bey, Kadızade Yusuf Kenan Bey, Hacı Molla Dursun ile matematik öğretmeni Adil Bey'dir.[4] O dönem Samsun'da bulunan yedek teğmen ve millî çete liderlerinden İstanbullu Süreyya Bey tarafından cemiyet başkanı olarak Boşnakzade Süleyman Bey seçilmiştir. Cemiyetin yöneticileri Boşnakzade Süleyman Bey'in toplanıyor, Ankara Hükûmeti'nden gelen gizli emirler[5] Şeyh Sadi Tekkesinde üyelere duyuruluyordu.[4]

Sivas Kongresi sonrası millî cemiyetler birleşirken millî müfrezeler kurulmaya başlanmış, bunun bir sonucu olarak da Samsun Bahriye Muhafız Müfrezesi kurulmuştur.[4] Bu müfreze 1920 yılı sonlarına doğru tabur haline gelmiş ve Rum çetelerine karşı oldukça başarılı olmuştur.[4]

Kaynakça

Özel
  1. ^ "Şeyh Sadi Tekkesi 'Kuvayi Milliye Müzesi' olacak". bugun.com.tr. 2 Ocak 2014. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2014. 
  2. ^ Sarısakal, s. 47.
  3. ^ Sarısakal, s. 52.
  4. ^ a b c d Sarısakal, s. 42.
  5. ^ Sarısakal, Baki. "SAMSUN SADİ TEKKESİ VE SAMSUN MÜDAFAA-İ HUKUK CEMİYETİ" (PDF). bakisarisakal.com. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2014. 
Genel
  • Sarısakal, Baki (2002), Bir Kentin Tarihi: Samsun, Samsun: Samsun Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, ISBN 9755852891 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Heyet-i Temsiliye</span> Türk Kurtuluş Savaşı’nın, TBMM öncesi yürütme organı

Heyet-i Temsiliye, Mondros Mütarekesi’nden sonra Anadolu topraklarının İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi üzerine başlayan ulusal direniş sırasında, ulusal bir meclisin (TBMM) kuruluşuna dek Millî Mücadelenin yürütme organı olarak görev yapmış kuruldur.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti</span> 7 Eylül 1919da Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumelideki millî cemiyetlerin birleşmesiyle Mustafa Kemal Paşa riyasetinde kurulmuş cemiyet

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Mondros Mütarekesi'nden sonra Anadolu'nun ve Rumeli'nin çeşitli şehirlerinde, işgallere karşı kurulan millî cemiyetlerin 7 Eylül 1919 tarihinde Sivas Kongresi'nde birleştirilmesinden sonra oluşan yeni cemiyete verilen isimdir. Kurucusu, ilk ve tek başkanı Mustafa Kemal Paşa'dır.

<span class="mw-page-title-main">Süleyman Bilgen (Aydınlı)</span>

Hacı Süleyman Efendi, , II. Meşrutiyet'in ilanından sonra açılan Osmanlı Meclis-i Mebûsan'ında ve TBMM 1. Dönem'de mebusluk yapmış, kanun önerileri ve konuşmalarıyla akıllarda kalmış bir din ve siyaset adamıdır.

Trabzon Muhâfaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, 12 Şubat 1919'da merkezi Trabzon olarak kurulan cemiyet, Karadeniz Bölgesi'nin çeşitli il ve ilçelerinde şubeler açtı. Amacı, Trabzon ve çevresinin Rumlara verilmesini ve bir Pontus Devletinin kurulmasını önlemekti. Bu yörede faaliyet gösteren Filiki Eterya ile mücadele eden bu teşkilat, Erzurum Kongresi’nden sonra Şarkî Anadolu Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti’nin şubesi haline gelmiştir.

Şarkî Anadolu Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti, Ağustos 1919 tarihinde, Erzurum merkezli kurulmuştur. Elazığ'da da şubesi vardır. Bu cemiyet, önce İstanbul’da kurulmuş olan Vilayat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyetine bağlı olarak açılmış, daha sonra Şarkî Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı ile İstanbul’dan ayrılmış, doğuda müdafaa-i hukuk akımını temsil ederek Mustafa Kemal’in sevk ve idaresinde güçlenmiş, bütün memlekete yayılacak bir program hazırlamıştır. Ayrıca bu dernek Erzurum Kongresi'ni toplayarak tüm yurdun savunulmasını kararlaştırmıştır.

Kozan Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti, 7 Mart 1919'da Kozan'ın işgali ile kurulan müdâfaa-i hukuk cemiyeti.

Balıkesir Kongresi, 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi'nden TBMM'nin kurulduğu 23 Nisan 1920 tarihine kadar geçen süreye "Kongreler Dönemi" denilir. Bu süre içindeki 30 dolayında kongrenin "beşi", 1919 ve 1920 yıllarında toplanan Balıkesir kongreleridir. Bunlardan 1, 4 ve 5. kongreye Karesi (Balıkesir) Mebusu (Milletvekili) Mehmet Vehbi Bolak, 2 ve 3. kongreye, harekete sonradan katılan Balıkesir eski Mutasarrıfı Hacim Muhittin Çarıklı başkanlık etmiştir. Bu kongreler, 15 Mayıs 1919'daki İzmir işgalinin hemen ertesi günlerinde Balıkesirliler'in Mehmet Vehbi Bolak önderliğinde kurdukları direniş teşkilatıyla başlattıkları hareketlerin birer parçasıdır. İçlerinde, sadece üç asker vardır: Miralay (Albay) Kazım Özalp, Askeri Kaymakam (Yarbay) Ali Çetinkaya ve Yüzbaşı Kemal Balıkesir. Balıkesir hareketi Millî Mücadele'nin başarıya ulaşmasında önemli rol oynamış; İzmir'den Anadolu içlerine yürümek isteyen Yunan kuvvetlerini engelleyerek, Millî Ordu'nun hazırlanması için Mustafa Kemal Paşa'ya, her saniyesi altın değerinde on üç ay kazandırmıştır.

Liste, 453 yıl Osmanlı hâkimiyetinde kalan Kosova'da Priştine, Prizren, İpek, Yakova, Gilan, Vıçıtırın, Mitroviça, Ferizovik, Kaçanik, Dragaş, İstok, Deçan, Nobırda şehir ve köylerinde yapılan 229 Osmanlı mimari eserini kapsar. Listede günümüze kadar gelebilen esereler sıralanmıştır ve liste, eserlerin tamamını değil derlenebildiği kadarını ifade eder.

Müdâfaa-i hukuk cemiyetleri, Osmanlı İmparatorluğu'nun 30 Ekim 1918'de Mondros Mütarekesi'ni imzalayarak İtilaf Devletleri'ne teslim olması üzerine Osmanlı Türkiyesi'nin çeşitli kent ve kasabalarında oluşturulan ve Millî Mücadele'nin ilk örgütsel çekirdeğini oluşturan sivil kuruluşlara verilen ad.

<span class="mw-page-title-main">Süleyman Boşank</span> Türk siyasetçi

Süleyman Boşank, Türk siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Tâceddinoğulları Beyliği</span>

Tâceddinoğulları Beyliği, 14. ve 15. yüzyıllarda günümüz Samsun ve Ordu yörelerinde hüküm süren Türk beyliği. Anadolu beyliklerinden biri olarak sınıflandırılmakta olup Orduköy ve Erbaa merkezli olarak yönetilmiştir. Taceddinoğulları Beyliği yine sınırdaş bir beylik olan Haciemiroğulları gibi Çepni boyuna mensuptur.

<span class="mw-page-title-main">Erzurum Kongresi</span> Mustafa Kemal Paşa başkanlığında 23 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurumda toplanan ulusal nitelikte kurultay

Erzurum Kongresi, 23 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum'da toplanan kongredir. 17 Haziran'da Vilâyât-ı Şarkıye Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti Erzurum şubesi tarafından toplanan Erzurum Kongresi, Erzurum Umûmî Kongresi veya Umûmî Erzurum Kongresi olarak da anılır.

Hasan Umur veya Ömerzade Hasan Efendi Samsun belediye başkanlığı yapan ve Samsun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurucuları arasında yer alan Türk siyasetçi, tüccar, din adamı ve yerel tarihçi.

Ömer Niyazi Karataş, Samsun belediye başkanlığı ile 1946 - 1950 yılları arasındaki TBMM 8. dönemde Samsun milletvekilliği yapan İstiklal Madalyası sahibi Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Trakya-Paşaeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti</span>

Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 30 Kasım 1918 tarihinde Edirne'de kurulan Anadolu Hareketi yanlısı cemiyet.

Vilâyât-ı Şarkiye Müdâfaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, 2 Aralık 1918'de Erzurumlu Raif Hoca ve Süleyman Nazif tarafından İstanbul'da kurulan Anadolu Hareketi yanlısı olan dernek. Derneğin amacı, Anadolu'nun doğu illerinin Ermenilere verilmesini önlemek ve Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayırmamak idi.

Boşnakzâde Ahmet Resai Bey, iki ayrı dönem görev yapmış Samsun belediye başkanı ve tüccar.

Müdâfaa-i Milliye Cemiyeti, Osmanlı Devleti’nde 1913-1919 arasında faaliyet göstermiş İstanbul merkezli dernektir.

Kuva-i Milliye Müzesi ya da resmî adıyla Şeyh Sadi Tekkesi Kuva-i Milliye Ruhu Külliyesi ile Şehit ve Gazi Anı Evi, Samsun'un İlkadım ilçesinde bulunan tarihî ev müzesi.

Samsun tarihi, tarih öncesi dönemde Eski Taş Çağı'na kadar uzanır ve buradaki ilk yerleşik topluluğun izlerine günümüzden yaklaşık 7 bin yıl önce rastlanmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.