İçeriğe atla

Sabitleyici seçilim

Doğal seçilimin üç farklı türünü gösteren bir grafik gösterimi. Dengelenmiş seçilim 2. grafikte irdelenmiştir. Örnekte görüleceği üzere, zaman içerisinde kısa kuyruklu ve uzun kuyruklu kertenkelelerin sayısı orta uzunluktakilere kıyasla azalma gösterir.

Sabitleyici seçilim veya dengelenmiş seçilim, bazen de çift yönlü seçilim, (arıtıcı veya negatif seçilim ile aynı şey olmayıp bunlarla karıştırılmamalıdır[1][2]) popülasyonun belli bir özellik değerinin dengelenerek istikrarlaşması ile genetik çeşitliliğin azaldığı bir doğal seçilim türüdür. Bu muhtemelen doğal seçilimin en sık olarak görüldüğü ve işlediği mekanizmadır. Dengelenmiş seçilim, ekstrem uç özellik değerlerini elemede yaygın olarak negatif seçilimi (diğer adıyla arıtıcı seçilimi) kullanır.

Dallanan seçilimin tersi olan dengelenmiş seçilim, ekstrem fenotiplere sahip bireyleri seçmek yerine ortalama değerlere sahip olan varyansları tercih eder. Dallanan seçilim fenotipik varyasyonu azaltır ve statükoyu korur. Doğal seçilim, ortalama norm veya değerler sahip fenotiplerin üreme başarısını yükseltirken daha şiddetli fenotipleri kaldırmak eğilimindedir.[3]

Buna dair klasik bir örnek insanın doğumundaki ağırlığıdır. Eğer bebekler çok az kilolu olarak doğarlarsa bu durumda daha çabuk ısı kaybeder ve daha kolay bulaşıcı hastalıklara yakalanırlar. Ama eğer bebekler daha ağır doğarlarsa bu sefer doğum esnasında leğen kemiklerinden geçmeleri zorlaşır ve anne ile bebeğin hayatı tehlikeye girebilir. Bu anlamda daha orta ağırlıktaki bebekler daha sık hayatta kalırlar. Ağırlık ve boyut olarak daha büyük veya daha küçük bebeklerde bebek ölüm oranı çok daha yüksektir.

Dengelenmiş seçilim, çoğu popülasyonda çoğu zaman gerçekleşir. Bu tip bir seçilim, form ve işlev ayrılıklarını engelleme görevi görür. Bu sayede, köpekbalıkları ve eğrelti otları gibi bazı organizmaların anatomisi milyonlarca yıl boyunca değişmeden kalabilirler.

Dengelenmiş seçilim, doğrudan ölçülebilen bir dizi farklı fenotipin toplam seçilim değerlerinin ölçülmesiyle tespit edilebildikleri gibi aynı zamanda Ka/Ks oranı, alel frekansındaki dağılım değişikleri ve McDonald-Kreitman-Testi gibi çeşitli moleküler dizi verilerinin sınanmasıyla da tespit edilebilir.[4][5]

İnsan genomundaki DNA'ların yaklaşık %5'i, memelilerde de olduğu gibi, aynı oranlarda arıtıcı seçilimin etkisi altındadır.[6] Daha fazla lokuslar, düzenleyici dizileri ve miRNA'lar de dahil olmak üzere hızla gelişip evrilebilirler.[7]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Lemey, Philippe (2009). "The Phylogenetic Handbook". Cambridge University Press. ISBN 978-0521730716. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2011. 
  3. ^ Campbell, Neil A.; Reece, Jane B. (2002). "Biology". Benjamin Cummings. ss. 450-451. 
  4. ^ Sheets HD, Mitchell CE (2001). "Why the null matters: statistical tests, random walks and evolution". Genetica. Cilt 112-113. ss. 105-25. doi:10.1023/A:1013308409951. PMID 11838761. 
  5. ^ McDonald JH, Kreitman M (1991). "Adaptive protein evolution at the Adh locus in Drosophila". Nature. 351 (6328). ss. 652-4. doi:10.1038/351652a0. PMID 1904993. 
  6. ^ DOI:10.1101/gr.6406307
  7. ^ DOI:10.1101/gr.6146507

Dipnotlar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">DNA</span> Canlıların genetik bilgilerini barındıran molekül

Deoksiriboz nükleik asit veya kısaca DNA, tüm organizmaların ve bazı virüslerin canlılık işlevleri ve biyolojik gelişmeleri için gerekli olan genetik talimatları taşıyan bir nükleik asittir. DNA'nın başlıca rolü bilgiyi uzun süre saklamasıdır. Protein ve RNA gibi hücrenin diğer bileşenlerinin inşası için gerekli olan bilgileri içermesinden dolayı DNA; bir kalıp, şablon veya reçeteye benzetilir. Bu genetik bilgileri içeren DNA parçaları gen olarak adlandırılır. Bazı DNA dizilerinin yapısal işlevleri vardır, diğerleri ise bu genetik bilginin ne şekilde kullanılacağının düzenlenmesine yararlar.

Evrim, popülasyondaki gen ve özellik dağılımının nesiller içerisinde seçilim baskısıyla değişmesidir. Bazen dünyanın evrimi, evrenin evrimi ya da kimyasal evrim gibi kavramlardan ayırmak amacıyla organik evrim ya da biyolojik evrim olarak da adlandırılır. Evrim, modern biyolojinin temel taşıdır. Bu teoriye göre hayvanlar, bitkiler ve Dünya'daki diğer tüm canlıların kökeni kendilerinden önce yaşamış türlere dayanır ve ayırt edilebilir farklılıklar, başarılı nesillerde meydana gelmiş genetik değişikliklerin bir sonucudur.

Mutasyon ya da değişinim, bir canlının genomu içindeki DNA ya da RNA diziliminde meydana gelen kalıcı değişmelerdir. Mutasyona sahip bir organizma ise mutant olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Doğal seçilim</span> fenotipteki farklılıklar nedeniyle bireylerin farklı şekilde hayatta kalması ve üremesi; evrimin temel mekanizması

Doğal seçilim, canlıların fenotiplerindeki farklılıklardan ötürü hayatta kalma şansının ve üreme başarısının değişkenlik göstermesidir. Evrimin esas mekanizmalarından biri olup, bir popülasyonun nesiller boyunca karakteristik olan kalıtsal özelliklerindeki değişimdir. Charles Darwin, kendi görüşüne göre kasıtlı olarak gerçekleştirilen yapay seçilime karşılık kendiliğinden gerçekleşen "doğal seçilim" terimini popülerleştirmiştir.

Biyolojide adaptasyonun birbiriyle ilişkili üç anlamı vardır. İlk olarak, organizmaları çevrelerine uyduran ve evrimsel uygunluklarını artıran dinamik evrimsel doğal seçilim sürecidir. İkinci olarak, bu süreç sırasında popülasyonun ulaştığı bir durumdur. Üçüncü olarak, her bir organizmada işlevsel bir role sahip olan, doğal seçilim yoluyla korunan ve evrimleşen fenotipik bir özellik veya adaptif bir özelliktir.

Rastgele genetik sürüklenme, alel sürüklenmesi veya Wright etkisi olarak da bilinen genetik sürüklenme, bir popülasyondaki mevcut bir gen varyantının (alel) frekansında rastgele şansa bağlı olarak meydana gelen değişimdir.

Gen kopya sayısı bir bireyin genomunda bulunan bir genin kopya sayılarında bulunan farklılıklardan oluşan genetik karakter özelliklerini ifade eder. Bazı genlerin kopya sayılarında görülen farklılıkların insanlarda genetik çeşitliliğe katkıda bulunduğu gerçeği İnsan Genom Projesi'nin tamamlanmasıyla ortaya çıkarılmıştır. Bazı insanlarda yalnızca bir kromozomda bazı genlerin delesyonu görülürken bazı insanlarda aynı genlerin birçok kopyası görülmektedir. Yaklaşık 20.000 insan geni içinde, akraba olmayan insanlar tipik olarak yaklaşık 12 farklı yerde değişik kopya sayısına sahiptir ve büyük çaplı değişikliklerin boyutları birkaç kilobaz ile 2 megabaz arasında değişir.

Psödogenler işlevsel genlerin çalışmayan evrimsel akrabalarıdır, bunlar protein kodlama yeteneklerini kaybetmiş veya bir şekilde artık hücre içinde ifade edilmemektedir. Bazılarının intron veya promotörleri yoksa da, çoğunun gen-benzeri bazı özellikleri vardır, bunlar, protein veya RNA kodlamalarına engel olan çeşitli tip mutasyonlardan dolayı işlevsizdir. Bu terim 1977'de Jacq ve çalışma arkadaşları tarafından türetilmiş, sahte anlamına gelen "psödo-" öneki ve "gen" sözcüğünden türetilmiştir.

Seçilim değeri, kimi Türkçe kaynaklarda "uyum başarısı" ya da "uyum gücü" olarak da geçmektedir, evrim kuramında önde gelen merkezi bir fikirdir. Hem genotipe göre, hem de fenotipe göre tanımlanabilir. Her iki durumda da, hayatta kalma ve üreme kabiliyetini açıklar ve belirgin genotip veya fenotipteki ortalama bir bireyin, bir sonraki neslin gen havuzuna yaptığı katkının ortalamasına eşittir. Eğer belirli bir geni etkileyen aleller arasında farklılıklar mevcutsa, o zaman alellerin frekansları da nesiller boyunca değişim gösterecektir; daha yüksek seçilim değerine sahip olan aleller, daha yaygın hale gelirler. İşte bu sürece, doğal seçilim denir.

<span class="mw-page-title-main">Yönlendirilmiş seçilim</span>

Yönlendirilmiş seçilim, popülasyon genetiğinde allel frekansının sürekli olarak bir yöne kaymasına neden olarak tek bir fenotipin tercih edildiği bir doğal seçilim türüdür. Yönlendirilmiş seçilimin etkisi altında avantajlı bir alelin görünme sıklığı, diğer aleller üstünde baskın olmasından bağımsız olarak artış gösterir ve böylelikle bu avantajlı alel resesif olsa bile, sonunda gen havuzunda sabit hale gelir. Yönlendirilmiş seçilim, seçilimin birden fazla alel lehine oluduğu dengeleyici seçilimin tersi bir durum olup zararlı mutasyonları popülasyondan uzaklaştıran arıtıcı seçilim ile aynıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dallanan seçilim</span>

Yıkıcı seçilim, çeşitlendirici seçilim ya da dallanan seçilim, popülasyon genetiğinde ekstrem ve uç değerdeki fenotiplere sahip olan bireylerin ortalama fenotipe sahip olan bireylere tercih edildiği değişiklikleri tanımlar. Bu durumda, özelliğin varyansı artar ve popülasyon iki ayrı gruba ayrılır. Bu evrimsel sürecin simpatrik türleşme arkasındaki itici güç olduğu düşünülmektedir.

Hibrit türleşmesi veya melez türleşme, birbirleriyle yakın akraba olan iki farklı tür arasında melezleme veya hibritleşmenin farklı bir fenotiplerin ortaya çıkmasına yol açtığı sürece verilen isim. Çok nadir durumlarda bu fenotipler geldikleri ebeveyn soydan daha sağlıklı veya biyolojik uyum açısından daha yetenekli olabilir ve yeni avanatajlara sahip bu bireyler doğal seçilim tarafından tercih edilebilirler. Eğer bu bireyler, daha sonra herhangi bir şekilde diğerlerinden ayrılmak zorunda kalıp eşleşme açısından önüne engeller çıkar ve bu şekilde üreme yalıtımına maruz kalırsa bu durum ayrı bir türün ortaya çıkmasına yol açabilir. Ancak, hibritler ve ebeveynleri arasındaki üreme yalıtımlarının oluşmasına yol açan olaylar özellikle zor ve nadir olarak gerçekleştikleri için melez türleşme son derece nadir bir olay olarak kabul edilir.

Mikro evrim, tek bir canlı türü ve bu türün popülasyonları içinde çeşitli seleksiyonlar sonucu oluşan tüm küçük değişimler ve evrimleşme olayları. Bu anlamda mikro evrim, bir popülasyonun gen sıklığında küçük ölçekte oluşan değişimlerin evrimidir.

Sınıflandırıcı eşleşme veya sınıflandırıcı çiftleşme, insan veya hayvanlarda eşleşirken eşlerin rastgele değil de birbirine uygun seçilmesi durumunu anlatan terim. Sınıflandırıcı eşleşmede eşeyli üreyen bir organizma, eşleşmek için ya belirli bir şekilde kendisine benzeyen bireyleri seçer ya da bunun tam tersi olarak kendisine benzemeyen bireyleri tercih eder. Farklı şekilde gerçekleşen bu iki sınıflandırıcı eşleşme türü, evrimde varyasyon aralığını artırıcı ya da azaltıcı bir etkiye sahip olur. Pozitif sınıflandırıcı eşleşme, bu nedenle dallanan bir doğal seçilim ile, negatif sınıflandırıcı eşleşme ise dengelenmiş bir doğal seçilim ile sonuçlanır. Sınıflandırıcı eşleşme, diğerlerinin yanı sıra dini inanç, fiziksel özellikler, yaş, sosyoekonomik mevki, zeka düzeyi, siyasi ideoloji gibi özellikler de dahi olmak üzere tüm bir boyut üzerinde gerçekleşir.

<span class="mw-page-title-main">Jeffrey C. Hall</span> Amerikalı genetikçi, kronobiyolojist ve bilim insanı

Jeffrey C. Hall tam adı ile Jeffrey Connor Hall, Amerikalı genetikçi, kronobiyolojist ve bilim insanı.

<span class="mw-page-title-main">CHST1</span>

Karbonhidrat sülfotransferaz 1, insanlarda 11. kromozomun kısa kolunda bulunan CHST1 geni tarafından kodlanan bir proteindir. Proteinin polipeptit zincirinin uzunluğu 411 amino asittir ve molekül ağırlığı 46715'tir.

<span class="mw-page-title-main">Fototaksi</span>

Fototaksi, bütün bir organizmanın bir ışık stilumusuna doğru yönelmesiyle veya uzaklaşmasıyla ortaya çıkan bir tür taktizm veya lokomotif harekettir. Bu fototrofik organizmalar için avantajlıdır, çünkü fotosentez için ışığa yöneldiğinde kendi besinlerini en verimli şekilde üretebilirler. Hareket, ışık yoğunluğu yönünde artan ise pozitif fototaksi, yön ters ise negatiftir.

<span class="mw-page-title-main">Negatif indisli metamalzeme</span>

Negatif indisli metamalzemeler (NIM), kırılma indisi belli frekans aralıklarında negatif değer alan metamalzemelerdir. Kırılma indisinin negatif olması bu yapay malzemelerde "negatif kırılma" gibi doğal malzemelerde bulunmayan özelliklere sahip olmasını sağlamaktadır. Bu malzemelerin yapay tepkileri dolayısıyla elektrodinamikteki standart sağ el kuralı kuralı bu ortamlarda tersine döner; bu nedenle negatif indisli metamalzemeler aynı zamanda "solak malzemeler" olarak bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mikrobiyota</span> Mikroorganizma topluluğu

Mikrobiyota, "kommensal, simbiyotik ve patojenik mikroorganizmaların oluşturduğu ekolojik komünitelerdir" ve bitkilerden hayvanlara kadar incelenmiş tüm çok hücreli organizmaların iç ve dış yüzeylerinde bulunurlar. Mikrobiyota, bakteriler, arkeler, protistler, mantarlar ve virüsleri içerir. Mikrobiyotanın, konak canlının immünolojik, hormonal ve metabolik homeostazı açısından çok önemli olduğu bulunmuştur. Mikrobiyom terimi, ekolojik bir nişteki yaşayan mikroorganizmaların genomlarının toplamını ya da mikroorganizmaların kendilerini tanımlamak amacıyla kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Modern insanın yakın zamanlı Afrika kökeni</span>

Paleoantropolojide, "Afrika'dan Çıkış" teorisi, yeni tek köken hipotezi, yer değiştirme hipotezi veya yakın zamanlı Afrika kökeni modeli olarak da adlandırılan modern insanın yakın zamanlı Afrika kökeni, anatomik olarak modern insanların, coğrafi kökeni ve ilk göçlerinin bilim dünyasında yaygın kabul gören modelidir. Homo erectus ve daha sonra da Homo neanderthalensis'in, kısaca homininlerin Afrika dışına ilk yayılışlarının izini süren bir modeldir.