İçeriğe atla

Roma Cumhuriyeti Anayasası

Cumhuriyetin kurucusu ve ilk konsüllerinden Lucius Junius Brutus'a ait olduğu düşünülen büst

Roma Cumhuriyeti'nin anayasası, Roma Cumhuriyeti'nin prosedürel adalet yönetimine rehberlik eden öncelikle yazılı olmayan, fakat daha sonra yazılı hale gelen, bir dizi kural ve geleneklerden oluşur.[1] Anayasa, Roma Krallığı zamanında oluşmuş, fakat cumhuriyet boyunca önemli ölçüde değişmiştir.[2] MÖ 133'ten itibaren cumhuriyetin kural ve normlarının çökmeye başlaması rejimi önce otokrasi, daha sonra ise mutlak monarşiye götürecekti.[3] Cumhuriyet anayasası üç ana kola ayrılabilir:[4]

  • İktidarın en yüksek merci olarak hizmet eden ve magistratusları seçme, yasaları kabul etme veya reddetme, adaleti uygulama ve savaş veya barış ilan etme yetkisine sahip olan, halktan oluşan meclis,[5]
  • Pleb konseyine tavsiyede bulunan Senato,[6]
  • Cumhuriyeti, halk meclisi adına yönetmek için seçilen, dini, askeri ve yargı yetkilerini kullanan ve meclislere başkanlık etme ve toplantıya çağırma hakkını bulunan Magistratus. [7]

Bu üç kol arasında karmaşık bir denge kontrol mekanizması geliştirildi. Örneğin, meclisler teorik olarak tüm gücü elinde tutuyordu, ancak tartışmayı kontrol eden, onlar üzerinde hakim etki uygulayan magistratuslardı.[8] Magistratus meclisin önündeki yargılamaları veto edebilirdi. Benzer şekilde, magistratusun gücünü kontrol etmek için, onun eylemlerini veto edebilecek olan plebler tarafından seçilen, halk tribünleri vardı.[9]

Cumhuriyetin anayasası, değişken olsa da, sağlam ve yerleşik normlara sahipti. Konsül, senato ve tribünler gibi kurumlar erken cumhuriyet döneminde önemli ölçüde gelişti, ancak MÖ 4. yüzyıl sonrası nispeten daha sabit kaldı. MÖ. 287'ye kadar devam eden Emirlerin Çatışması sonunda pleb vatandaşlarına eşit siyasi haklar verip, Roma'nın pleblerinden oluşan bir meclis olan tam yasama yetkisine sahip bir pleb meclisini oluşturulurken, aynı zamanda patrici gücüne zarar gelmemesi tribün kurumu yaratıldı.[10]

Cumhuriyetin ilerleyen zamanlarında, iktidarın eyalet valilerinin elinde merkezileşme,[11] siyasi değişiklikleri uygulamak için yer yer askerî güc kullanma[12] ve genel şiddet kullanımında artış görüldü. Meclis tarafından, galip komutanlara rüşvet karşılığı üstün yetkiler verildi.[13] Şiddetin giderek daha fazla meşrulaşması ve otoritenin giderek daha az erkte birleşmesi, cumhuriyet kurumlarına olan güvenin çökmesine neden oldu.[13] Ardından gelen iç savaş ile Cumhuriyet Augustus tarafından otokratik bir rejime dönüştürülecektir.[14]

Kaynakça

  1. ^ Lintott 2003, s. 2.
  2. ^ Flower 2010, s. 9.
  3. ^ Flower 2010, s. 81.
  4. ^ Lintott 2003, s. vii.
  5. ^ Lintott 2003, s. 40.
  6. ^ Lintott 2003, s. 66.
  7. ^ Abbott 1963, ss. 157-65.
  8. ^ Lintott 2003, s. 202.
  9. ^ Abbott 1963, s. 155.
  10. ^ Lintott 2003, ss. 121-122.
  11. ^ Abbott 1963, s. 44.
  12. ^ Lintott 2003, s. 212.
  13. ^ a b Lintott 2003, s. 213.
  14. ^ Flower 2010, s. 14.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Parlamento</span> asli görevi yürütmeyi denetlemek olan, yasa yapıcı meclis veya meclisler

Parlamento ya da yasama kurulu, birincil görevi yürütmeyi denetlemek olan, yasama gücüne ve yetkisine sahip meclis veya meclislerdir.

<span class="mw-page-title-main">Anayasa</span> devleti yöneten temel ilkeler bütünü

Anayasa, ülke üzerindeki egemenlik haklarının kullanım yetkisinin içeriğinde belirtildiği şekliyle devlete verildiğini belirleyen toplumsal sözleşmelerdir. Hans Kelsen'in normlar hiyerarşisine göre diğer bütün hukuki kurallardan ve yapılardan üstündür ve hiçbir kanun ve yapı anayasaya aykırı olamaz. Devletin temel örgüt yapısını kuran, önemli organlarını ve işleyişlerini belirleyen; ayrıca temel hak ve özgürlükleri tespit edip, sınırlarını çizen hukuk metinleridir. Toplumsal bir sözleşme niteliği taşır. Devlet faaliyetlerini ve oluşum biçimini düzenleyen yasa metnidir.

<span class="mw-page-title-main">Senato</span>

Senato, bazı ülkelerde yasama organının bir parçası olarak görev yapan kurumdur. Senatolar genellikle çift meclisli ülkelerde bulunur ve daha yüksek düzeyde olan meclise verilen isimdir. Senatoların asil üyelerine senatör denir. Dünya tarihindeki ilk senato Roma'da M.Ö. 8. yüzyılda kuruldu ve M.S. 6. yüzyıla kadar devam etti. Ayrıca Bizans İmparatorluğu da Doğu Roma İmparatorluğu olarak M.S. 4. yüzyıldan başlayarak 13. yüzyılda 4. Haçlı Seferinin İstanbul'u işgal etmesine kadar senato kurumunu devam ettirdi.

<span class="mw-page-title-main">Augustus</span> İlk Roma imparatoru (s. MÖ 27 – MS 14)

Augustus, Roma İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk imparatorudur. MÖ 27 - MS 14 yılları arasında hüküm sürmüş olan Augustus, Gaius Octavius Thurinus olarak doğmuş ve MÖ 44 yılında Jül Sezar tarafından evlatlık edinilmesinin ardından Gaius Julius Caesar Octavianus adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Roma İmparatorluğu</span> Avrupanın büyük bir bölümü, Batı Asya ve Kuzey Afrikada hüküm sürmüş eski bir imparatorluk (MÖ 27—MS 1453)

Roma İmparatorluğu, Roma Cumhuriyeti döneminde, Augustus'un cumhuriyeti tek başına yönetebilecek yetkiler alması ve cumhuriyet döneminde kimseye verilmemiş haklara sahip olmasıyla oluşan Antik Roma devletidir. Augustus, MÖ 2 yılına kadar cumhuriyeti kendinden sonra da tek bir kişinin yönetebilmesini sağlayacak anayasal reformlar gerçekleştirdi ve Roma İmparatorluğu tam anlamıyla oluşmuş oldu.

<span class="mw-page-title-main">Roma Krallığı</span> Antik Romada kralların hüküm sürdüğü dönem

Roma Krallığı, Antik Roma döneminde Roma şehri ve topraklarının monarşi ile yönetildiği dönemdir. Efsaneye göre Roma'yı Romulus ve Remus kardeşler kurmuştur. Eski çağ tarihçileri, Roma Krallığı'nın başlangıcı olarak MÖ 753 tarihini verirler. Roma’nın krallık dönemi politik tarihi hakkında bilinenler oldukça azdır. Arkeolojik bulgulara göre Roma krallık döneminde geniş caddelerin ve görkemli yapıların inşa edilmeye başlandığı büyük bir şehir olma yolundaydı. Roma henüz bu dönemde Latium bölgesinde yaşayan Latin şehirleri birliğinin önderiydi. Etrüskler, üzerinde egemenlik kurdukları Latin köylerini birleştirip Roma kentini kurarken yerli halkı kentin kurulmasında zorla çalıştırmışlar. Bu durum iki toplumun arasını açmıştır. Latin halkının zamanla güçlenen aristokratları, iki buçuk yüzyıl sonra ayaklanarak MÖ 509 yılında Etrüsk kralını kovmuşlar ve Roma Cumhuriyeti'ni kurmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Roma Cumhuriyeti</span> Antik Romanın cumhuriyetle yönetildiği dönem

Roma Cumhuriyeti, Antik Roma uygarlığında hükûmetin cumhuriyet şeklinde işlediği dönem. Geleneksel olarak MÖ 509 yılında krallığın devrilmesiyle başlayan dönemdir. Bu dönemde ilk iki yüzyıl boyunca, Cumhuriyet toprakları İç İtalya'dan bütün Akdeniz dünyasına kadar genişledi. Sonraki yüzyılda Roma; Kuzey Afrika, İber Yarımadası, Yunanistan ve şu anki Güney Fransa'da egemenlik kurarak daha da büyüdü. Roma Cumhuriyeti, son iki yüzyılı sırasında, hem Fransa'nın kalanına hem de Makedonya ile Anadolu'nun büyük kısmına egemen oldu.

<span class="mw-page-title-main">Senato (Roma)</span>

Roma Senatosu, MÖ 509'da kurulan Roma Cumhuriyeti ve onun devamı Roma İmparatorluğu'nun başlıca yönetim meclisidir. Batı Roma İmparatorluğu 5. yüzyılda sona erdiyse de Roma Senatosu 6. yüzyılın sonlarına kadar toplanmaya devam etmiştir. Senatus kelimesi Latincede yaşlı anlamına gelen senexden gelir. Etimolojik olarak Senato "Yaşlılar Meclisi" demektir.

<span class="mw-page-title-main">Roma kralı</span> "Rex", başmagistra

Roma Kralı Roma Krallığı'nın başmagistrası. Romanın kurucusu olan ve bu sebeple kendiliğinden kral olan Romulus hariç tüm Krallar Roma halkı tarafından yaşam boyu seçilmişler, Krallardan hiçbiri tahta çıkmak için askerî gücüne güvenmemiştir. İlk dört kralın seçimlerinin kalıtsal ilkelere göre yapıldığına dair bir bilgi yoksa da, beşinci kral Tarquinius Priscus'tan itibaren kraliyet mirası kralın soyundan gelen kraliyet kadınları tarafından devam ettirilmiştir. Sonuç olarak, antik tarihçiler kralların seçiminde soylarından çok erdemlerine bakıldığını vurgularlar.

<span class="mw-page-title-main">Tribün</span>

Tribün, Roma Cumhuriyeti ve İmparatorluğunda 2-3 seçilmiş magistyra ve idari veya askerî görevlilerce paylaşılan unvan. Kelime, Antik Roma'da insanların askerlik ya da oy verme amacıyla bölünmüş oldukları kabile anlamındaki Tribe (tribus) sözcüğünden türetilmiştir.

Optimates Roma Cumhuriyetinin son dönemlerinde ortaya çıkmış olan aristokratik klik. Taraftarları, Halk meclislerinin ve Plebler Tribünlüğünün gücünü sınırlayarak, aristokratlar için tahsis edilmiş olan Senatonun yetkilerini genişletmeyi amaçlamışlardır. Özellikle, tribünler, halk meclisleri ve askerleri tarafından desteklenen kudretli generallerin yıldızlarının parlamaya başlaması ile Senato ve aristokrasinin el değiştirebileceği endişesi taşımışlardır. Muhalifleri populares olarak adlandırılmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Tiberius Gracchus</span>

Tiberius Sempronius Gracchus, Romalı komutan, politikacı ve tribün. Gracchus kardeşlerin büyüğü. Agrarian Reformu da denen toprak reformunun mimarı.

<i>Sejm</i> Polonya Parlamentosunun alt kanadı

Sejm, Polonya Cumhuriyeti'nin Polonya Parlamentosu'nun alt meclisidir. 460 kişiden genel oy hakkı ile seçilmiş ve "Polonya Cumhuriyeti'nin Sejm'inin Mareşali" olarak bilinen konuşmacı tarafından yönetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çekya cumhurbaşkanı</span> Çekyanın devlet başkanı

Çekya cumhurbaşkanı, Çek Cumhuriyeti'nin seçilmiş resmî devlet başkanı ve Çek Cumhuriyeti Ordusu'nun komutanıdır. Avusturya ve Macaristan gibi diğer Orta Avrupa ülkelerindeki cumhurbaşkanlarının aksine, Çek cumhurbaşkanının siyasi meselelerde önemli bir rolü var. Pek çok yetki yalnızca hem cumhurbaşkanı hem de Çekya başbakanının imzası ile kullanılabildiğinden, bazı siyasi meseleler üzerindeki sorumluluk iki makam arasında etkin bir şekilde paylaşılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Belarus Ulusal Meclisi</span>

'Belarus Cumhuriyeti Ulusal Meclisi, Belarus'u yöneten iki meclisli parlamentodur. Parlamentonun iki yasama meclisi şunlardır:

Roma Krallığı Senatosu, Roma Krallığı'ndaki siyasi bir kurumdu. Senato kelimesi, "yaşlı adam" anlamına gelen Latince "senex" kelimesinden türemiştir. Bu nedenle, senato kelimenin tam anlamıyla "yaşlılar kurulu" anlamına gelir ve "Yaşlılar Konseyi" olarak tercüme edilir. Roma'nın kuruluşundan yüzyıllar önce Roma'ya yerleşen tarih öncesi Proto Hint-Avrupalılar, kabile toplulukları halinde yapılandılar. Bu kabile toplulukları genellikle kabileleri üzerinde en yüksek yetkiye sahip olan aristokrat bir kabile yaşlıları kurulu tarafından idare ediliyordu. Tiber kıyılarına yerleşmiş olan bu ilk kabileler sonunda gevşek bir konfederasyon halinde toplandılar ve daha sonra bölgeye dışarıdan gelebilecek "işgalcilere" karşı korunmak için bir ittifak kurdular.

Roma Krallığı'nın yasama meclisleri, Antik Roma Krallığı'ndaki siyasi kurumlardı. Bir meclis, Curiate Meclisi, bazı yasama yetkilerine sahipken, bu yetkiler, kralın çıkardığı kararnameleri sembolik olarak onaylama hakkından başka bir şey içermiyordu. Diğer meclisin, Calate Meclisinin ise işlevleri tamamen dinseldi. Krallık yıllarında, Roma Halkı, curia adı verilen birimler temelinde örgütlenmişti. Tüm Roma halkı toplam otuz curia arasında bölünmüştü ve bireysel bir curia üyeliği kalıtsaldı. Belirli bir ailenin her üyesi aynı curiaya aitti. Her curia'nın, belirli dini törenler ve ortak festivaller dahil olmak üzere, erken Roma ailesininkine benzer bir organizasyonu vardı. Bu curialar, iki halk meclisindeki temel bölünme birimleriydi. Her curiadaki üyeler oy kullanacak ve her curiadaki çoğunluk, o curia'nın meclis öncesi nasıl oy kullandığını belirleyecekti. Bu nedenle, Curiate Meclisi veya Calate Meclisindeki herhangi bir oylama sırasında curianın çoğunluğuna ihtiyaç duyulurdu.

Roma İmparatorluğu'nun yasama meclisleri, Roma İmparatorluğu'ndaki siyasi kurumlardı. İkinci Roma İmparatoru Tiberius'un hükümdarlığı sırasında, Roma meclisleri (komiteler) tarafından sahip olunan yetkiler senatoya devredildi. Meclislerin etkisizleştirilmesi, onların Roma'nın ayaktakımından oluşmalarının yanında başka nedenlerle de kaçınılmaz hale gelmişti. Seçmenler, genel olarak, önlerine konulan önemli sorunların ve soruların esası konusunda bilgisizdi ve çoğu zaman oylarını en yüksek teklifi verene satmaya istekliydiler.

Askeri Tribün, Roma ordusunda Legatus'tan düşük, centuriodan ise yüksek rütbede olan bir subaydı. Equites sınıfından genç erkekler, genellikle Senatoya bir basamak taşı olarak askeri tribün olarak hizmet ettiler. Tribunus militum, halk tarafından seçilen ve siyasi görevleri olan tribünü Pleblerin Tribünü veya tribunus militum consulari potestate ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye hükûmeti</span> Hükûmet

Türkiye Hükûmeti, Türkiye'nin ulusal hükûmetidir. Başkanlık temsilî demokrasisi altında üniter bir devlet ve çok partili bir sistem içinde Anayasal bir cumhuriyet olarak yönetilir. Hükûmet terimi, toplu kurumlar kümesi veya özellikle Kabine (yürütme) anlamına gelebilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.