İçeriğe atla

Osmanlı seçim kanunu

Osmanlı Seçim Kanunu ve Osmanlı Anayasası Aralık 1876'da ilan edildi. Her ikisi de Osmanlı İmparatorluğu'nun sonuna kadar geçerliliğini korumuştur. Kanun, II. Meşrutiyet döneminde çok küçük değişikliklere uğramış ve 1946 yılına kadar küçük değişikliklerle Türkiye Cumhuriyeti tarafından korunmuştur.[1]

Kanun, seçim konularını ayrıntılı bir biçimde kapsıyordu. Kanun; parlamento birliklerinin büyüklüğünün ve seçim bölgelerinin belirlenmesini, kütüklerin hazırlanmasını, seçim teftiş kurullarının seçimini ve görevlerini, oy kullanma şartlarını, kayıtların güncellenmesi de dahil olmak üzere seçimlerin nasıl yürütüleceğini şart koşuyordu. Kanunda ayrıca cezai hükümler de yer aldı.

Arka plan

1860 yılında bir vilayet yasası kabul edildi. Osmanlı Seçim Kanunu'ndan önce, vilayet kanununda mahalle muhtarı seçimleri yer alıyordu. Osmanlı İmparatorluğu'nda seçimlerin 1876'da değil, 1860'ta başladığı tartışılabilir. Kayıt, köy ve mahalle muhtarlarının ve din adamlarının göreviydi ve bu kural Osmanlı Seçim Kanunu'na kadar uzanıyordu. Bu açıdan en alt düzeyde, temel seçim birimi hiç değişmedi.

Seçim yapısı

Vergi dairesine kayıtlı 25 yaşını doldurmuş tüm erkekler oy kullanma hakkına sahipti. Yabancı bir hükûmetin himayesindekiler, iflas veya mülklerinin elden çıkarılması ile ilgili iş mahkemesinde bir derece gibi muafiyetler vardı. Tutuklular da oy kullanma ve adaylığa kadar uzanan medeni haklarından mahrum bırakılmış olarak kabul edildi.

İki aşamalı dolaylı seçim süreci vardı.[a] Her 50.000 erkek için mecliste bir vekil vardı. Milletvekili adaylığı il genelinde oldu. Uygun seçmenler ikincil seçmenleri seçtiler (yani iki dereceli seçim), her 500 birincil seçmen için bir tane ikincil seçmen vardı. İki dereceli sistem, kayırma ilişkilerini güçlendirdi ve sıradan halkı gerçekten temsil eden adayların seçilmesini engelledi.[1]

Oylama

Seçim, imparatorluk ve hatta vilayet çapında koordine edilmeyen kademeli ve uzun bir süreçti. Oylama, çok üyeli çoğunluk sistemine dayanıyordu. Seçmenler, aday sayısı kadar isim yazardı. Bir aday, ikamet ettiği ilde veya menşe ilde yarışabilirdi. Oy kullanmanın gizliliği, sayım ve sayımların güvenliği için kurallar vardı.[1]

Analiz

Fransız bilim insanı Raoul de la Grasserie'nin seçim sistemlerine ilişkin ayrıntılı karşılaştırmalı çalışmasına göre Osmanlı seçim sistemi, sağladığı oy hakkı ölçüsünde çağdaş Batılı muadillerine göre daha avantajlıydı.[1] Almanya, Rusya, Japonya ve İngiltere'nin çağdaş seçim sistemlerinin aksine, farklı sosyal gruplar arasında dağıtılan yasal olarak belirlenmiş bir ağırlık yoktu.[1]

Konuyla ilgili yayınlar

  • Hasan Kayalı (1995). "Elections and the Electoral Process in the Ottoman Empire, 1876-1919". International Journal of Middle East Studies. 34 (27): 265-286. 

Notlar

  1. ^ İki aşamalı seçimler, 1789 Fransız Seçim Kanunu'yla karşılaştırılabilir

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

Seçim, bir nüfusun kamu görevini yerine getirmesi için birey veya birden fazla birey seçtiği resmi bir grup karar alma sürecidir. Toplu bir iradenin birden fazla aday arasında tercihte bulunması. Tayin etme, atama işleminin zıddı. Milletvekili, herhangi bir meclis veya encümen üyelerinin, dernek yöneticilerinin vs. seçimi. Demokratik ülkelerde çeşitli seçim sistemleri, değişik usullerle uygulanmaktadır. Seçim, yasama, yürütme ve yargı organlarının üyelerinin seçiminde de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">1957 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 11. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1957 Türkiye genel seçimleri, 27 Ekim 1957 tarihinde TBMM 11. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">1991 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 19. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1991 Türkiye genel seçimleri, 20 Ekim 1991 tarihinde yapılan ve TBMM 19. dönem milletvekillerinin belirlendiği seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Yüksek Seçim Kurulu (Türkiye)</span> Türkiyede seçim işleriyle ilgili en yüksek devlet kurumu

Yüksek Seçim Kurulu (YSK), Türkiye Cumhuriyeti'nde, Yargıtay ve Danıştay'ın kendi içlerinden çıkardıkları üyelerden oluşan, Türkiye'deki seçimlerin genel yönetimi ile denetimini sağlayan ve seçimlerin yargısal denetimini sağlayan bir karma idari ve yargı merciidir. 1950 yılında kurulun oluşturulması ile seçimler üzerinde yargı denetimi esas alındı. Milletvekili tutanaklarının iptali yetkisi meclise verildi. 1954'te yapılan değişikliklerle bu yetki YSK'ye verildi ve kurulun teşekkülü belirlendi. Kurulun başkanının Yargıtay Başkanı olacağı, üyelerin de Yargıtay ve Danıştay üyelerinden seçileceği, kurulun vereceği kararların kesin nitelikte olduğu hükme bağlandı. 1957 yılında yapılan değişiklikle, partilerin seçimlere ittifak yaparak girmeleri engellendi.

<span class="mw-page-title-main">1946 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 8. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1946 Türkiye genel seçimleri, 21 Temmuz 1946 tarihinde 8. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir. 5 Haziran'da Milletvekili Seçim Yasası değiştirilmiş ve Cumhuriyet tarihinde ilk defa tek dereceli seçim esasında gerçekleştirilmiştir.

Çoğunluk sistemi veya çoğunlukçu seçim sistemi, en çok oy alan adayın kazandığı ve bu şekilde çoğunluk temsilini sağlayan bir seçim sistemidir. Ancak, farklı tanımlamalara dayalı olarak çeşitli çoğunluk seçim sistemleri bulunmaktadır. Bu tanımlamalar arasında blok oylama veya parti blok oylaması gibi toplu temsil türlerini içeren genelde çoğunluk temsiline dayalı çoğunluk temsil sistemleri bulunmaktadır. Aynı zamanda, bölge temelli çoğunluk sistemler arasında Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi bulunmaktadır. İki adayın yarıştığı durumda en çok oy alan aday çoğunluğa sahip olacaktır, ancak üç veya daha fazla adayın olduğu durumlarda genellikle hiçbir aday çoğunluğu alamaz.

Nispi temsil veya oransal temsil sistemi, siyasi partilerin veya adayların aldığı oyun parlamentoda orantılı olarak yansıtıldığı seçim sistemidir. Bu sistemde partiler oyları oranınca milletvekili çıkarırlar.

Gizli oy, seçmen tercihlerinin gizli tutulduğu bir oy verme yöntemidir. Asıl amaç, seçmenin göz korkutma ya da rüşvet gibi yöntemlerle karşı karşıya kalmaksızın içten bir seçim yapmasını sağlamaktır.

<span class="mw-page-title-main">Seçim sistemi</span> Method by which voters make a choice between options

Seçim sistemi, kendilerine memuriyet, temsil yetkisi veya bir vekalet verilecek, kanuni şartlara uygun kişilerin, bir kısım veya bütün vatandaşlar tarafından tercih ve tespit edilmesi işlemine dair sistemdir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de genel seçimler</span> TBMM yasama dönemi milletvekillerini belirlemek için yapılan seçimler

Türkiye'deki genel seçimler, Türkiye Büyük Millet Meclisinin yapısını seçimden sonraki beş yıl için belirlemektedir. Milletvekilleri, parti listelerinin kapalı olduğu 87 çok üyeli seçim bölgesinde nispi sistemle veya bağımsız adaylar olarak beş yıllık bir dönem için seçilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Folketing</span>

Folketing, Danimarka Parlamentosu olarak da bilinen Folketing, Faroe Adaları ve Grönland ile birlikte, Danimarka Krallığı'nın tek meclisli ulusal yasama organıdır. 1849'da kurulan Folketing 1953'e kadar, iki meclisli bir parlamentonun alt meclisiydi. Üst yasama organı Landstinget'tı. Kopenhag'ın merkezindeki Slotsholmen adasındaki Christiansborg Sarayı'nda bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">2014 Türkiye yerel seçimleri</span> Türkiyenin yerel yöneticilerini belirleyen seçim

2014 Türkiye yerel seçimleri, bilinen adıyla 2014 Türkiye Cumhuriyeti yerel seçimleri, resmî adıyla 30 Mart 2014 Mahalli İdareler Genel Seçimleri, 30 Mart 2014 tarihinde yapılan ve Türkiye sınırları içindeki yerel yönetimlerin belirlendiği bir seçimdir. Türkiye'de mahalli idareler ile mahalle/köy muhtarlıkları ve ihtiyar heyetlerinin seçilmesi amacıyla 2972 sayılı yasanın sekizinci maddesi uyarınca, her beş yılda bir yapılan seçim son olarak 29 Mart 2009 tarihinde yapılmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 25. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri, 7 Haziran 2015 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi 25. Dönemi'nin 550 yeni üyesini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir. Seçim, Türkiye Cumhuriyeti siyasi tarihi'nin 24. genel seçimleridir.

<span class="mw-page-title-main">1927 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 3. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1927 Türkiye genel seçimleri, üçüncü dönem Büyük Millet Meclisi için aşamalı seçim sistemi ile yapılan seçim. İkinci seçmenlerin seçimi 20 Temmuz 1927'de, vekil seçimleri ise 1 Eylül'de yapıldı. Katılımın %20 civarında olmasından dolayı bir sonraki seçimde katılımı artırmak için propaganda çalışması yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İki dereceli seçim</span>

İki dereceli seçim ya da dolaylı oy sistemi, iki aşamadan oluşan ve önce ilk seçmenlerin ikinci seçmenleri, ikinci seçmenlerin de milletvekili ya da başkan gibi temsilcileri seçtiği seçim sistemidir. Dolayısıyla, tek dereceli seçimlerin aksine, seçmenler milletvekillerini ya da başkanı doğrudan seçmezler.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan'da seçimler</span>

Kazakistan'da seçimler, Meclis ve Senato olmak üzere iki organa bölünmüş bir Başkan ve Parlamentoyu seçmek için ulusal düzeyde yapılır. Yerel seçimler ise her beş yılda bir yapılır. Seçimler, Kazakistan Cumhuriyeti Merkez Seçim Komisyonu tarafından yapılır.

1914 Osmanlı genel seçimleri, 1914'te Osmanlı İmparatorluğu'nda genel seçimler yapıldı. Seçimlere katılan tek parti İttihat ve Terakki idi ve yeni seçilen Meclis-i Mebûsan ilk kez Mayıs ayında toplandı.

1919 Osmanlı genel seçimleri, Mütareke yıllarında ve İstanbul, İzmir, Batı Anadolu, Trakya başta olmak üzere ülkenin pek çok bölgesinin işgal altında olduğu bir dönemde gerçekleştirilmiştir.

Seçim hukuku, seçimlere uygulanan kurallar bütünüdür. Kamu hukukunun bir alt dalıdır.

26 Mayıs 1946 Yerel Seçimleri'nde Kırşehir Belediyesi ile 4 ilçe ve 2 beldenin belediye başkanlarının belirlenmesi için belediye meclis üyelerinin seçimi yapılmıştır. Her yerde olduğu gibi Kırşehir'de de bu seçimlerde CHP adayları başkanlıklara getirilmiştir. Kırşehir Belediye Başkanı olarak CHP'den seçilen Hacı Ahmet Baytok 1950 yılına kadar görevini sürdürmüştür.