Osmanlı Rumları

Osmanlı Rumları Osmanlı Devletinde yaşayan Rumlara verilen isimdir. Kuruluşundan itibaren pek çok Rum topluluğu Osmanlı sınırları içindeki İç Anadolu (Kapadokya), Ege ve Karadeniz bölgelerinde yaşamıştır ve devletin son dönemlerine kadar önemli rol oynamışlardır. Bugün büyük çoğunluğu Rum Kırımı ve Mübadele'den dolayı Yunanistan'da yaşamaktadır.

Tarih

Osmanlının Bizans'tan ve Venedik'ten aldığı topraklardaki halkın çoğu Rumlar'dan oluşturmaktaydı. Din olarak Ortodoks ve çok küçük bir azınlık Katolik Hristiyan'dı. Osmanlı devletinde millet sistemi altında yönetilmişler ve 1453'ten sonra başlarında İstanbul Patriği bulunmuştur. Topluca bulundukları bölgeler şimdiki Yunanistan, Kıbrıs, Trakya, Marmara denizi adaları ve kıyıları, Kapadokya, Karadeniz Bölgesi ve Ege denizi kıyılarıdır. 19. yüzyılda Karadeniz Rumlarının bir kısmı, Rus işgali altındaki Kars bölgesine yerleşmiştir.

Din hürriyetine rağmen pek çok Rum Müslüman olmuş, bunların bir kısmı da Türkleşmiştir. İslamlaşma en fazla Girit ve Karadeniz Bölgesinde yaşandı. Müslüman Yunanlar, Devşirmeler ve Fenerliler devlet yönetiminde önemli görevlerde bulunmuşlardır. Rum halkı tarım, denizcilik, zanaat ve ticaretle geçinmiştir. Osmanlıda en yüksek Rum nüfuslu şehir İstanbul idi. Anadolu Rumlarının pek çoğunun anadilleri Türkçe idi fakat Karadeniz'dekiler modern Yunancadan farklı ayrı bir Rum dili konuşurlardı. Din adamları dışında Rumların çoğu Osmanlı Müslümanları gibi giyinmişler, son dönemlerde Avrupa giyim tarzı yaygınlaşmıştı.

19. yüzyılda Yunan milliyetçiliği, megali idea fikri yayılmış, bunun sonucu isyanlar başlamış ve Müslümanlar etnik temizliğe uğramıştır. İlk önce 1830'da Mora da Yunan Devleti kurulmuştur ve buna 1912 yılına kadar Teselya, Girit, Epirus ve Makedonya katılmıştır. Bunların sonucu Osmanlının Rum nüfusu azalmış ve 1914'te ~1,8 milyon kalmıştır. Birinci Dünya savaşında Ege ve Trakya'daki Rumların bir kısmı Yunanistan'a ve İç Anadolu'ya tehcir edilmiş bundan dolayı binlercesi ölmüştür. Balkan harbinden kaçan on binlerce Müslüman yerlerine yerleştirilmiştir. Bu olayları bazı tarihçiler Rum Soykırımı olarak isimlendirir.

Osmanlı İmparatorluğu I. Dünya Savaşını kaybedince, Yunanistan İzmir bölgesini istemiş ve burayı 1919'da işgal ettikten sonra ~100.000 kadar Rum bölgeye geri dönmüştür. Ortaya çıkan Türk Yunan savaşında, Rumların çoğu Yunan tarafını tutmuşlardır. Bu savaşta pek çok karşılıklı katliam yaşanmıştır. Karadeniz'de karışıklıklar olmuş, bölge Rumlarının bir kısmı tehcir edilmiş ve bunlardan da binlercesi ölmüştür. Yunan ordusu savaşı kaybedince, pek çok kasaba ve köy yakarak geri çekilirken yaklaşık ~1.000.000 Rum onlarla birlikte Yunanistan'a kaçmıştır. Lozan anlaşmasıyla iki ülke arasında nüfus mübadelesi yapılmıştır. Yaklaşık 356.000^[1] Müslüman, Türkiye'ye ve Anadolu'da kalan 290.000^[1] kadar Pontus ve Karamanlı Rum Yunanistan'a gönderilmişlerdir. Buradan 50.000-66.000^[2] başka ülkelere göçmüştür. Yunanistan'da 75.000^[2] kadar göçmen zor şartlardan dolayı ölmüştür. 1928'de Yunanistan'da 1.104.216 ^[2] Osmanlı Rum göçmeni ve 1927'de Türkiye'de ~125.000 Rum bulunuyordu.^[3] 1912-1922 arası Osmanlı Rumlarından hayatını kaybedenler 300.000^[4] olarak tahmin edilmektedir.

Nüfus

Osmanlı nüfus sayımlarında Suriye, Beyrut, Halep vilayetlerinde ve Kudüs sancağında bulunan Ortodoks Araplar da Rum olarak sayılmıştır. Burada Rum sayılan nüfus 1914'te 187.999 kişi. Osmanlı devrinde, Manastır ve Yanya vilayetlerindeki Rumların önemli bölümü Arnavut ve Slav asıllıdır. 1912'de Ege adaları, Edirne vilayetinin yarısı ve diğer bütün Rumeli vilayetleri kaybedilmiştir ve bundan dolayı Rum nüfus azalmıştır.

Vilayet/Sancak	1893	1906	1914
Osmanlı Ortodoks Rum nüfusu^[5]
Hüdavendigâr	133.017	166.368	184.424
Konya	56.561	86.591	95.768
Trabzon	155.039	215.474	260.313
Ankara	34.915	41.776	46.830
Aydın	196.558	285.105	319.019
Kastamonu	15.000	16.100	26.104
Sivas	37.813	67.374	75.324
İzmit	23.724	35.866	40.048
Adana	6.262	11.067	11.037
İstanbul	152.741	176.442	205.375
Edirne	267.220	340.908	224.680
Ege adaları	226.817	316.842	-
Manastır	227.766	286.001	-
Biga	15.101	38.291	8.541
Çatalca	35.848	44.325	36.797
Diyarbekir	1.186	1.125	1.822
Mamuret-ül-Aziz	543	651	971
Van	-	-	1
Erzurum	3.356	5.804	4.859
Toplam	1.589.467	2.136.110	1.541.689

1912 Balkan harbinde tamamen kaybedildi ( Edirne Vilayetinin sadece yarısı).

Galeri

16. yüzyıl Pera'da bir Rum kadını
Amasyalı Rum papaz Sofronyos
Silahlı Karadeniz Rumları

Meşhur Osmanlı Rumları

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ ^a ^b Doumanis, Nicholas (2012). Before the Nation. Oxford University Press,. s. 168. ISBN 9780199547043.
^ ^a ^b ^c Hirschon, Renée (1998). Heirs of the Greek Catastrophe. Berghahn Books. s. 37. ISBN 9781571817303.
^ Heper, Metin (2013). The Routledge Handbook of Modern Turkey. Routledge. s. 291. ISBN 9781136309632.
^ Clark, Bruce (2006). Twice a Stranger: The Mass Expulsions that Forged Modern Greece and Turkey. Harvard University Press. ss. 13. ISBN 9780674023680.
^ Karpat, Kemal (1985). Ottoman Population, 1830-1914: Demographic and Social Characteristics. University of Wisconsin Press. ss. 168/169-188/189. ISBN 9780299091606. 14 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2014.

[dum-1] Doumanis, Nicholas (2012). Before the Nation. Oxford University Press,. s. 168. ISBN 9780199547043.

[hir-2] Hirschon, Renée (1998). Heirs of the Greek Catastrophe. Berghahn Books. s. 37. ISBN 9781571817303.

[Metin2013-3] Heper, Metin (2013). The Routledge Handbook of Modern Turkey. Routledge. s. 291. ISBN 9781136309632.

[Clark-4] Clark, Bruce (2006). Twice a Stranger: The Mass Expulsions that Forged Modern Greece and Turkey. Harvard University Press. ss. 13. ISBN 9780674023680.

[5] Karpat, Kemal (1985). Ottoman Population, 1830-1914: Demographic and Social Characteristics. University of Wisconsin Press. ss. 168/169-188/189. ISBN 9780299091606. 14 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]