İçeriğe atla

Omurgalıların evrimi

Omurgalıların evrimi, 665 milyon yıl önce ortaya çıktığı düşünülen hayvanlardan,[1] kökeni Kambriyen dönem'e dayanan kordalıların omurga geliştirmesini ve ana omurgalı gruplarının oluşumunu konu alır.

Omurgalıların tanımlayıcı özelliği, fosil kayıtlarında ilk olarak Kambriyen döneminde yaklaşık 530-500 milyon yıl önce ortaya çıkan anatomik bir özellik olan omurgalarıdır. Omurgaların ilk olarak çenesiz balıklar tarafından geliştirildiği ve gelecek nesillere aktarıldığı düşünülüyor.

Kordalıların evrimi

Ana madde: Kordalıların evrimi
Myllokunmingia, Çin'in Alt Kambriyen Maotianshan şeyllerinden bir omurgalı olduğu düşünülen, bazal kordalı cinsidir. 28 mm uzunluğunda ve 6 mm yüksekliğindedir.[2]

Pek çok bilim insanı, kordalıların kökeninin 590 milyon yıl öncesine dayandığını düşünüyor.[3]

E. J. W. Barrington (1965), derisidikenliler ile kordalıların ortak atasının, Kambriyen'in plankton bakımından zengin ortamında yaşayan, sapsız bir siliyer kol besleyici (sessile ciliary arm feeder) olduğunu öne sürdü. Barrington'un modelinde; tulumluların (Urochordata) larvaları, bulundukları çevrede hareketli beslenmenin daha avantajlı olması nedeniyle, neoteniyle batrak benzeri bir kordalıya dönüşmüştür. Kafatassız benzeri atalar, Ascidiacea (tulumlular) sınıfının larvalarında zaten mevcut olan kordalı özelliklerinin mükemmelliği ve genişlemesiyle evrimleşmiştir. Bu tür ilkel kordalıların fosilleri Kambriyen çökellerinde bulunmuştur – örn. Pikaia gracilens.[4]

Çenesiz balıklar

Ana madde: Balıkların evrimi

Çenesiz Balıklar (Agnatha)

Ana madde: Çenesiz balıklar
Deniz taşemeni (Petromyzon marinus), modern bir çenesiz balık

İlk omurgalılar çenesiz balıklardı. Bu hayvanların vücutlarını kaplayan sert kemikli plakaları vardı ve adından da anlaşılacağı gibi çeneleri yoktu. Ek olarak, bu erken balıklarda eşleştirilmiş yüzgeçler yoktu. Çenesiz balıkların yiyeceklerini yakalamak için filtreyle beslenmeye güvendiği ve büyük olasılıkla deniz tabanından su ve döküntüleri ağızlarına çekerek solungaçlarından su ve atıkları serbest bıraktığı düşünülüyor. Ordovisyen döneminde yaşayan çenesiz balıkların tümü, Devoniyen döneminin sonunda yok oldu. Hala çenesi olmayan bazı balık türleri olsa da (örn. taşemen), bu günümüzün çenesiz türleri, Agnatha üst sınıfının doğrudan hayatta kalanları değil, bunun yerine kıkırdaklı balıkların uzak kuzenleridir.[5]

Zırhlı Balıklar (Placodermi)

Ana madde: Zırhlı balıklar
Dunkleosteus, 382 ila 358 milyon yıl önce yaşamış bir zırhlı balık[6]

Zırhlı balıklar Silüryen döneminde gelişti. Kendilerinden öncekiler gibi, onlar da çene kemiklerinden yoksundu ama çift yüzgeçleri vardı. Devoniyen döneminde çeşitlendi, ancak Devoniyen devrinin sonundaki yok oluş olayında soyu tükendi.[5][7]

Çeneli balıklar

Çenenin evrimi

Bir tatlısu levreğinin çenesi

Çenelerin kökenine ilişkin 'klasik teori', modifiye ön solungaç kemerlerinden oluştuklarıdır. Çenesiz balıklarda solungaç yarıkları kemikli veya kıkırdaklı kemerlerle ayrılır. Sekiz solungaç yarığı ve dokuz solungaç kemerine sahip varsayımsal bir ata omurgalı, dört solungaç yarığının kaybı, ön üç solungaç kemerinin füzyonu ve modifikasyonu ile erken bir gerçek çeneliye dönüşür. En ön kısım, beyin kabuğunun tabanının kısımlarını oluşturabilir. İkinci solungaç kemeri, üst çenenin ana kısmı olan palatoquadratı ve alt çenenin (mandibula) çekirdeği olan Meckel kıkırdağını oluşturacak şekilde değiştirilmiş olabilir. Üçüncü solungaç arkının daha sonra kısmen bir kafatası kemiği ve çene ekleminin bir parçasını oluşturan mandibula kemiği, kafatasındaki hyomandibular ve alt çenedeki ceratohyal sağlamak üzere değiştirildiği varsayılmıştır. Tüm bu değişimler splanchnocranium'u, solungaç kemerini ve kafatasının nöral tepeden embriyolojik olarak türetilen ağız kısmını etkiler.[8]

Havalandırma Teorisi

'Havalandırma teorisi', çenelerin önce nefes almak için evrimleştiğini öne sürüyor: oksijenli su alımını iyileştirmek için önce gnathostomdaki mandibular brankial ark genişledi. Ancak daha sonra, emme beslemesinin gelişmesiyle, çeneler bir besleme işlevi üstlendi. Kanıt, lampreylerdeki solungaç lamellerinin destekleyici iskelete medial olarak geliştiği, oysa gnathostomların solungaçlarının iskelete lateral olarak geliştiğidir, bu nedenle çeneler gelişmeden önce iç solungaç kemerlerinden bir geçiş olmuş olmalıdır.[8]

Heterotopi teorisi

Son olarak, 'heterotopi teorisi', damak ve çenelerin embriyonik öncü dokuları olan sefalik ektomezenşimin farklı bölümlerinin bu iki hayvan grubu arasında ağzın üst ve alt kenarlarını oluşturduğuna dair gelişimsel genetik kanıtlara dayanmaktadır. Başka bir deyişle, lampreylerin (agnatha) dudakları, gnathostome dudakları ile aynı değildir ve çenelerin mevcut bazal omurgalı ağzını çevreleyerek ortaya çıktığını varsaymak yanlıştır. Gnathostomlarda, çeneler, başlangıçta nöral tepden ortaya çıkan hücrelerden gelişir ve benzer hücreler, lamprey gelişiminin erken dönemlerinde görülür. Bununla birlikte, lamprey'de, bu hücreler üst dudak ve velumda gelişmeye devam ederken, gnathostomlarda çenenin öncüsü haline gelirler. Gelişim sırasında büyük bir yeniden şekillenme süreci olduğuna dair kanıtlar vardır ve bu, çenesiz omurgalıların erişkinlerinde çenelerin öncüllerini görmeyi beklemenin yanlış olduğu anlamına gelir.[8]

Dudakların anteriordan posteriora desenlenmesini tetikleyen gelişimsel genler, cyclostomlarda ve gnathostomlarda aynıdır, ancak anatomik elemanlar ve genler her ikisinde de farklı davranır. Örneğin, lampreyler üst ve alt dudaklarında Dlx genlerini ifade ederken, gnathostomlar bunu yalnızca mandibular (alt) arkta yapar. Lampreylerde dudaklar, postoptik ve mandibular ark nöral tepe alanlarından kaynaklanan doku kısımlarını içerir, oysa gnathostomlarda tüm ağız mandibular ark dokusundan oluşur ve postoptik hücreler ön burun iskeletinin parçaları haline gelir.[8]

Kıkırdaklı Balıklar (Chondrichthyes)

Dipturus laevis'in iskeleti

Silüryen dönemde köpekbalıkları, vatozlar ve sıçansıları içeren kıkırdaklı balıklar gelişti. Kıkırdaklı balıklar kemikten ziyade kıkırdaktan oluşan iskeletlere sahiptir. Ayrıca diğer balıklardan yüzme keseleri veya akciğerleri olmamasıyla ayrılır.[5]

Kemikli Balıklar (Osteichthyes)

Panderichthys, Devoniyen dönemde yaşamış bir tetrapodomorf

Kemikli balıklar ilk olarak geç Silüriyen dönemde ortaya çıktı. Günümüz balıklarının çoğu bu gruba aittir. Kemikli balıklar iki gruba ayrıldı: biri modern balıklara evrimleşirken (ışınsal yüzgeçliler), diğerleri günümüz akciğerli balıklarına, sölekantlara ve tetrapodomorflara evrimleşen et yüzgeçli balıklara yol açtı.[5]

Kara omurgalıları

Ayrıca bakınız: Sudan karaya geçiş

Tetrapodomorflar (Tetrapodomorpha) ve ilk Tetropodlar

Ana madde: Tetrapodomorpha
Acanthostega, 365 milyon yıl önce yaşamış bir tetrapodomorf. Diğer ilkel tetrapodomorflar gibi, Acanthostega'da, büyük bir yırtıcıydı ve su bitkileri arasında gizlenerek avlarını bekliyordu.[9]

Yaklaşık 360 milyon yıl önce (Devoniyen) ilk kara omurgalıları (tetrapodlar) görünemeye başladı.[9] Daha önceki tetrapodomorflarda genel olarak ayaklar bulunmazken ayaklar ilk kez 365 milyon yıl önce yaşamış Acanthostega ve Ichthyostega gibi balıklar tarafından geliştirilip torunlarına miras bırakıldı.[9] Büyük olasılıkla omurgalı hayvanların karaya çıkışı, 359 milyon yıl önce baş göstermiş olan bir soy tükenmesi olayının dolaysız bir etkisi veya doğrudan bir sonucuydu. Hayatta kalan türler, karalar gibi yeni biyotoplar ve yaşam alanları buldular.[10][11] En eski tetrapodlar, beslenme ve nefes alma biçimlerini değiştirmek zorunda kaldı. Osteolepiformların ve tristichopteridlerin kafatasları oldukça hareketliydi, ancak bu hareketlilik erken tetrapodlarda büyük ölçüde kayboldu. Tetrapodların çene hareketleri de çoğu balığa göre çok daha basittir. Alt çene, kafatasının arkasındaki bir noktada, alt çenedeki eklem kemiği ile kafatasındaki kuadrat arasındaki bir makaralı eklem üzerinde menteşelenir. İlk tetrapodlar muhtemelen küçük balıklarla ve artan sayıda karasal omurgasızlarla beslendi (örümcekler, hamamböcekleri, yusufçuklar vb.).[12]

Amfibiler (Amphibia)

Ambystoma maculatum türünden iki semender

Amfibiler, karaya çıkan ilk omurgalılara benzer morfojiye sahiplerdir. İlk amfibiler, birçok balık benzeri özelliği korudu, ancak Karbonifer döneminde çeşitlendi. Bununla birlikte, su ile yakın bağlarını korudular, ancak derilerini nemli tutmak için nemli ortamlara ihtiyaç duydular ve sert koruyucu kaplaması olmayan balık benzeri yumurtalar ürettiler. Ek olarak, amfibiler tamamen suda yaşayan larva evrelerinden geçerler; sadece yetişkin hayvanlar karasal habitatlarda hayatta kalabilir.[5]

Sürüngenler (Reptilia)

Amerika aligatörü (Alligator missisipiensis), bir timsah.

Sürüngenler, Karbonifer döneminde (310 myö) ortaya çıktı ve hızla kara omurgalılarının baskın formu olarak devraldı. Sürüngenler, amfibilerin olmadığı su habitatlarından kendilerini kurtardı. Sürüngenler, kuru toprağa bırakılabilen sert kabuklu yumurtalar geliştirdiler. Koruma görevi gören ve nemi korumaya yardımcı olan pullardan oluşan kuru bir ciltleri vardı.[5]

Kuşlar (Aves)

Ana madde: Kuşların evrimi
Yi qi, bilinen en eski potansiyel avialanlardan biridir

Jura döneminde, iki grup sürüngen uçma yeteneği kazandı (teruzorlar ve avialan dinozorlar); bu gruplardan biri (Avialae) daha sonra kuşları doğurdu. Kretase devrinin sonunda kuş olmayan dinozorların yok olması ile birlikte, kuşlar, çeşitlendiler ve dünyanın her tarafına dağıldılar. Kuşlar, uçmayı sağlayan tüyler, içi boş kemikler ve sıcak kanlılık gibi bir dizi adaptasyon geliştirdi.[5]

Memeliler (Mammalia)

Ana madde: Memelilerin evrimi
Morganucodon, Triyas-Jura sınırına (yaklaşık 200 milyon yıl önce) tarihlenen fosillerden bilinen, soyu tükenmiş minik memeli cinsi. Morganucodon en eski memelilerden biriydi. Sadece 27-89 gram (yaklaşık 1-3 ons) ağırlığındaydı ve muhtemelen böceklerle ve diğer küçük omurgasızlarla beslendi.[13]

Memeliler, sürüngen benzeri atalardan (sinapsid) evrimleşmişlerdir. İlk memelilere ise Jura devri'nin başında (200 myö) rastlanır. Morfolojik olarak memelilere oldukça benzer olan bazal sinodontlar, milyonlarca yılda kıllar ve memeler geliştirdiler. Sinodontların kökeni ise Permiyen dönemde yaşamış terapsitlere dayanır.[14][15]

Memeliler; gövdelerinin alt kısmında duran, dik bacaklar; tek kemikten oluşan bir alt çene; çekiç, örs ve üzengi kemiklerinden oluşan orta kulak kemikleri ve kuşlar gibi sağ ve sol odacıkları birbirinden ayrılmış, dört odacıklı bir kalp geliştirdiler. Sıcaklık düzenlemesini, derilerini kıllarla örtterek sağladılar. Neredeyse hepsi (ornitorenk ve ekidne gibi tek delikliler hariç) yumurta bırakmazlar, bunun yerine genç yaşta doğururlar.[5]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Maloof, Adam C.; Rose, Catherine V.; Beach, Robert; Samuels, Bradley M.; Calmet, Claire C.; Erwin, Douglas H.; Poirier, Gerald R.; Yao, Nan; Simons, Frederik J. (Eylül 2010). "Possible animal-body fossils in pre-Marinoan limestones from South Australia". Nature Geoscience (İngilizce). 3 (9): 653-659. doi:10.1038/ngeo934. ISSN 1752-0908. 2 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  2. ^ Shu, D.-G.; Luo, H.-L.; Conway Morris, S.; Zhang, X.-L.; Hu, S.-X.; Chen, L.; Han, J.; Zhu, M.; Li, Y.; Chen, L.-Z. (Kasım 1999). "Lower Cambrian vertebrates from south China". Nature (İngilizce). 402 (6757): 42-46. doi:10.1038/46965. ISSN 1476-4687. 2 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  3. ^ "chordate | Definition, Characteristics, & Facts". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  4. ^ "Origin of chordates | Zoology for IAS, IFoS and other competitive exams" (İngilizce). 17 Eylül 2006. 2 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  5. ^ a b c d e f g h M. S., Applied Ecology; B. S., Biology and Chemistry. "The Basics of Vertebrate Evolution". ThoughtCo (İngilizce). 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  6. ^ Ferrón, Humberto G.; Martínez-Pérez, Carlos; Botella, Héctor (6 Aralık 2017). "Ecomorphological inferences in early vertebrates: reconstructing Dunkleosteus terrelli (Arthrodira, Placodermi) caudal fin from palaeoecological data". PeerJ (İngilizce). 5: e4081. doi:10.7717/peerj.4081. ISSN 2167-8359. PMC 5723140 $2. PMID 29230354. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  7. ^ Sallan, Lauren Cole; Coates, Michael I. (1 Haziran 2010). "End-Devonian extinction and a bottleneck in the early evolution of modern jawed vertebrates". Proceedings of the National Academy of Sciences. 107 (22): 10131-10135. doi:10.1073/pnas.0914000107. PMC 2890420 $2. PMID 20479258. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  8. ^ a b c d Benton, M. J. (2015). Vertebrate palaeontology. Fourth edition. John Sibbick. West Sussex, England. s. 59. ISBN 978-1-118-40763-9. OCLC 889316918. 
  9. ^ a b c Encyclopedia of dinosaurs & prehistoric life. American Museum of Natural History. New York, N.Y.: DK Publishing in association with the American Museum of Natural History. 2008. s. 55-58. ISBN 978-0-7566-3836-8. OCLC 181602635. 
  10. ^ Lauren Cole Sallan, Michael I. Coates: End-Devonian extinction and a bottleneck in the early evolution of modern jawed vertebrates. In: PNAS, Band 107, Nr. 22, 2010, S. 10131–10135, DOI:10.1073/pnas.0914000107
  11. ^ "Palaeos Vertebrates: Sarcopterygii: Tetrapodomorpha". palaeos.com. 25 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021. 
  12. ^ Benton, M. J. (2015). Vertebrate palaeontology. Fourth edition. John Sibbick. West Sussex, England. s. 87. ISBN 978-1-118-40763-9. OCLC 889316918. 
  13. ^ "Morganucodon | fossil mammal genus". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 12 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  14. ^ "Sinodont". Evrim Ağacı. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  15. ^ "Ara Geçiş Türleri - 6: Sürüngenlerden Memelilere Geçiş". Evrim Ağacı. 5 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 

Dış bağlantılar

Videolar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kordalılar</span> hayvan şubesi

Kordalılar, sırt iplikliler veya kordatlar olarak da bilinir, tulumlularda (Tunicata) yaşamın belirli bir evresinde, omurgalılar (Vertebrata) ve kafatassızlarda (Cephalochordata) ise bütün yaşam süresince vücuda desteklik yapan bir notokordaya, yutağa, solungaç yarıklarına, sırt tarafında ortası boş sinir şeridine ve kuyruğa sahip hayvan şubesidir.

<span class="mw-page-title-main">Balık</span> solungaç taşıyan, tetrapod olmayan ve suda yaşayan omurgalı hayvan

Balıklar poikloterm olan, neredeyse sadece suda yaşayan ve solungaçları ile solunum yapan, soğuk kanlı, yürekleri çift gözlü, çoğunun vücudu pullu, genellikle yumurta ile üreyen omurgalı hayvanlardır. Bazı türler canlı doğurarak ürer. Mesela tatlı su balıklarından Lepistes'in yumurtaları anne karnında çatlar ve canlı doğum gerçekleşir. Çiklitgillerde ise kuluçka süresi dişinin ağzında gerçekleşir. Ağzında yumurtaları çeviren, mantarlaşmasını engelleyen dişi yumurtalar çatlayana hatta yavrular serbestçe yüzmeye başlayana kadar onları ağzındaki kesesinde korur. Balıklar su yaşamındaki en önemli varlıklardan bir tanesidir. Nehir, göl, akarsu, okyanus ve denizlerde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Omurgalılar</span> kordalılar alt şubesi

Omurgalılar, hayvanlar aleminin kordalılar şubesine ait bir alt şubedir.

<span class="mw-page-title-main">Gerçekçeneliler</span> omurgalı infra şubesi

Gerçekçeneliler ya da çeneliler, gerçek çeneleri ve çift halde üyeleri bulunan omurgalı grubudur. Gnathostomata, yaşayan tüm omurgalıların %99'unu oluşturan yaklaşık 60.000 türden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Zırhlı balıklar</span> soyu tükenmiş balık sınıfı

Zırhlı balıklar, yalnızca fosilleriyle bilinen omurgalı hayvan sınıfı. İlk tanımlanabilir zırhlı balıklar, erken Silüryen'in geç Llandovery devresinde fosil kayıtlarında ortaya çıkar. Zırhlı balık grupları Devoniyen döneminde çeşitli ve boldu, ancak 358.9 milyon yıl önce Devoniyen Hangenberg olayının sonunda soyu tükendi.

<span class="mw-page-title-main">Memelilerin evrimi</span>

Daha fazla bilgi için: Yaşamın evrimsel tarihi

<span class="mw-page-title-main">Terapsit</span> yaşayan tek sinapsidler olan memelileri ve soyu tükenmiş akrabalarını içeren sinapsid kladı

Terapsitler (Therapsida), memelileri ve soyu tükenmiş akrabalarını içeren, gelişmiş bir sinapsit kladıdır. Başka bir deyişle terapsitler, Sinapsida'nın hayatta kalan tek sınıfı olan memelilerin tümünü ve onların soyu tükenmiş akrabalarını içeren sphenacodont grubudur. Ancak bu isim, daha çok memeli olmayan terapsitler için kullanılır.

<i>Tiktaalik</i> dört üyeli benzeri et yüzgeçli balık

Tiktaalik, yaklaşık 375 milyon yıl önce, Geç Devoniyen döneminde yaşamış et yüzgeçlilerden monospesifik bir cinstir ve dört üyelilere benzer birçok özelliğe sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Brankial kemer</span>

Brankial kemerler ya da solungaç kemerleri, balıklarda solungaçları destekleyen bir dizi kemikli "ilmek"dir. Solungaçlar omurgalıların ilkel bir haline ait olduğundan, tüm omurgalı embriyoları faringeal kemerler geliştirir, ancak bu kemerlerin nihai kaderi taksonlar arasında değişir. Çeneli balıklarda, ilk kemer çeneye, ikincisi hyomandibular komplekse dönüşür, arka kemerler de solungaçları destekler. Amfibiler ve sürüngenlerde, solungaç kemerleri de dahil olmak üzere birçok yapı kaybolur, bu da sadece oral çeneler ile hyoid düzeneğin kalmasına neden olur. Memelilerde ve kuşlarda, hyoid düzenek daha da yalın hale gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Balıkların evrimi</span> omurgalıların evrimi

Balıkların evrimi, yaklaşık 530 milyon yıl önce Kambriyen patlaması sırasında başladı. Bu süre zarfında erken kordalılar kafatasını ve omur sütununu geliştirerek ilk kranatlara ve omurgalılara yol açtı. İlk balık soyları ya da çenesiz balıklara aitti. İlk örnekler; Haikouichthys adlı bir kraniat cinsini de içeriyordu. Geç Kambriyen Dönemi'nde yılan balığı gibi çenesiz olan balık Konodontlar ve küçük, zırhlı balıklar (ostracodermler), ilk defa ortaya çıktı. Çoğu çenesiz balık yok oldu; ancak taşemenler eski çeneli balıklara yaklaşabildi. Taşemenler yılan balığını da içeren Yuvarlak ağızlılar grubuna aitti ve bu grup diğer agnathanlardan erken bölünmüş olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Pakicetidae</span> tarih öncesi balina familyası

Pakicetidae, Erken Eosen'de Kuzey Pakistan'da yaşamış, en eski balinaları içeren bir Arkaik balina familyasıdır. Familyaya ait fosiller Kuzey Pakistan ve Kuzeybatı Hindistan'da bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Akciğerin evrimi</span>

Akciğerin evrimi, oksijence fakir sularda yaşayan kemikli balıkların akciğerlerini geliştirmesinin evrimsel sürecini açıklar. Hava soluma, sudan karaya geçiş ve tetrapodların evrimi açısındam kritik bir olaydır. Omurgalı akciğeri, ilkel kemikli balıklarda bulunan bir progenitör yapıdan kaynaklanmıştır. Metabolik olarak üretilen CO₂'e duyarlı olan ve akciğer ventilasyonunu metabolik taleple eşleştirmek için solunum kaslarını ritmik olarak aktive eden nöral substratların kökeni henüz bilinmemektedir. “Öksürük” olarak tanımlanan, in vivo ve in vitro olarak Lamprey'de meydana gelen, belirli bir periyodik merkezi olarak oluşturulan ritmin, CO₂'e karşı merkezi duyarlılık tarafından modüle edildiği bulundu. Bu, tetrapodlarda nefes almanın evrimi için kritik olan elementlerin, akciğerin evriminden önce en temel omurgalı atalarında mevcut olduğunu göstermektedir. Bilim insanları, tüm omurgalılarda nefes alma evriminin, bu kritik temel unsurlardan türetilen eksaptasyonlar yoluyla gerçekleştiğini düşünmektedir.

Kordalıların evrimi, Kambriyen dönemde erken ikincil ağızlılardan başlamış bir süreçtir. Pek çok bilim insanı, kordalıların 590 milyon yıl önce ortaya çıktığını iddia ediyor. Bu tür ilk temsilciler yumuşak gövdeliydi ve bu nedenle zayıf bir fosil kaydı bıraktı. Bilinen en eski kordalı fosillerin, yaklaşık 530 milyon yıl öncesine tarihlenir, bunlar Myllokunmingia, Haikouichthys ve Zhongjianichthys gibi, Myllokunmingiidae familyasına atanmış çenesiz balıklardır. Yunnanozoon lividum ve Haikouella gibi yaşlı hayvanların kordalı olarak kabul edilip edilmemesi gerektiği konusunda anlaşmazlık var. Kapsamlı bir omurgalı fosil kaydı ise yaklaşık 400 milyon yıl önce (Devoniyen) başlar.

Myllokunmingia, bir bazal kordalı cinsidir. Çin'in Alt Kambriyen Maotianshan Şeylleri'nden bilinir ve çenesiz balık olarak sınıflandırılmıştır, ancak omurgalı olduğu kesin kanıtlı değildir. 28 mm uzunluğunda ve 6 mm yüksekliğindedir.

<i>Zhongjianichthys</i>

Zhongjianichthys rostratus, yaklaşık 530 milyon yıl önce Kambriyen döneminde yaşamış soyu tükenmiş bir bazal kordalıdır. Bazen erken bir balık olarak kabul edilir ve bu nedenle ilk omurgalılardan biri olabilir. Zhongjianichthys, Çin'deki Zhongjian'ın adını almıştır.

<i>Haikouichthys</i> Kambriyen dönemde yaşamış bazal kordalı

Haikouichthys, 535 milyon yıl önce, Kambriyen patlaması sırasında yaşamış ve soyu tükenmiş bir kraniat cinsidir. Haikouichthys, paleontologların onu gerçek bir kafataslı olarak tanımlamasına ve hatta popüler olarak en eski balıklardan biri olarak nitelendirilmesine yol açan tanımlanmış bir kafatasına ve diğer özelliklere sahipti. Kladistik analizler, hayvanın muhtemelen bir bazal kordat veya bir bazal kraniat olduğunu gösteriyor ancak her iki kök grubuna bile tartışmasız şekilde dahil edilebilecek kadar yeterli özelliklere sahip değildir. Cins, 1999 yılında resmen tanımlanmıştır.

Yunnanozoon lividum, Çin'in Yünnan eyaletininin Chengjiang biyotasından, alt Kambriyen'de yaşamış bir soyu tükenmiş bir yarı sırtipli (Hemichordata) veya kordalı (Chordata) türüdür. 2022'de yapılan bir çözümleme, Yunnanozoon'un bir erken omurgalı olduğunu önerdi.

<i>Acanthostega</i> Devoniyen döneminde yaşamış dört üyeli benzeri et yüzgeçli balık

Acanthostega, tanınabilir bacaklara sahip ilk omurgalı hayvanlar arasında yer alan, soyu tükenmiş bir kök-tetrapod cinsidir. Yaklaşık 365 milyon yıl önce Geç Devoniyen döneminde (Famennian) ortaya çıktı ve anatomik olarak et yüzgeçli balıklar ile karaya tam olarak çıkabilenler arasında orta düzeydeydi.

<i>Hynerpeton</i> Devoniyen döneminde yaşamış dört üyeli benzeri et yüzgeçli balık

Hynerpeton, yaklaşık 365 ila 363 milyon yıl önce Geç Devoniyen döneminde Pennsylvania'nın nehirlerinde ve göletlerinde yaşayan, soyu tükenmiş bir erken dört uzuvlu omurgalı cinsidir. Hynerpeton'un bilinen tek türü, adını tanımlayanınn büyükbabası, şehir plancısı Edward Bassett'ten alan H. bassetti'dir. Hynerpeton, Amerika Birleşik Devletleri'nde keşfedilen ilk Devoniyen dört uzuvlu omurgalısı olduğu ve muhtemelen iç solungaçlarını ilk kaybedenlerden biri olduğu bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ostrakoderm</span>

Ostrakodermler Paleozoyik Zaman'ın zırhlı çenesiz balıklarıdır. Terim, parafiletik veya polifiletik olduğu ve bu nedenle tek bir evrimsel soya karşılık gelmediği için, güncel sınıflandırmalarda kullanılmamaktadır. Bununla birlikte, terim hala zırhlı çenesiz balıkları basit bir şekilde gruplandırmanın gayri resmi bir yolu olarak kullanılmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.