İçeriğe atla

Kirkwood boşlukları

En belirgin dört Kirkwood boşluğunu ve iç, orta ve dış ana kuşak asteroitlerine olası bölünmeyi gösteren histogram :  İç kuşak (a < 2.5 AU)
  orta kuşak (2,5 AU < a < 2,82 AU)
  dış kuşak (a > 2,82 AU)
Kirkwood boşluklarını ortaya çıkaracak şekilde, 9 Mayıs 2006 tarihi itibarıyla iç Güneş sistemi asteroitleri ve gezegenlerini gösteren grafik. Konum grafiğine benzer şekilde, gezegenler (çizgiler yörüngeleri) turuncu renktedir; bu görünümde Jüpiter en dışta yer alır. Çeşitli asteroit sınıfları renk kodları: Ana kuşak asteroitleri beyazdır. Ana kuşağın içinde Atenler (kırmızı), Apollolar (yeşil) ve Amorlar (mavi) bulunmaktadır. Ana kuşağın dışında Hildalar (mavi) ve truvalar (yeşil) vardır. Tüm nesne konum vektörleri, nesnenin yarı büyük ekseninin uzunluğuna göre normalleştirilmiştir. Kirkwood boşlukları ana kuşakta görülebilmektedir.

Bir Kirkwood boşluğu, ana kuşak asteroitlerin yörüngelerinin yarı büyük eksenlerinin (veya eşdeğer olarak yörünge periyotlarının) dağılımındaki bir boşluk veya çukurdur. Jüpiter ile yörüngesel rezonansların konumlarına karşılık gelirler.

Örneğin, yarı büyük ekseni 2,50 AU'ya yakın, yörünge periyodu 3,95 yıl olan ve Jüpiter'in her bir tam yörünge dönemini tamamladığında, üç kez kendi yörüngesini tamamlayan çok az sayıda asteroit vardır (bu nedenle bu cisimler 3:1 yörünge rezonansında olarak sınıflandırılır). Diğer yörünge rezonansları, uzunlukları Jüpiter'inkinin basit kesirleri olan yörünge periyotlarına karşılık gelir (5:2; 7:3, 2:1). Daha zayıf rezonanslar asteroitlerin yörüngesinin bozularak sistem dışına çıkmasına yol açarken, histogramdaki ani yükselmeler genellikle rezonansta bulunan önemli bir asteroit ailesinin varlığına işaret eder (bkz. Asteroit aileleri listesi).

Bu boşluklar ilk kez 1866 yılında Daniel Kirkwood tarafından fark edilmiştir. Kirkwood Canansburg, Pennsylvania'da bulunan Jefferson College'de profesörken yörünge rezonanslarının Jüpiter ile olan ilişkisini kesin olarak açıklamıştır.[1]

Kirkwood boşluklarının çoğu, Nice modelinin dev gezegen göçü sırasında yakalanan nesneleri koruyan Neptün'ün ortalama hareket rezonanslarının (MMR) veya Jüpiter'in 3:2 rezonansının aksine boşalarak meydana gelmiştir. Kirkwood boşluklarındaki nesne kaybı, ortalama hareket rezonansları içindeki nadir görülen ν5 ve ν6 geçici rezonanslarının üst üste binmesinden kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak asteroitlerin yörünge elemanları kaotik olarak değişir ve birkaç milyon yıl içinde gezegenleri kesen yörüngelere evrilirler.[2] Bununla birlikte, 2:1 MMR rezonans içinde nispeten istikrarlı birkaç bölge bulunur. Bu adalar daha az kararlı yörüngelere yavaş yayılma nedeniyle boşalır. Jüpiter ve Satürn'ün 5:2 rezonansa yakın olmasıyla ilişkilendirilen bu süreç, Jüpiter ve Satürn'ün yörüngeleri birbirine daha yakınken daha hızlı gerçekleşmiş olabilir.[3]

Daha yakın zamanlarda, nispeten az sayıdaki asteroitlerin Kirkwood boşlukları içinde yer alan yüksek eksantriklikli yörüngelere sahip olduğu keşfedilmiştir. Örnekler arasında Alinda ve Griqua grupları bulunmaktadır. Bu yörüngeler on milyonlarca yıllık bir zaman ölçeğinde dış merkezliliklerini yavaşça artırır ve sonunda büyük bir gezegenle yakın karşılaşmalar nedeniyle rezonanstan çıkarlar. Bu yüzden Kirkwood boşlukları içinde çok nadiren asteroit bulunur.

Ana boşluklar

En belirgin Kirkwood boşlukları ortalama yörünge yarıçaplarında bulunur:[4]

  • 1,780 AU (5:1 rezonans)
  • 2,065 AU (4:1 rezonans)
  • 2,502 AU (3:1 rezonans), Alinda asteroit grubuna ev sahipliği yapıyor
  • 2,825 AU (5:2 rezonans)
  • 2,958 AU (7:3 rezonans)
  • 3,279 AU (2:1 rezonans), Hecuba boşluğu, Griqua asteroit grubuna ev sahipliği yapıyor.
  • 3,972 AU (3:2 rezonans), Hilda asteroitlerine ev sahipliği yapıyor.
  • 4.296 AU (4:3 rezonans), Thule asteroit grubuna ev sahipliği yapıyor.

Daha zayıf ve/veya daha dar boşluklar şuralarda da bulunur:

  • 1,909 AU (9:2 rezonans)
  • 2,258 AU (7:2 rezonans)
  • 2,332 AU (10:3 rezonans)
  • 2,706 AU (8:3 rezonans)
  • 3,031 AU (9:4 rezonans)
  • 3,077 AU (11:5 rezonans)
  • 3,474 AU (11:6 rezonans)
  • 3,517 AU (9:5 rezonans)
  • 3,584 AU (7:4 rezonans), Cybele asteroitlerinin bulunduğu bölüm
  • 3,702 AU (5:3 rezonans).

Asteroit bölgeleri

Boşluklar, asteroitlerin herhangi bir zamandaki konumlarının basit bir anlık görüntüsünde görülemez çünkü asteroit yörüngeleri eliptiktir ve birçok asteroit hala boşluklara karşılık gelen yarıçaplardan geçmektedir. Bu boşluklardaki asteroitlerin gerçek uzaysal yoğunluğu komşu bölgelerden önemli ölçüde farklı değildir.[5]

Ana boşluklar Jüpiter ile olan 3:1, 5:2, 7:3 ve 2:1 ortalama hareket rezonanslarında meydana gelir. Örneğin, 3:1 Kirkwood boşluğundaki bir asteroit Jüpiter'in Güneş etrafındaki her bir turunda, Güneş'in etrafında üç kez dolanacaktır. Diğer yarı-büyük eksen değerlerinde daha zayıf rezonanslar meydana gelir ve yakındaki bölgeden daha az asteroit bulunur. (Örneğin, yarı büyük ekseni 2,71 AU olan asteroitler için 8:3 rezonans).[6]

Asteroit kuşağının ana veya çekirdek popülasyonu, 2,5 AU'da 3:1 Kirkwood boşluğu ile ayrılan iç ve dış bölgelere bölünebilir ve dış bölge, 2,82 AU'da 5:2 boşluk ile orta ve dış bölgelere ayrılabilir:[7]

  • 4:1 rezonans boşluğu (2,06 AU)
    • Bölge I popülasyonu (iç kuşak)
  • 3:1 resonans boşluğu (2,5 AU)
    • Bölge II popülasyonu (orta kuşak)
  • 5:2 rezonans boşluğu (2,82 AU)
    • Bölge III popülasyonu (dış kuşak)
  • 2:1 rezonans boşluğu (3,28 AU)

4 Vesta iç bölgedeki, 1 Ceres ve 2 Pallas orta bölgedeki, 10 Hygiea ise dış bölge bulunan en büyük çaplı asteroitlerdir. 87 Sylvia ise muhtemelen dış bölgenin ötesindeki en büyük Ana Kuşak asteroididir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Coleman, Helen Turnbull Waite (1956). Banners in the Wilderness: The Early Years of Washington and Jefferson College. University of Pittsburgh Press. s. 158. OCLC 2191890. 
  2. ^ Moons, Michèle; Morbidelli, Alessandro (1995). "Secular resonances inside mean-motion commensurabilities: the 4/1, 3/1, 5/2 and 7/3 cases". Icarus. 114 (1). ss. 33-50. Bibcode:1995Icar..114...33M. doi:10.1006/icar.1995.1041. 
  3. ^ Moons, Michèle; Morbidelli, Alessandro; Migliorini, Fabio (1998). "Dynamical Structure of the 2/1 Commensurability with Jupiter and the Origin of the Resonant Asteroids". Icarus. 135 (2). ss. 458-468. Bibcode:1998Icar..135..458M. doi:10.1006/icar.1998.5963. 
  4. ^ Minton, David A.; Malhotra, Renu (2009). "A record of planet migration in the main asteroid belt" (PDF). Nature. 457 (7233). ss. 1109-1111. arXiv:0906.4574 $2. Bibcode:2009Natur.457.1109M. doi:10.1038/nature07778. PMID 19242470. 21 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Aralık 2016. 
  5. ^ McBride, N.; Hughes, D. W. (1990). "The spatial density of asteroids and its variation with asteroidal mass". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Cilt 244. ss. 513-520. Bibcode:1990MNRAS.244..513M. 
  6. ^ Ferraz-Mello, S. (June 14–18, 1993). "Kirkwood Gaps and Resonant Groups". proceedings of the 160th International Astronomical Union. Belgirate, Italy: Kluwer Academic Publishers. ss. 175-188. Bibcode:1994IAUS..160..175F. 
  7. ^ Klacka, Jozef (1992). "Mass distribution in the asteroid belt". Earth, Moon, and Planets. 56 (1). ss. 47-52. Bibcode:1992EM&P...56...47K. doi:10.1007/BF00054599. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Asteroit</span> yörüngeleri çoğunlukla Mars ile Jüpiter gezegenleri arasında kalan gökcisimleri

Asteroit,, iç Güneş Sistemi'nde yörüngede dönen ve meteoroitlerden daha büyük, fakat cüce gezegenlerden daha küçük olan bir küçük güneş sistemi cismidir. Atmosferi olmayan metalik veya kayalık cisimlerdir. Asteroitlerin boyutları ve şekilleri, cüce gezegenler de dahil olmak üzere önemli ölçüde farklılık gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Asteroit kuşağı</span>

Asteroit kuşağı, Güneş Sistemi'nde Güneş merkezli ve kabaca Jüpiter ile Mars gezegenlerinin yörüngeleri arasındaki uzayı kaplayan torus şeklinde bir bölgedir. Bu bölgede asteroit veya küçük gezegen olarak adlandırılan çok sayıda katı ve düzensiz şekillerde gök cisimleri bulunur. Tanımlanan nesneler çok farklı boyutlarda olabilir, fakat gezegenlerden çok daha küçüklerdir ve birbirlerinden ortalama olarak bir milyon kilometre uzaklıklarda bulunurlar. Bu asteroit kuşağı, Güneş Sistemi'ndeki diğer asteroit popülasyonlarından ayırt edilebilmesi için ana asteroit kuşağı veya ana kuşak olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Dağınık disk</span>

Dağınık disk veya saçılmış disk, geniş Neptün ötesi cisimler ailesinin bir alt kümesi olarak genel itibarıyla buzlu küçük Güneş Sistemi cismi popülasyonuna sahip olan Güneş Sistemi'ndeki uzak bir çöküntü çemberidir. Dağınık disk cisimleri (SDO'lar-Scatterd Disk Objects) 0,8'e kadar değişen yörünge dışmerkezliklerine, 40°'ye kadar yüksek eğimlere ve 30 astronomik birim (4,5×109 km; 2,8×109 mi) daha büyük günberi mesafelerine sahiptir. Bu aşırı yörüngelerin gaz devleri tarafından kütleçekimsel “saçılmanın” bir sonucu olduğu düşünülmektedir ve bu nesneler Neptün tarafından tedirgin edilmeye devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Klasik Kuiper Kuşağı cismi</span>

Klâsik Kuiper Kuşağı cismi (aynı zamada kubvano , düşük dış merkezlikli Kuiper Kuşağı cisimlerinden olup yörüngesi Neptün'ün dışında ve onunla yörüngesel rezonans hâlinde olmayan gök cisimlerine verilen addır. Kubvano yörüngelerinin ana eksenleri 40–50 AB civarında oyup Plüton'nun hilafına Neptün'ün yörüngesini geçmezler. Başka bir ifadeyle düşük dış merkezlikleri ve bazen klâsik gezegenler gibi düşük eğimli yörüngeleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Centaur (küçük gezegen)</span>

Centaur, Güneş Sisteminin dış bölgesindeki gaz devleri Jüpiter ve Neptün gezegenleri arasında, tutarlı olmayan yörüngelerde bulunan bir küçük Güneş Sistemi cismidir. Bu cisimlerin yörüngelerindeki tutarsızlık, bir veya birden çok büyük gezegenin yörüngeleriyle kesişmelerinden kaynaklanır. Centaur'ların kendileri, kısa ömürlü kararsız yörüngelere sahiptir ve birkaç milyon yıl içinde Kuiper kuşağı nesnelerinin aktif olmayan popülasyonundan Jüpiter ailesi kuyruklu yıldızlarının aktif grubuna geçiş yaparlar.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gezegen</span>

Uluslararası Astronomi Birliği'ne (IAU) göre küçük gezegen, Güneş'in etrafında doğrudan yörüngede dönen ve ne gezegen ne de kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmayan bir gök cismidir. IAU, 2006 yılından önce resmen küçük gezegen terimini kullanmaktaydı, fakat o yıl yapılan toplantıda küçük gezegenler ve kuyruklu yıldızlar; cüce gezegenler ve Küçük Güneş Sistemi Cisimleri (SSSB) olarak yeniden sınıflandırıldı.

Alinda asteroitleri, yarı büyük ekseni yaklaşık 2,5 AU ve yörünge dışmerkezliği yaklaşık 0,4 ile 0,65 arasında olan asteroitlerin oluşturduğu bir dinamik gruptur. Gruba adını veren 887 Alinda, 1918 yılında Max Wolf tarafından keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gezegenler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda, artan sayısal sırayla numaralandırılmış küçük gezegenlerin bir listesi bulunmaktadır. Kuyruklu yıldızlar hariç, asteroitler, uzak cisimler ve cüce gezegenler dahil olmak üzere küçük gezegenlerin tümü Güneş Sistemi'ndeki küçük gök cisimleri olarak bilinir. Bu gezegenlerin listeleri, her biri 1000 küçük gezegen içeren yüzlerce sayfalık kataloglardan oluşmaktadır. Uluslararası Astronomi Birliği adına, Küçük Gezegen Merkezi, Minor Planet Sirkülerlerinde her yıl binlerce yeni numaralandırılmış küçük gezegen yayınlamaktadır. Haziran 2024 itibarıyla, toplamda 1.367.486 adet gözlemlenen cisimden 669.991 tanesi numaralandırılmış küçük gezegenlerdir. Geriye kalanlar ise henüz numaralandırılmamış küçük gezegenler ve kuyruklu yıldızlardır.

Nice modeli, Güneş Sistemi'nin dinamik evrimi için önerilmiş bir senaryodur. Adını, ilk olarak 2005 yılında geliştirildiği Côte d'Azur Gözlemevinin bulunduğu Fransa'nın Nice kentinden almıştır. Model temel olarak ön gezegen diskinin dağılmasından uzun bir süre sonra dev gezegenlerin ilk oluşum yapılanmasından mevcut konumlarına doğru hareket ettiğini öne sürmektedir. Bu yönüyle Güneş sisteminin oluşumuna dair öne sürülen önceki modellerden farklıdır. Bu gezegen hareketi, Güneş sisteminin dinamik simülasyonlarındaki Geç Dönem Ağır Bombardımanı, Oort bulutunun oluşumu ve Kuiper kuşağı cisimleri, Jüpiter truvaları ve Neptün ötesi cisimler de dahil olmak üzere küçük Güneş sistemi kütlelerinin ortaya çıkışı gibi tarihi olayları açıklamak için kullanılır.

Adelinda, büyük, karanlık bir dış Ana kuşak asteroitidir. Avusturyalı gökbilimci Johann Palisa tarafından 22 Ağustos 1882 tarihinde Viyana'da bulunan gözlemevinde keşfedildi. Asteroitin adı, yine bir Avusturyalı gök bilimci olan Edmund Weiss'in karısı Adelinda'dan gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">23 Thalia</span> Asteroit

Thalia, büyük bir ana kuşak asteroitidir.

Honoria, Avusturyalı gökbilimci Johann Palisa tarafından 26 Nisan 1884'te Viyana'da keşfedilen büyük bir ana kuşak asteroitidir. Asteroit, adını Hun imparatoru Attila ile müzakerelere başlayan Roma İmparatoru I. Theodosius'un torunu Honoria'dan almıştır. Spektrumuna göre taşlı S-tipi asteroit olarak sınıflandırılır. 236 Honoria, Jüpiter ile 5:2 ortalama hareket rezonansına yakın bir yörüngede dönmektedir.

Hungaria, iç asteroit kuşağında yörüngede dönen nispeten küçük bir asteroittir. E-tipi bir asteroittir. Asteroit kuşağının çekirdeğinin dışında duran 1:4 rezonansta, Kirkwood boşluğunun iç tarafında Güneş'in yörüngesinde dönen Hungaria asteroit ailesinin ilk üyesi olması nedeniyle, gruba ismini vermiştir.

V tipi asteroit veya Vestoid, spektral tipi 4 Vesta'nınki ile aynı olan asteroitlerin sınıflandırıldığı bir asteroit tayf tipidir. Ana kuşak asteroitlerinin yaklaşık %6'sı vestoidlerden oluşmaktadır. Bunların içinde 4 Vesta açık ara en büyüğüdür. Bu sınıfta bulunan asteroitler nispeten parlaktır ve aynı zamanda taşlı demirlerden ve sıradan kondritlerden oluşan daha yaygın S-tipi asteroitlere oldukça benzemektedirler. Ancak, V-tipleri S-tiplerinden daha fazla piroksen içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gezegen grupları listesi</span>

Bir küçük gezegen grubu çoğunlukla benzer yörüngeleri izleyen küçük gezegenler ve cisimlerden oluşan gruptur. Bu grupların üyeleri, bir asteroit ailesinden farklı olarak genellikle birbirlerinden bağımsızdır. Bir grubu adlandırmak için genellikle keşfedilen ve muhtemelen en büyükleri olan cismin adı tercih edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hilda asteroitleri</span>

Hilda asteroitleri Jüpiter yörüngesiyle asteroit kuşağı arasındaki bölgede konumlanmış 5000'den fazla cisimden meydana gelen dinamik bir asteroit ailesi grubudur. Jüpiter'in 3:2 yörüngesel rezonansında seyretmektedirler. 153 Hilda asteroidinin keşfine istinaden adlandırılmışlardır.

Hungaria asteroitleri veya Hungaria grubu, asteroit kuşağında yer alan ve Güneş'in etrafındaki yörüngesinde 1,78 ila 2,00 astronomik birim (AU) arasındaki yarı büyük eksen ile dönen dinamik bir asteroit grubudur. Bunlar, Güneş Sistemi'ndeki asteroitlerin en içteki yoğun grubudur ve adlarını en büyük üyesi olan 434 Hungaria'dan alırlar. Hungaria grubu, popülasyonuna hakim olan ve çarpışma sonucu oluşmuş bir asteroit ailesi olan Hungaria ailesi'ni içerir.

Hecuba boşluğu asteroitleri, dış ana kuşak asteroitlerini Cybele grubundan ayıran sınır çizgisi olarak da kabul edilen, asteroit kuşağındaki en büyük Kirkwood boşluklarından biri olan Hecuba boşluğunda 3,27 AU'da bulunan dinamik bir rezonans asteroit grubudur. Hecuba boşluğunda bulunan bir asteroit, Mars'ın veya Jüpiter'in yörüngesiyle kesişene kadar uzun bir süre boyunca yavaş yavaş yörüngesini bozabilecek olan gaz devi Jüpiter ile 2:1 ortalama hareket rezonansında kalmaktadır. Hecuba boşluğundaki bir asteroidin yörüngesinin dinamik istikrarına bağlı olarak üç alt grup olduğu ortaya atılmıştır. Bunlar, tahmini ömrü 100 milyon yıldan fazla olan, marjinal olarak kararsız Griqua asteroitleri, kararlı Zhongguo asteroitleri ve dinamik ömrü 70 milyon yıldan daha az olan son derece dengesiz isimlendirilmemiş diğer bir alt gruba ayrılmış alt gruplardır.

<span class="mw-page-title-main">279 Thule</span> Asteroit

Thule, dış asteroit kuşağında yer alan büyük bir asteroittir. D-tipi asteroit olarak sınıflandırılan cisim, muhtemelen organik açıdan zengin silikatlar, karbon ve susuz silikatlardan oluşan bir bileşime sahiptir, Thule, 4 AU'dan büyük yarı büyük eksene sahip keşfedilen ilk asteroittir. Johann Palisa tarafından 25 Ekim 1888'de Viyana'da keşfedilmiş ve adını Roma ve Antik Yunan edebiyatında adı geçen ve kuzeydeki en uç nokta olan Thule'den almıştır.

Eos ailesi, asteroit kuşağının dış bölgesinde yer alan çok büyük bir asteroit ailesidir. K-tipi asteroitlerden oluşan bu ailenin eski bir yıkıcı çarpışma sonucu oluştuğu düşünülmektedir. Ailenin ana cismi 221 Eos asteroitidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.