İçeriğe atla

Kültürel evrim

Kültürel evrim, sosyal değişimin evrimsel bir teorisidir. Kültürün ne olduğu, tanımından, "bireylerin davranışlarını etkileme yeteneğine sahip olan ve türlerinin diğer üyelerinden öğrenim, taklit ve diğer sosyal aktarım biçimleri yoluyla edindikleri bilgi" olarak anlaşılmaktadır.[1] Kültürel evrim, bu bilgilerin zaman içindeki değişimidir.[2]

Tarihî olarak sosyokültürel evrim olarak da bilinen kültürel evrim, ilk olarak 19. yüzyılda antropologlar tarafından Charles Darwin'in evrim araştırmasından yola çıkarak geliştirildi. Günümüzde kültürel evrim, antropoloji, ekonomi, psikoloji ve organizyonel çalışmalar da dahil olmak üzere sosyal bilimlerde büyüyen bir bilimsel araştırma alanının temeli haline geldi. Önceden sosyal değişimin biyolojik adaptasyonlardan kaynaklandığına inanılıyordu fakat antropologlar artık sosyal değişimlerin, sosyal, evrimsel ve biyolojik etkilerin toplamının bir sonucu olarak ortaya çıktığını kabul etmektedirler.[3][3]

İkili kalıtım teorisi, sosyokültürel evrim, memetik, kültürel evrimcilik ve kültürel seçilim teorisinin diğer çeşitleri de dahil olmak üzere, kültürel evrim çalışmasına bir dizi farklı yaklaşım getirilmiştir. Yaklaşımlar yalnızca gelişim tarihleri ve disiplinsel kökenleri açısından değil, kültürel evrim sürecini nasıl kavramsallaştırdıkları ve kültürel evrim üzerine çalışmaya uyguladıkları varsayımlar, teoriler ve yöntemler açısından da farklılık gösterir. Son yıllarda, kültürel evrim ile ilgili teorilerde, kültürel evrimi kendi başına birleşik bir disiplin olarak görmeye yönelik bir yakınlaşma olmuştur.[4][5]

Kaynakça

  1. ^ J., Richerson, Peter (2005). Not by genes alone : how culture transformed human evolution. Boyd, Robert, 1948-. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0226712840. OCLC 54806438. 
  2. ^ "What is Cultural Evolution". 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  3. ^ a b "cultural evolution | social science". Encyclopedia Britannica. 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2017. 
  4. ^ Mesoudi, Alex; Whiten, Andrew; Laland, Kevin N. (1 Ağustos 2006). "Towards a unified science of cultural evolution". The Behavioral and Brain Sciences. 29 (4). ss. 329-347; discussion 347-383. CiteSeerX 10.1.1.612.2415 $2. doi:10.1017/S0140525X06009083. ISSN 0140-525X. PMID 17094820. 
  5. ^ Mesoudi, Alex (2011). Cultural Evolution: How Darwinian theory can explain human culture and synthesize the social sciences. Chicago, IL: University of Chicago Press. ISBN 9780226520445. 

Bibliyografya

  • Bock, Kenneth E. (1956), The Acceptance of Histories: Toward a Perspective for Social Science, Berkeley: University of California Press 
  • Bock, Kenneth E. (1978), "Theories of Progress, Development, Evolution", Bottomore, T.; Nisbet, R. (Ed.), A History of Sociological Analysis, New York: Basic Books, ss. 39-79 
  • Bowler, Peter J. (1984), Evolution: The History of an Idea, Berkeley: University of California Press 
  • Darwin, C. R. (1871), The Descent of Man and Selection in Relation to Sex, John Murray 
  • Degrood, David H. (1976), Philosophies of Essence: An Examination of the Category of Essence, Amsterdam: B. R. Gruner Publishing Company 
  • Dietz, Thomas; Burns, Thomas R.; Buttel, Frederick H. (1990), "Evolutionary Theory in Sociology: An Examination of Current Thinking", Sociological Forum, cilt 4, ss. 47-70, doi:10.1007/BF01112616 
  • Lennox, James G. (1987), "Kinds, Forms of Kinds and the More and the Less in Aristotle's Biology", Gotthelf, A.; Lennox, J.G. (Ed.), Philosophical Issues in Aristotle's Biology, Cambridge, MA: Cambridge University Press, ss. 339-359 
  • Lovejoy, Arthur O. (1936), The Great Chain of Being, Cambridge, MA: Harvard University Press 
  • McLaughlin, Paul (1998), "Rethinking the Agrarian Question: The Limits of Essentialism and the Promise of Evolutionism", Human Ecology Review, 5 (2), ss. 25-39 
  • McLaughlin, Paul (2012), "The Second Darwinian Revolution: Steps Toward a New Evolutionary Environmental Sociology", Nature and Culture, 7 (3), ss. 231-258, doi:10.3167/nc.2012.070301 
  • Nisbet, Robert (1969), Social Change and History, New York: Oxford University Press 
  • Richards, Richard A. (2010), The Species Problem: A Philosophical Analysis, New York: Cambridge University Press 
  • Rist, Gilbert (2002), The History of Development: From Western Origins to Global Faith, New York: Zed Books 
  • Sober, Elliot (1980), "Evolution, Population Thinking, and Essentialism", Philosophy of Science, 47 (3), ss. 350-383, doi:10.1086/288942 

Konuyla ilgili yayınlar

İlk temel kitaplar

Modern inceleme kitapları

Evrimsel ekonomide

Evrimsel biyolojide

  • Jablonka, E., Lamb, M.J., (2014). Evolution in Four Dimensions, revised edition: Genetic, Epigenetic, Behavioral, and Symbolic Variation in the History of Life. MIT Press.
  • Gould, S. J.; Vrba, E. S. (1982). "Exaptation – a missing term in the science of form". Paleobiology. 8 (8). ss. 4-15. doi:10.1017/S0094837300004310. 

Yüksek profilli deneysel çalışma

Organizasyonel çalışmalarda

Örgütsel memetik

Evrimsel dilbilim

  • Kirby, S. (2007). "The evolution of language". Dunbar, R; Barret, L. (Ed.). Oxford handbook of evolutionary psychology. Oxford: Oxford University Press. ss. 669-681. 
  • Feldman, C. F. (1987). "Thought from Language: the linguistic construction of cognitive representations". Bruner, J.; Haste, H. (Ed.). Making. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Evrimsel biyoloji</span> canlı çeşitliliğini ve gelişimini inceleyen bilim dalı

Evrimsel biyoloji; biyoloji konularını, canlıların evrimini göz önüne alarak inceleyen bilim dalıdır. Taksonomi biliminin temelinde evrimsel biyoloji yer almaktadır. Canlıları sistematik bir şekilde ayırmada, canlıların evrimsel akrabalıkları ve farklılıkları göz önüne alınır. Ayrıca birçok ekolojik ilişkinin açıklanmasında evrimsel biyoloji kullanılır. Moleküler biyolojide DNA ve RNA dizilerinin baz dizilişleri göz önüne alınarak canlıların hatta organellerin mikroorganizmalarla olan akrabalıkları incelenmekte ve bu incelemede evrimsel biyoloji temel alınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Thomas Kuhn</span> Amerikalı filozof, tarihçi ve yazar (1922 – 1996)

Thomas Samuel Kuhn, Amerikalı, fizikçi, tarihçi ve bilim felsefecisi. Kuhn'un en önemli yapıtı 1962 yılında yayımlanan Bilimsel Devrimlerin Yapısı adlı kitabıdır. Bu kitap hem akademik camiada hem de popüler bilim çevrelerinde büyük etki oluşturmuş ve "paradigma değişimi" kavramsallaştırmasını tanıtmıştır ki o günden bu yana sıkça kullanılan bir deyim haline gelmiştir. Pozitivist düşünceye muhalifliğiyle bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Doğal seçilim</span> fenotipteki farklılıklar nedeniyle bireylerin farklı şekilde hayatta kalması ve üremesi; evrimin temel mekanizması

Doğal seçilim, canlıların fenotiplerindeki farklılıklardan ötürü hayatta kalma şansının ve üreme başarısının değişkenlik göstermesidir. Evrimin esas mekanizmalarından biri olup, bir popülasyonun nesiller boyunca karakteristik olan kalıtsal özelliklerindeki değişimdir. Charles Darwin, kendi görüşüne göre kasıtlı olarak gerçekleştirilen yapay seçilime karşılık kendiliğinden gerçekleşen "doğal seçilim" terimini popülerleştirmiştir.

Biyolojide adaptasyonun birbiriyle ilişkili üç anlamı vardır. İlk olarak, organizmaları çevrelerine uyduran ve evrimsel uygunluklarını artıran dinamik evrimsel doğal seçilim sürecidir. İkinci olarak, bu süreç sırasında popülasyonun ulaştığı bir durumdur. Üçüncü olarak, her bir organizmada işlevsel bir role sahip olan, doğal seçilim yoluyla korunan ve evrimleşen fenotipik bir özellik veya adaptif bir özelliktir.

<span class="mw-page-title-main">Stephen Jay Gould</span> Amerikalı evrimsel biyolog

Stephen Jay Gould, Yahudi kökenli Amerikalı paleontolog, evrimsel biyolog ve bilim tarihçisi. Kendi kuşağındaki popüler biliminin en etkili ve en çok okunan yazarlarından biriydi. Gould, kariyerinin çoğunu Harvard Üniversitesi'nde öğretmenlik yaparak ve New York'taki Amerikan Doğa Tarihi Müzesi'nde çalışarak geçirdi. 1996'da Gould, New York Üniversitesi'nde Vincent Astor Ziyaretçi Biyoloji Araştırma Profesörü olarak işe alındı ve Harvard ile eşzamanlı olarak öğretmenlik yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Yaratılışçılık</span> varlığın, doğaüstü bir güç tarafından yoktan meydana getirildiği inancı

Yaratılışçılık evren, Dünya, yaşam ve insanlar gibi unsurların ilahi yaratımın doğaüstü eylemlerinden kaynaklandığına dair dini inançtır. Yaratılışçılık doğal fenomenlerin kökeni ve gelişimini tanımlayan evrim gibi bilimsel açıklamaları kabul veya reddetme konusunda farklılık gösteren bir dizi dini görüşü içerir.

<i>Tempo and Mode in Evolution</i> Evrim hakkında bir kitap

Tempo and Mode in Evolution, George Gaylord Simpson’un 1944 yılında yayınlanan, paleontoloji biliminin unsurlarını genetik ve evrimsel biyoloji bilim dallarıyla birleştirerek modern evrimsel senteze büyük katkı yapan kitabı. Simpson popülasyon genetiğine ait mikro evrimin, paleontoloji ile gözlenen makro evrimin kalıplarını açıklamaya yeteceğini savundu. Simpson ayrıca tempo ve biçim arasındaki ayrımın altını çizdi. Tempo ile kastedilen şey evrimsel oranlar, bu oranların artıp azalması, aşırı yavaş ya da hızlı evrimleşme koşuları ve durağanlık ve devinim ile ilgili olgulardır. Biçim ile kastedilen şey ise evrim biçiminin temel bir faktör olduğu, ama ondan daha kapsamlı olan bir evrimleşme yöntem, biçim ve modeli çalışmasıdır. Simpson’un eserinde şu genellemelere varılır:

<span class="mw-page-title-main">Sewall Wright</span>

Sewall Green Wright, evrim teorisi ve path analizleri ile ilgili güçlü çalışmaları bilinen Amerikalı genetikçidir.

İkili kalıtım teorisi veya bilinen adıyla gen-kültür birlikte evrimi, insan davranışının genetik evrim ve kültürel evrim gibi nasıl iki farklı evrimsel sürecin bir ürünü olabileceğini açıklamak için 1970'lerin sonu ve 1980'lerin başında geliştirilmiş olan bir kuramdır. İkili kalıtım kuramı, insanlardaki davranış çeşitliğinin birincil nedeni olarak kültürü gören sosyal bilimler ile kültürü genetik seçilimin bir yan ürünü olarak gören sosyobiyoloji ve evrimsel psikoloji arasında bir "orta taban" oluşturur. İkili kalıtım kuramında kültür, sosyal öğrenme yoluyla insan beynine ulaşan bilgi olarak tanımlanır. Kültürel evrim, kültürel bilgiler üzerinde hareket eden Darwinci bir seçim süreci olarak kabul edilir. İkili kalıtım kuramcıları, genellikle Darwinci seçilim sürecinin genetik bilgileri etkilediği genetik evrime benzeterek tanımlarlar.

Makro evrim, ayrılmış gen havuzunun bölümlerindeki evrimdir. Makro evrim çalışmaları; mikro evrimin girdisiyle sadece tek bir tür içinde olmayan canlılar sınıflandırılmasında tür seviyesinin üzerindeki grup ve kategorilerde görülen tüm evrimsel değişimlerdir.

Evrimin kanıtları ve canlıların ortak atadan geldiği, bilim insanlarının uzun yıllar boyunca çeşitli alanlar ve disiplinlerde canlıların akrabalık derecesi ve ortak kökenine dair çalışmalarda ortaya çıkarılmış olup bu kanıtlar, evrimsel süreçlerin meydana geldiğini göstererek evrimin bir olgu olarak gerçekliğini doğrulamış ve Dünya üzerindeki yaşamın türlülük ve çeşitliliğine neden olan doğal süreçler hakkında bir bilgi zenginliği sağlamıştır. Bu kanıtlar, yaşamın zaman içinde nasıl ve neden değiştiğini açıklayan ve bilimsel bir kuram olan modern evrimsel sentezi desteklemektedir. Evrimsel biyologlar, test edilebilir varsayımlarda bulunup hipotezleri test ederek ve nedenlerini açıklayan ve gösteren kuramlar geliştirerek ortak atayı belgelerler.

Mikro evrim, tek bir canlı türü ve bu türün popülasyonları içinde çeşitli seleksiyonlar sonucu oluşan tüm küçük değişimler ve evrimleşme olayları. Bu anlamda mikro evrim, bir popülasyonun gen sıklığında küçük ölçekte oluşan değişimlerin evrimidir.

Ahlâki psikoloji ya da ahlâk psikolojisi hem felsefe hem de psikoloji alanlarını ortak bir zeminde inceleyen çalışma alanıdır. Tarihsel olarak, ahlaki psikoloji terimi, ahlaki gelişim çalışmasını ifade etmek için nispeten daha dar bir şekilde kullanılmıştır. Ahlaki psikoloji sonuç olarak etik, psikoloji ve zihin felsefesinin kesişimindeki çeşitli konulara daha geniş olarak değinmeye başlamıştır. Alanın bazı ana konuları ahlaki yargı, ahlaki akıl yürütme, ahlaki duyarlılık, ahlaki sorumluluk, ahlaki motivasyon, ahlaki kimlik, ahlaki eylem, ahlaki gelişim, ahlaki çeşitlilik, ahlaki temeller, ahlaki karakter, fedakarlık, psikolojik egoizm, ahlaki şans, ahlaki tahmin, ahlaki duygu, duygusal tahmin ve ahlaki anlaşmazlık olarak verilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Homoplasi</span>

Homoplasi, biyoloji ve filogenetikte, evrim boyunca farklı soylarda birbirinden bağımsız olarak kazanılan ya da kaybedilen karakterleri tanımlamak için kullanılan terimdir. Ortak atadan kalma oldukları yakınlık analizi ile açıklanabilen homolojiden farklıdır. Homoplasi hem uyum sağlayan türlerde etkin olan benzer seçilim baskıları hem de genetik sürüklenme etkileri ile ortaya çıkabilir.

<span class="mw-page-title-main">Sosyokültürel evrim</span>

Sosyokültürel evrim, sosyokültürel evrimcilik veya kültürel evrim, toplumların ve kültürün zaman içinde nasıl değiştiğini tanımlayan sosyobiyoloji ve kültürel evrim teorilerinin ortaya konduğu alandır. Sosyokültürel gelişme, bir toplumun veya kültürün karmaşıklığını artırma eğiliminde olan süreçleri takip ederken, sosyokültürel evrim, karmaşıklıkta azalmaya yol açabilen veya karmaşıklıkta görünürde önemli değişiklikler olmaksızın varyasyon veya çoğalma üretebilen (kladogenez) süreçleri de dikkate alır. Sosyokültürel evrim, "yapısal yeniden yapılanmanın zaman içinde etkilendiği, nihayetinde atasal biçimden niteliksel olarak farklı bir biçim veya yapı ürettiği süreçtir".

<span class="mw-page-title-main">John Maynard Smith</span>

John Maynard Smith, İngiliz evrimsel biyolog ve genetikçiydi. Aslen II. Dünya Savaşı sırasında havacılık mühendisliği yapan Maynard Smith, tanınmış biyolog J.B.S. Haldane danışmanlığında genetik alanında ikinci derecesini aldı. Maynard Smith, George R. Price ile birlikte oyun teorisinin evrime uygulanmasında etkili oldu. Cinsiyetin evrimi ve sinyal teorisi gibi diğer problemler üzerine teoriler geliştirdi.

Elliott R. Sober Wisconsin-Madison Üniversitesi Felsefe Bölümü'nde Hans Reichenbach Profesörü ve William F. Vilas Araştırma Profesörüdür. Sober, biyoloji felsefesi ve genel bilim felsefesi alanlarındaki çalışmaları ile tanınır.

Michael Ruse, biyoloji felsefesinde uzmanlaşmış ve bilim ile din arasındaki ilişki, yaratılış-evrim tartışması ve bilimdeki sınır belirleme sorunu üzerinde çalışmış İngiltere doğumlu Kanadalı bir bilim filozofudur. Ruse Florida Eyalet Üniversitesi'nde ders vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Matematiksel sosyoloji</span>

Matematik sosyolojisi, hem sosyolojik araştırmalarda matematiğin kullanımıyla hem de matematik ile toplum arasında var olan ilişkilerin araştırılmasıyla ilgilenen disiplinler arası bir araştırma alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Evrimcilik</span>

Evrimcilik, evrim teorisini belirtmek için kullanılan bir terimdir. Evrim çalışmaları ilerledikçe tam anlamı da zaman ile birlikte değişti. 19. yüzyılda, organizmaların ilerici kalıtsal değişim yoluyla kendilerini bilinçli olarak geliştirdikleri inancını tanımlamak için kullanıldı. Teleolojik inanç, kültürel evrimi ve sosyokültürel evrimi de kapsayacak şekilde devam etti. 1970'lerde "Neo-Evrimcilik" terimi, "insanoğlunun, kendi kontrolü dışındaki faktörler tarafından değişime zorlanmadığı sürece alışılagelmiş bir yaşam tarzını korumaya çalıştığı" fikrini tanımlamak için kullanıldı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.