İçeriğe atla

Erzurum Kongresi

Kongre beyannamesinin orijinal metni.

Erzurum Kongresi, 23 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum'da toplanan kongredir. 17 Haziran'da Vilâyât-ı Şarkıye Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti Erzurum şubesi tarafından toplanan Erzurum Kongresi, Erzurum Umûmî Kongresi veya Umûmî Erzurum Kongresi[1] olarak da anılır.

Kongreye çoğunluğu işgal altındaki 5 doğu ili Trabzon, Erzurum, Sivas, Bitlis ve Van'dan gelen 62 delege katılmış; 2 hafta süren kongrede alınan kararlar kurtuluş mücadelesinde izlenen çizgide önemli ölçüde belirleyici olmuştur.[2]

Kongreyi geçici başkan olarak Erzurum delegelerinden Hoca Raif Efendi açmış, yoklamanın ardından yapılan oylamada Mustafa Kemal Paşa kongre başkanlığına getirilmiştir.

Aslında Kongre görüşmelerinin 10 Temmuz'da[3] başlaması öngörülmüş, delegelerin bir bölümünün anılan tarihte Erzurum'a gelememesinden dolayı ertelenerek 23 Temmuz'da görüşmelere başlanılmıştır.[4]

23 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihleri arasında merkezi İstanbul'da bulunan Vilâyât-ı Şarkiyye Müdâfaa-i Hukûk-ı Milliye Cemiyeti'nin Erzurum şubesiyle Trabzon Muhâfaza-i Hukûk-ı Milliye Cemiyeti'nin Erzurum'da birlikte düzenledikleri mahalli kongreye Maçka temsilcisi olarak İzzet Eyüboğlu katıldı. Bu kongrede Mustafa Kemal Paşa oy çokluğu ile başkanlığa, Maçka temsilcisi İzzet Bey ve Erzurumlu Hoca Raif Efendi başkan vekilliğine seçildi.

Erzurum Kongresi'nin önemi ve özellikleri

  • Manda ve himaye reddedilerek ilk kez ulusal bağımsızlığın koşulsuz olarak gerçekleştirilmesine karar verilmiştir.
  • İlk kez millî sınırlardan bahsedilmiş ve Mondros Ateşkes Antlaşması'nın imzalandığı anda Türk vatanı olan topraklarının parçalanamayacağı açıklanmıştır.
  • Toplanış şekli bakımından bölgesel olmasına karşın aldığı kararlar bakımından millî bir kongredir.
  • İlk defa geçici bir hükûmetin kurulacağından bahsedilmiştir.
  • Erzurum Kongresi, Sivas Kongresi'ne bir ön hazırlık çalışması niteliğindedir.
  • İlk kez başkanlığını Mustafa Kemal'in yaptığı dokuz kişilik bir Temsil Heyeti oluşturuldu. Bu Temsil Heyeti bir hükûmet gibi görev yapacaktır. (Temsil Heyeti'nin görevi TBMM'nin açılmasına kadar devam edecektir.)
  • Erzurum Kongresi'nin bir önemi de Batı Anadolu'da Yunan kuvvetlerine karşı mücadele eden Kuvâ-yi Milliye üzerinde büyük moral etkisi yapmış olmasıdır.
  • Erzurum Kongresi, Mustafa Kemal'in sivil olarak görev aldığı ilk yerdir. Bölgesel bir kongredir.

Kongre binası

Kongre, 1881 yılında Mıgırdıç Sanasaryan tarafından kurulan ve 1912'de Ermeni olaylarından sonra kapatılan Sanasaryan Koleji'nin binasında gerçekleştirildi.[5] Kolej, bir eğitim kurumu olmanın yanı sıra bölgedeki önemli bir Ermeni kültür merkeziydi.[6][7] Kolej binası, I. Dünya Savaşı sırasında askerî hastane olmuş; işgal yıllarında Ruslar ve Ermeniler tarafından kullanılmış ve 1918'de devlet tarafından satın alınıp Mekteb-i Sultani binası yapılmıştı.[8]

Bağımsız 40'tan fazla odası bulunun bina, 2011-2013'te onarım gördü. Bir bölümü Erzurum Resim Heykel Müzesi, ikinci katındaki Kongre'nin gerçekleştiği salon ve iki oda, Kongre ve Milli Mücadele Müzesi olarak ziyarete açılmıştır.[9]

Fotoğraflar

  • Kongre için hazırlıklar yapılırken, Mustafa Kemal Paşa Erzurum'da, 5 Temmuz 1919. Soldan sağa: Münir Akkaya, Refik Saydam, Mustafa Kemal Atatürk, Süreyya Yiğit, Mazhar Müfit Kansu.
    Kongre için hazırlıklar yapılırken, Mustafa Kemal Paşa Erzurum'da, 5 Temmuz 1919. Soldan sağa: Münir Akkaya, Refik Saydam, Mustafa Kemal Atatürk, Süreyya Yiğit, Mazhar Müfit Kansu.
  • Erzurum Kongresi Kararları (Erzurum Kongresi'nin yapıldığı binada)
    Erzurum Kongresi Kararları (Erzurum Kongresi'nin yapıldığı binada)
  • Erzurum Kongresine katılan Delege Listesi
    Erzurum Kongresine katılan Delege Listesi

Ayrıca bakınız

Kaynakça

ile ilgili metin bulabilirsiniz.
  1. ^ M. Fahrettin Kırzıoğlu, Bütünüyle Erzurum Kongresi, 1. Cilt, Kültür Ofset, Ankara, 1993, s. 4.
  2. ^ Erzurum - Atatürk Müzesi 2 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı.
  3. ^ Rumi takvime göre İkinci Meşrutiyet 10 Temmuz 1324'te ilan edilmiştir.
  4. ^ Miladi takvime göre İkinci Meşrutiyet 23 Temmuz 1908'de ilan edilmiştir.
  5. ^ Keha, Murathan (20 Mart 2014). "OSMANLI İMPARATORLUĞU'NDA MİSYONERLİK VE ERZURUM'DAKİ FAALİYETLERİ". EKEV Akademi Dergisi (58): 73-96. ISSN 1301-6229. 26 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2024. 
  6. ^ İstanbul Ansiklopedisi, NTV, 2010, s. 794.
  7. ^ Pars Tuğlacı, Tarih boyunca Batı Ermenileri, Cilt 3, Pars Yayın ve Ticaret, 2004, s. 173.
  8. ^ "Erzurum Kongresi bu binada yapıldı". Seç Haber. 5 Temmuz 2019. 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2024. 
  9. ^ Çalış, Ercan; Polat, Esra (30 Haziran 2022). "Erzurum Resim Heykel Müzesi ve Koleksiyonunda Bulunan Şeref Akdik'e Ait Resimlerin Bir Grup Minyatürle Birlikte Değerlendirilmesi". Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 11 (1): 80-100. doi:10.47130/bitlissos.1083357. ISSN 2147-5962. 20 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Büyük Millet Meclisi</span> Türkiye Cumhuriyetinin parlamentosu

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), Türkiye Cumhuriyeti'nin yasama organıdır. 23 Nisan 1920'de Osmanlı Devleti'nin İtilaf Devletleri'nce işgaline direniş göstermek üzere kurulmuştur. Asli görevi yürütmeyi denetlemektir ve yasama erkini kullanır. "Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir" ilkesi, TBMM'nin varoluşunun temel dayanağını oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Sivas Kongresi</span> 4-11 Eylül 1919 tarihleri arasında gerçekleşen ulusal nitelikte kurultay

Sivas Kongresi ya da Kurultayı Mustafa Kemal'in Amasya Genelgesi'ni açıkladıktan sonra bir çağrı üzerine I. Dünya Savaşı'ndan sonra işgale uğrayan Türk topraklarını kurtarmak ve Türk milletinin bağımsızlığını sağlamak için çareler aramak amacıyla seçilmiş ulus temsilcilerinin Sivas'ta bir araya gelmesiyle, 4 Eylül 1919 - 11 Eylül 1919 tarihleri arasında gerçekleşen ulusal nitelikte bir kongredir.

<span class="mw-page-title-main">Heyet-i Temsiliye</span> Türk Kurtuluş Savaşı’nın, TBMM öncesi yürütme organı

Heyet-i Temsiliye, Mondros Mütarekesi’nden sonra Anadolu topraklarının İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi üzerine başlayan ulusal direniş sırasında, ulusal bir meclisin (TBMM) kuruluşuna dek Millî Mücadelenin yürütme organı olarak görev yapmış kuruldur.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti</span> 7 Eylül 1919da Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumelideki millî cemiyetlerin birleşmesiyle Mustafa Kemal Paşa riyasetinde kurulmuş cemiyet

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Mondros Mütarekesi'nden sonra Anadolu'nun ve Rumeli'nin çeşitli şehirlerinde, işgallere karşı kurulan millî cemiyetlerin 7 Eylül 1919 tarihinde Sivas Kongresi'nde birleştirilmesinden sonra oluşan yeni cemiyete verilen isimdir. Kurucusu, ilk ve tek başkanı Mustafa Kemal Paşa'dır.

1920 Osmanlı Meclis-i Mebusanı ya da VI. Meclis-i Mebusan, 12 Ocak - 18 Mart 1920 tarihleri arasında görev yapan son Osmanlı Meclis-i Mebûsanı'dır. 16 Mart 1920'de İstanbul'un İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi nedeniyle 18 Mart'ta çalışmalarını sonlandırdı. Bu meclisteki mebusların büyük bölümü 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara'da açılan Büyük Millet Meclisi'ne katıldı.

Şarkî Anadolu Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti, Ağustos 1919 tarihinde, Erzurum merkezli kurulmuştur. Elazığ'da da şubesi vardır. Bu cemiyet, önce İstanbul’da kurulmuş olan Vilayat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyetine bağlı olarak açılmış, daha sonra Şarkî Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı ile İstanbul’dan ayrılmış, doğuda müdafaa-i hukuk akımını temsil ederek Mustafa Kemal’in sevk ve idaresinde güçlenmiş, bütün memlekete yayılacak bir program hazırlamıştır. Ayrıca bu dernek Erzurum Kongresi'ni toplayarak tüm yurdun savunulmasını kararlaştırmıştır.

İrâde-i Milliye İtilaf Devletleri’nin işgallerine karşı 1919'da Anadolu’da başlayan Kurtuluş Hareketi'nin ilk yayın organı olarak Sivas'ta çıkarılan gazetedir.

<span class="mw-page-title-main">Mazhar Müfit Kansu</span> Türk siyasetçi

Ahmet Mazhar Kansu, Türk devlet adamı, vali, milletvekili ve yönetici.

Balıkesir Kongresi, 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi'nden TBMM'nin kurulduğu 23 Nisan 1920 tarihine kadar geçen süreye "Kongreler Dönemi" denilir. Bu süre içindeki 30 dolayında kongrenin "beşi", 1919 ve 1920 yıllarında toplanan Balıkesir kongreleridir. Bunlardan 1, 4 ve 5. kongreye Karesi (Balıkesir) Mebusu (Milletvekili) Mehmet Vehbi Bolak, 2 ve 3. kongreye, harekete sonradan katılan Balıkesir eski Mutasarrıfı Hacim Muhittin Çarıklı başkanlık etmiştir. Bu kongreler, 15 Mayıs 1919'daki İzmir işgalinin hemen ertesi günlerinde Balıkesirliler'in Mehmet Vehbi Bolak önderliğinde kurdukları direniş teşkilatıyla başlattıkları hareketlerin birer parçasıdır. İçlerinde, sadece üç asker vardır: Miralay (Albay) Kazım Özalp, Askeri Kaymakam (Yarbay) Ali Çetinkaya ve Yüzbaşı Kemal Balıkesir. Balıkesir hareketi Millî Mücadele'nin başarıya ulaşmasında önemli rol oynamış; İzmir'den Anadolu içlerine yürümek isteyen Yunan kuvvetlerini engelleyerek, Millî Ordu'nun hazırlanması için Mustafa Kemal Paşa'ya, her saniyesi altın değerinde on üç ay kazandırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cevat Abbas Gürer</span> Türk asker ve siyasetçi

Mehmet Cevat Abbas Gürer, Türk asker, siyasetçi, Mustafa Kemal Paşa’nın başyaveri, Meclis-i Mebûsan ve TBMM I., II., III., IV. ve V. dönem Bolu milletvekili.

Müdâfaa-i hukuk cemiyetleri, Osmanlı İmparatorluğu'nun 30 Ekim 1918'de Mondros Mütarekesi'ni imzalayarak İtilaf Devletleri'ne teslim olması üzerine Osmanlı Türkiyesi'nin çeşitli kent ve kasabalarında oluşturulan ve Millî Mücadele'nin ilk örgütsel çekirdeğini oluşturan sivil kuruluşlara verilen ad.

<span class="mw-page-title-main">Atatürk Müzesi (İstanbul)</span>

Atatürk Müzesi veya diğer adıyla İnkılâp Müzesi, İstanbul'un Şişli ilçesinde, Halâskârgazi Caddesi üzerinde yer alan ve 1942'de İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nce müzeye dönüştürülmüş Mustafa Kemal Atatürk'ün oturduğu ev. Atatürk'ün kişisel eşyaları, Atatürk ve Kurtuluş Savaşı ile ilgili çeşitli materyaller ve farklı ressamlara ait tablolar sergilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ali Galip Olayı</span> Sadrazam Damat Ferit Paşa hükûmetinin gerçekleştirdiği girişim

Ali Galip Olayı, Sadrazam Damat Ferit Paşa hükûmetinin, Elazığ Valisi Ali Galip Bey'in önderliğinde Sivas Kongresi'nin yapılmasını engellemeye ve Mustafa Kemal Paşa'yı ortadan kaldırmaya, Heyet-i Temsiliye ve Millî Mücadeleyi durdurmaya çalıştığı girişim.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışı</span> Mustafa Kemalin Bandırma Vapuru ile yapılan yolculuk sonrası Samsuna ulaşması olayı

Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışı, 19 Mayıs 1919 tarihinde 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal'in Bandırma Vapuru ile yaptığı yolculuk sonrası Samsun'a ulaşması olayı. Bu olay Kurtuluş Savaşı'nın fiili başlangıcı olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Trakya-Paşaeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti</span>

Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 30 Kasım 1918 tarihinde Edirne'de kurulan Anadolu Hareketi yanlısı cemiyet.

Vilâyât-ı Şarkiye Müdâfaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, 2 Aralık 1918'de Erzurumlu Raif Hoca ve Süleyman Nazif tarafından İstanbul'da kurulan Anadolu Hareketi yanlısı olan dernek. Derneğin amacı, Anadolu'nun doğu illerinin Ermenilere verilmesini önlemek ve Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayırmamak idi.

Muhittin Baha Pars, Türk gazeteci, avukat, siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Sanasaryan Koleji</span>

Sanasaryan Koleji, 1881'de Ermeni tüccar Mıgırdıç Sanasaryan tarafından Osmanlı İmparatorluğu vilayeti Erzurum'da kurulan Ermenice eğitim veren okul.

<span class="mw-page-title-main">Hayrettin Belli</span>

Mahmut Hayrettin Belli, Osmanlı-Türk siyasetçi, hukukçu ve asker.

Erzurum Atatürk Evi Müzesi, Erzurum’un Yakutiye ilçesinde bulunan, Erzurum Kongresi sırasında Mustafa Kemal Paşa'nın arkadaşları ile birlikte ikamet ettiği konakta hizmet veren müze.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.