İçeriğe atla

Değen ikili (küçük Güneş Sistemi cismi)

Kuiper kuşağı cismi Arrokoth
67P/Churyumov–Gerasimenko kuyruklu yıldızı
Itokawa asteroiti
Dinkinesh ve uydusu
Küçük Güneş Sistemi cisimleri arasında değişen olasılıklarda değen ikililer:
  • Üst-Sol: New Horizons sondası tarafından gözlemlenen Kuiper kuşağı cismi 486958 Arrokoth
  • Üst-Sağ: Kuyruklu yıldız 67P/Churyumov-Gerasimenko, Rosetta sondası tarafından görüntülendiği gibi bir "boyun" ile bağlanmış iki farklı lob ile
  • Alt-Sol: Dünya'ya yakın asteroit 25143 Itokawa'nın iki lobunun farklı yoğunluklarda gösterildiği ve bir zamanlar ayrı cisimler olduklarını düşündüren şematik görünümü
  • Alt-Sağ: Lucy sondası tarafından görüntülenen ana kuşak asteroiti 152830 Dinkinesh ve değen ikili uydusu Selam

Değen ikili, bir küçük gezegen ya da kuyruklu yıldız gibi Güneş Sisteminde yer alan ve birbirlerine değecek şekilde çekim yapan iki cisimden oluşan ikili bir sistemdir. Değen ikililer genellikle moloz yığınları olup, ikili asteroitler gibi gerçek ikili sistemlerden farklıdır. Bu terim değen yıldız ikilileri için de kullanılmaktadır.

Değen ikili olduğu düşünülen cisimlere örnek olarak, New Horizons uzay aracı tarafından Ocak 2019'daki uçuşu sırasında görüntülenen Kuiper kuşağı cismi 486958 Arrokoth verilebilir.[1]

Tanım

Kuyruklu yıldızlar 67P/Churyumov-Gerasimenko ve 8P/Tuttle muhtemelen bir değen ikilidir.[2][2] Değen ikili olduğundan şüphelenilen asteroitler arasında ise alışılmadık biçimde uzun bir şekle sahip olan 624 Hektor ve iki loblu 216 Kleopatra ile 4769 Castalia bulunmaktadır. Hayabusa sondası tarafından fotoğraflanan 25143 Itokawa adlı asteroidin de uzun şekilli, bükülmüş bir gövdeyle sahip olan bir değen ikili olduğu düşünülmektedir. İnce uzun bir forma sahip olan 4179 Toutatis Chang'e-2 sondası tarafından görüntülendiği kadarıyla bir değen ikilidir.[3] Uzak küçük gezegenler arasında, buzul yapılı Kuiper kuşağı cismi Arrokoth'un 2019 yılında New Horizons sondasından elde edilen görüntüleriyle değen bir ikili olduğu onaylanmıştır.[1]

Adaylar

Aşağıdaki tablo, radar gözlemleri vasıtasıyla değen ikili adayları olarak kabul edilen cisimleri içermektedir.[4]

Listelenen cisimlerin tümü Arrokoth hariç Dünya'ya yakın cisimlerdir.

Adı Ortalama çap
veya boyut
(km) 		Dönme süresi
(saat) 		JPL Kaynak
486958 Arrokoth
2063 Bacchus 2,6×1,1×1,1 14,9 JPLMPC · JPL
4450 Pan 1,0 60 JPLMPC · JPL
4486 Mithra 1,6 67,5 JPLMPC · JPL
4769 Castalia 0,6 4 JPLMPC · JPL
11066 Sigurd 3,0 8,5 JPLMPC · JPL
(179806) 2002 TD660,3 9,5 JPLMPC · JPL
2005 TF49— — 2005+TF49(aday)MPC · JPL
2007 TU240,3 36 2007+TU24MPC · JPL
8P/Tuttle 4,5 — JPLMPC · JPL
2013 US30,163 450 2013+US3(aday)MPC · JPL
3752 Camillo 2,33 37,846 JPLMPC · JPL
1981 Midas1,95 5,220 JPLMPC · JPL
(496817) 1989 VB 0,310 16 1989+VBMPC · JPL
2014 JO250,818 4,531 2014+JO25MPC · JPL
2014 HQ1240,4 16+ 2014+HQ124MPC · JPL
2015 JD1— — 2015+JD1MPC · JPL
2003 TL40,392 27,2 2003+TL4(aday)MPC · JPL
4629592011 DU0,188 10,290 2011+DU(aday)MPC · JPL

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Ultima Thule is first contact binary to be explored by a spacecraft - UPI.com". UPI (İngilizce). 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2023. 
  2. ^ a b "Quick Rosetta update: Churyumov-Gerasimenko is a contact binary!". The Planetary Society (İngilizce). 3 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2023. 
  3. ^ Hu, Shoucun; Ji, Jianghui; Richardson, Derek C; Zhao, Yuhui; Zhang, Yun (21 Temmuz 2018). "The formation mechanism of 4179 Toutatis' elongated bilobed structure in a close Earth encounter scenario". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (İngilizce). 478 (1): 501-515. doi:10.1093/mnras/sty1073. ISSN 0035-8711. 31 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2023. 
  4. ^ "BINARY NEAR-EARTH ASTEROIDS". web.archive.org. 8 Haziran 2004. 8 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi</span> Güneş ve Güneş merkezli astronomik cisimler

Güneş Sistemi, Güneş'in kütleçekim kuvvetiyle yörüngede tutulan ve çeşitli gök cisimlerinden oluşmuş bir sistemdir. Güneş ve 8 gezegen ile onların doğruluğu onaylanmış 150 uydusu, 5 cüce gezegen ile onların bilinen toplam 8 uydusu ve milyarlarca küçük gök cisminden oluşur. Küçük cisimler kategorisine asteroitler, Kuiper Kuşağı cisimleri, kuyruklu yıldızlar, gök taşları ve gezegenler arası toz girer.

<span class="mw-page-title-main">Asteroit</span> yörüngeleri çoğunlukla Mars ile Jüpiter gezegenleri arasında kalan gökcisimleri

Asteroit,, iç Güneş Sistemi'nde yörüngede dönen ve meteoroitlerden daha büyük, fakat cüce gezegenlerden daha küçük olan bir küçük güneş sistemi cismidir. Atmosferi olmayan metalik veya kayalık cisimlerdir. Asteroitlerin boyutları ve şekilleri, cüce gezegenler de dahil olmak üzere önemli ölçüde farklılık gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin Güneş'ten uzaklıklarına göre sıralanmış bir listesi bulunmaktadır. Çapı 500 km'den küçük cisimler listeye alınmamıştır.

Neptün ötesi cisim Güneş Sistemi'nde bulunup ortalama yörüngesi Neptün'ün yarı büyük ekseninden daha büyük olan küçük gezegenlerin genel ismidir. Uzayın bu bölümünde kalan Kuiper kuşağı, Oort bulutu ve dağınık disk cisimleri bu kategoridendir.

<span class="mw-page-title-main">Kuiper Kuşağı</span> gök cisimlerinden oluşan halka

Kuiper Kuşağı, Güneş Sistemi'nin kenarında bulunan bir halkadır. Esas olarak uzay kayaları ve cüce gezegenlerden oluşur. Neptün'ün yörüngesinin ötesine oturur. Gezegensel hareket düzeyinde ve Güneş'ten yaklaşık olarak 30 ila 50 astronomik birimden uzak bir disktir. Edgeworth-Kuiper Kuşağı adıyla da anılmaktadır. Hawaii'deki astronomlar 1992 yılında bu bölgede sayıları 1.000'i bulan buzlu cisimlerin ilkini keşfetmişlerdir. Bu cisimlerin bir bölümü çok yığışık olup çapları da yüzlerce kilometreyi bulabilmektedir. Kuiper Kuşağı ile Oort Bulutu'nun da üst üste bindiği bugünkü varsayımlar arasında yer almaktadır. Kuiper Kuşağı'nda bulunan gök cisimlerinin birer gezegen olup olmadığı yönünde de büyük tartışmalar bulunmaktadır. Kuiper Kuşağı'nda şimdiye kadar 400 gezegenimsi gök taşı bulunmuştur. Bu kuşakta çapı 100 km'den büyük en az 70.000 gök cismi olduğu varsayılmaktadır. Bu bölgeye Kuiper Uçurumu da denmektedir. Bu ismin verilmesindeki sebep ise kaya yoğunluğunun bu bölgede birdenbire azalmasıdır. NASA'nın Kuiper Kuşağı ve Plüton'a doğru yol alacak olan New Horizons uzay aracı da 2006 yılının Ocak ayında fırlatılmış, bir sene sonra 2007'de Jüpiter gezegeninin yanından geçmiştir. 14 Temmuz 2015'te Plüton'a en yakın noktadan geçerek gezegenin yapısı ve atmosferini incelemiştir. 2015 Nisan ayı itibarıyla New Horizons uydusu Plüton ile ilgili düşük çözünürlüklü görüntüleri göndermiş ve bilgilerimizi tazelemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Asteroit kuşağı</span>

Asteroit kuşağı, Güneş Sistemi'nde Güneş merkezli ve kabaca Jüpiter ile Mars gezegenlerinin yörüngeleri arasındaki uzayı kaplayan torus şeklinde bir bölgedir. Bu bölgede asteroit veya küçük gezegen olarak adlandırılan çok sayıda katı ve düzensiz şekillerde gök cisimleri bulunur. Tanımlanan nesneler çok farklı boyutlarda olabilir, fakat gezegenlerden çok daha küçüklerdir ve birbirlerinden ortalama olarak bir milyon kilometre uzaklıklarda bulunurlar. Bu asteroit kuşağı, Güneş Sistemi'ndeki diğer asteroit popülasyonlarından ayırt edilebilmesi için ana asteroit kuşağı veya ana kuşak olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Truvalı (gök cismi)</span>

Truvalı veya truva asteroidi, astronomide daha büyük bir cismin yörüngesini paylaşan, ana cismin yaklaşık 60° ilerisinde veya gerisinde bulunan L4 ve L5 Lagrange noktalarından birinin yakınında kararlı bir yörüngede kalan küçük boyutlu bir gök cismidir (çoğunlukla asteroitler). Truva cisimleri gezegenlerin ya da büyük uyduların yörüngelerini paylaşabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Küçük Güneş Sistemi cismi</span>

Küçük Güneş Sistemi Cismi, 2006 yılındaki kararla Uluslararası Astronomi Birliği'nce (UAB) tanımlanan güneş sisteminde bulunup ne gezegen, ne de cüce gezegen olan bir cisimdir:

Güneş'in etrafından dönen diğer cisimlere topluca "Küçük Güneş Sistemi Cismi" olarak telmih edilecek... Bunlar, şu anda Güneş Sistemi'nin çoğu asteroitlerini, çoğu Neptün-ötesi cisimleri (NÖC), kuyruklu yıldızlar ve diğer küçük cisimleri içerir.

Astronomik cisim ya da gök cismi gözlemlenebilir evrenin içindeki cisimlerin genel adıdır. Bu cisimleri astronominin dalı olan morfoloji inceler. Gökteki cisimlerin bazıları sabitken bazıları yörüngelerinde döner.

<span class="mw-page-title-main">67P/Churyumov-Gerasimenko</span> Gök Cismi

Churyumov–Gerasimenko veya 67P/Churyumov–Gerasimenko, kısaca 67P/C–G veya basit olarak 67P, Klim Ivanovych Churyumov ve Svetlana Ivanovna Gerasimenko tarafından 1969 yılında keşfedilen bir kuyruklu yıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">486958 Arrokoth</span>

486958 Arrokoth (geçici atama 2014 MU69; eski takma adı Ultima Thule), Kuiper Kuşağı'nda bulunan bir Neptün ötesi cisimdir. Arrokoth, NASA uzay sondası New Horizons'un 1 Ocak 2019 tarihinde uçuş yaparak bir uzay aracı tarafından ziyaret edilen Güneş Sistemi'ndeki en uzak ve en ilkel cisim olmuştur. Arrokoth, iki gezegenimsi cisimden oluşan, 36 km (22 mi) uzunluğunda bir kontak ikilidir. Bu iki cisim, 21 ve 15 km (13 ve 9 mi) çaplarındadır ve büyük eksenleri boyunca birleşik bir yapıdadır. Yörünge süresi yaklaşık 298 yıl olan ve düşük bir yörünge eğikliği ve dış merkezliğe sahip olan Arrokoth, soğuk klasik Kuiper Kuşağı cismi olarak sınıflandırılır.

Aşağıdaki liste, uzay araçlarınca ziyaret edilmiş bütün küçük gezegen ve kuyruklu yıldızların listeler.

<span class="mw-page-title-main">Centaur (küçük gezegen)</span>

Centaur, Güneş Sisteminin dış bölgesindeki gaz devleri Jüpiter ve Neptün gezegenleri arasında, tutarlı olmayan yörüngelerde bulunan bir küçük Güneş Sistemi cismidir. Bu cisimlerin yörüngelerindeki tutarsızlık, bir veya birden çok büyük gezegenin yörüngeleriyle kesişmelerinden kaynaklanır. Centaur'ların kendileri, kısa ömürlü kararsız yörüngelere sahiptir ve birkaç milyon yıl içinde Kuiper kuşağı nesnelerinin aktif olmayan popülasyonundan Jüpiter ailesi kuyruklu yıldızlarının aktif grubuna geçiş yaparlar.

<span class="mw-page-title-main">Yörünge bölgesini temizleme</span> Bir gök cisminin gezegen olarak kabul edilmesi için gereken kriterlerden biri

"Yörünge bölgesini temizleme", bir gök cisminin yörüngesi etrafında kütleçekimsel olarak baskın hale gelmesini ve doğal uyduları ya da kütleçekimsel etkisi altında olanlar dışında, kendi boyutuna yakın başka hiçbir cismin yörüngesinde bulunmamasını tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">Svetlana Gerasimenko</span>

Svetlana İvanovna Gerasimenko ; 23 Şubat 1945 tarihinde, Ukrayna SSC'de Kiev Oblastı'na bağlı Baryshivka'da dünyaya gelmiş, Ukrayna asıllı Tacik astronom.

<span class="mw-page-title-main">4179 Toutatis</span> Asteroit

4179 Toutatis, Apollo asteroitleri grubundan Dünya'ya yakın ve potansiyel olarak tehlikeli bir cisim olarak sınıflandırılan yaklaşık 2,5 kilometre çapında, uzun, taşlı, yavaş dönen bir asteroittir. Bununla birlikte, aynı zamanda Alinda asteroitlerinden birisidir. Fransız gök bilimci Christian Pollas tarafından 1989 yılında Caussols'da keşfedilen asteroide Kelt mitolojisindeki Toutatis'in adı verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gezegen</span>

Uluslararası Astronomi Birliği'ne (IAU) göre küçük gezegen, Güneş'in etrafında doğrudan yörüngede dönen ve ne gezegen ne de kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmayan bir gök cismidir. IAU, 2006 yılından önce resmen küçük gezegen terimini kullanmaktaydı, fakat o yıl yapılan toplantıda küçük gezegenler ve kuyruklu yıldızlar; cüce gezegenler ve Küçük Güneş Sistemi Cisimleri (SSSB) olarak yeniden sınıflandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gezegenler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda, artan sayısal sırayla numaralandırılmış küçük gezegenlerin bir listesi bulunmaktadır. Kuyruklu yıldızlar hariç, asteroitler, uzak cisimler ve cüce gezegenler dahil olmak üzere küçük gezegenlerin tümü Güneş Sistemi'ndeki küçük gök cisimleri olarak bilinir. Bu gezegenlerin listeleri, her biri 1000 küçük gezegen içeren yüzlerce sayfalık kataloglardan oluşmaktadır. Uluslararası Astronomi Birliği adına, Küçük Gezegen Merkezi, Minor Planet Sirkülerlerinde her yıl binlerce yeni numaralandırılmış küçük gezegen yayınlamaktadır. Haziran 2024 itibarıyla, toplamda 1.367.486 adet gözlemlenen cisimden 669.991 tanesi numaralandırılmış küçük gezegenlerdir. Geriye kalanlar ise henüz numaralandırılmamış küçük gezegenler ve kuyruklu yıldızlardır.

<span class="mw-page-title-main">İkili asteroit</span>

İkili asteroit, ortak merkez etrafında dönen iki asteroitden oluşan bir sistemdir. İlk olarak, 243 Ida'nın ikili yapısı 1993 yılında Galileo uzay aracının asteroidin yakınından geçmesiyle keşfedilmiştir. O zamandan beri çok sayıda ikili ve birkaç üçlü asteroit sistemi tespit edilmiştir.

Uzak küçük gezegen veya uzak nesne, Güneş Sistemi'nde Neptün ötesinde bulunan ve genellikle bir "asteroit" olarak değerlendirilmeyen herhangi bir küçük cisimdir. Bu şemsiye terim, IAU'nun Küçük Gezegen Merkezi (MPC) tarafından kullanılmakta olup, bu nesnelerin tanımlanması, belirlenmesi ve yörünge hesaplamalarından sorumludur. Nisan 2023 itibarıyla MPC'nin veri tabanında 4975 uzak nesne bulunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.