İçeriğe atla

Beylerbeyi

Bosna Eyaleti'nin Beylerbeyi, 1657

Beylerbeyi (Osmanlı Türkçesi): Osmanlı Devleti döneminde bir eyaletin yönetiminden sorumlu olan kişiydi. Fars kültüründen alınan yöneticilik birimi için ve Vali gibi sözcükler de Osmanlı tarihinin çeşitli dönemlerinde beylerbeyi sözcüğüyle eş anlamda kullanılmıştır.

Osmanlı Devleti'nin ilk döneminde sadece 1 beylerbeyi vardı. Padişah Anadolu'dayken Rumeli bölgesini yöneten kişiye "Rumeli Beylerbeyi" denmişti.Rumeli Beylerbeyliği I. Murat döneminde kurulmuştur. Sonradan Yıldırım Bayezit döneminde ise "Anadolu Beylerbeyliği" kuruldu. Buna ileriki dönemlerde yapılan fetihlerle yeni eyaletler katıldı. Son dönemlerde 40'ı aşkın beylerbeyliği ve bunları yöneten beylerbeyleri bulunmaktaydı.

Osmanlı Beylerbeylikleri

Eyâlet Bugünkü yeri
Adana Eyaleti Anadolu'nun Akdeniz kıyısı
Anadolu Eyaleti Anadolu'nun batı kesimi
Ankara Eyaleti İç Anadolu Bölgesi
Aydın Eyaleti Ege Bölgesi
Bağdat Eyaleti Irak'ın orta bölümü
Basra Eyaleti Irak'ın güneyi
Bosna Eyaleti Bosna-Hersek, Sırbistan, Hırvatistan ve Karadağ'ın bölümleri
Budin Eyaleti Macaristan ve Sırbistan, Hırvatistan'ın bazi bölümleri
Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti Bugünkü Yunanistan, Gelibolu, Adalar
Cezayir Eyaleti Bugünkü Cezayir
Çıldır Eyaleti Bugünkü Gürcistan
Diyâr-ı Bekr Eyaleti Güneydoğu Anadolu ve kuzey Irak'ın bazı bölümleri
Edirne Eyaleti Edirne ve Trakya
Eğri Eyaleti Macaristan'ın bazı bölümleri
Erzurum Eyaleti Erzurum ve çevresi
Girit Eyaleti Girit Adası
Habeş Eyaleti Sudan, Suudi Arabistan, Eritre, Somali
Halep Eyaleti Suriye'nin Halep kenti çevresi
Hersek Eyaleti Bosna-Hersek
Hüdavendigâr Eyaleti Bursa ve çevresi
İstanbul Eyaleti İstanbul
Kanije Eyaleti Macaristan ve Hırvatistan'ın bazı bölümleri
Karaman Eyaleti Konya ve Orta Anadolu civarı
Karesi Eyaleti Çanakkale-Balıkesir yöresi
Kars Eyaleti Kuzeydoğu Anadolu ve Gürcistan'ın bazı kesimleri
Kastamonu Eyaleti Kastamonu ve Orta Karadeniz kıyıları
Kefe Eyaleti Ukrayna ve Rusya'dan bazı bölümler
Kıbrıs Eyaleti Kıbrıs adası
Lahsa Eyaleti Suudi Arabistan'ın doğu kıyıları
Manastır Eyaleti Makedonya
Mısır Eyaleti Mısır ve İsrail, Ürdün, Suudi Arabistan'ın bazı kesimleri
Mora Eyaleti Mora Yarımadası
Musul Eyaleti Kuzey Irak
Niş Eyaleti Niş
Podolya Eyaleti Ukrayna'nın güneybatı ve orta batısı, Podolya
Rakka Eyaleti Suriye ve Irak'ın kuzey bölümleri ile Güneydoğu Anadolu
Rum Eyaleti Sivas ve çevresi
Rumeli Eyaleti Rumeli ve Arnavutluk
Sayda Eyaleti Sayda
Selanik Eyaleti Selanik, Orta Makedonya ve Taşoz
Silistre Eyaleti Bulgaristan, Romanya, Moldova ve Ukrayna
Şam Eyaleti Şam, Kudüs ve Akabe Körfezi
Şehrizor Eyaleti Irak'ın Kerkük bölgesi
Temeşvar Eyaleti Romanya, Sırbistan, Macaristan
Trablusgarp Eyaleti Libya
Trablusşam Eyaleti Trablusşam, Hama ve Humus arasında kalan bölgeler
Trabzon Eyaleti Lazistan yöresi
Tunus Eyaleti Tunus
Uyvar Eyaleti Slovakya'nın güneyi ve Uyvar şehri
Van Eyaleti Van çevresi
Varat Eyaleti Romanya'nın günümüzdeki Bihor ili ve çevresi
Vidin Eyaleti Bulgaristan'ın kuzeybatı Tuna kıyıları
Yanya Eyaleti Yunanistan'ın günümüzdeki Epir bölgesi
Yemen Eyaleti Yemen çevresi
Zigetvar Eyaleti Macaristan'ın güneyi Baranya bölgesi
Zülkadriye Eyaleti Elazığ ve çevresi
  • Hidiv : Mısır valileri beylerbeyi unvanının yanı sıra hidiv olarak da anılmışlardır.
  • Dayı : 1671 yılından itibaren seçilerek göreve getirilen Cezayir Eyaleti ve Tunus Eyaleti yöneticilerinin unvanıdır.

Kaynakça

  • Halil Inalcık. Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300 - 1600), İstanbul 2005

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rumeli</span>

Rumeli, Osmanlı İmparatorluğu döneminde 15. yüzyıldan itibaren Balkanlar’ın güneyine verilen addır. Aslı Rum İli olan coğrafik terim zamanla Rum Eli olarak dile otursa da 19. asra kadar evrakta Rum İli olarak yazımı devam etmiştir. Rumeli, sözündeki "Rum" kelimesi "Doğu Roma İmparatorluğu sınırları içinde olan toprak, halklar" anlamıyla kelimenin yapısına katılmıştır.

Eyalet, çoğunlukla valilerce yönetilen ve yönetim bakımından bazı özerklikleri olan büyük yönetim birimi.

Bayezid Paşa Osmanlı Devleti'nin Fetret Devri'nde, 1413'te Sultan I. Mehmed Çelebi saltanatında sadrazam olmuş; devleti toparlama süreci içinde yanında bulunmuş ve sonra da II. Murad döneminde Düzmece Mustafa'ya Sazlıdere'de yenilip teslim olup onun emriyle öldürüldüğü Temmuz 1421'e kadar başvezirlik yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Koca Mustafa Paşa, II. Bayezid saltanatı sonunda ve I. Selim saltanatı başında 1511-1512 döneminde sadrazamlık yapan Osmanlı devlet adamıdır.

Damat Melek Mehmed Paşa, Kaptan-ı Derya; çeşitli eyaletlerde valilik ve muhafızlık görevlerinde bulunmuş ve III. Selim saltanatında 4 Mayıs 1792 - 19 Ekim 1794 tarihleri arasında iki yıl beş ay on altı gün sadrazamlik yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'nun idari bölünüşü</span> Osmanlı Imparatorluğu’na ait bölgesel yönetim düzeni

Osmanlı İmparatorluğu, çeşitli yönetim bölümlerine ayrılmıştır. Bu yönetim bölümleri devlet teşkilatının bir parçasıdır. Devletin topraklarının büyümesi ile kurulan eyalet sistemi, 1864 yılında Sultan Abdülaziz zamanında yerini vilayet sistemine bırakmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu (eyalet)</span> 1393 yılında kurulan Osmanlı Devleti eyaleti

Anadolu Eyaleti veya Anadolu Beylerbeyliği, 1393 yılında kurulan Osmanlı Devleti eyaleti. 16. yüzyılda nüfusu 5.455.000 olup bunun 5.410.000'i Müslüman, 45.000'i gayrimüslimdir ve yüzölçümü 223.114 km² kadardır.

<span class="mw-page-title-main">Rumeli (eyalet)</span> 1362 yılında I. Murad zamanında kurulan Osmanlı Devleti eyaleti

Rumeli Eyaleti veya Rumeli Beylerbeyliği, 1362 yılında I. Murad zamanında kurulan Osmanlı Devleti eyaleti. Osmanlı Devleti'nde kurulan ilk eyalettir. Anadolu Beylerbeyi yükselirse Rumeli Beylerbeyi, Rumeli Beylerbeyi terfi edilirse vezir olurdu. Rumeli Beylerbeyi Divan-ı Hümayun müzakerelerine katılırdı. 17. yüzyıldan itibaren vezir derecesinde bulunanlar tayin edilmeye başlamıştır.

Sancakbeyi, Osmanlı Devleti'nde yöneticilere veya Osmanlı idaresinde bulunan idari ve askeri yapılanmada beylerbeyliklerden sonra gelen sancakları yöneten kişidir. Sancak beyi, savaş zamanı emri altındaki tımarlı sipahiler ile beylerbeyinin emri altına girmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Bulgar İsyanları</span> Bulgarların, 1876 yıllı içerisinde Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine karşı başlattığı ayaklanma olayı

Bulgar İsyanları, Nisan-Mayıs 1876 tarihleri arasında Osmanlı Devletinin Bulgar vatandaşlarının Osmanlı Devleti'ne isyan ederek bağımsızlığını kazanmaları olayıdır.

<span class="mw-page-title-main">Aydın (eyalet)</span>

Aydın Eyaleti veya Aydın Beylerbeyliği, 1827-1841 yılları arası Anadolu Eyaleti'nin kaldırılmasıyla kurulmuş kısa süreli Osmanlı Devleti eyaletidir.

<span class="mw-page-title-main">Hüdâvendigâr (eyalet)</span> Osmanlı eyaleti

Hüdavendigâr Eyaleti, 1826 yılında Anadolu Eyaleti'nden ayrılarak kurulan Hüdavendigâr ve Kocaeli Eyaleti'nin yenilenmesiyle 1841 yılında kurulan ve 1867 yılına kadar varlığını sürdürmüş Osmanlı Devleti eyaleti.

<span class="mw-page-title-main">Silistre (eyalet)</span> günümüzdeki Edirne, Dobruca ve Odessa illerini kapsayan ve Karadenize kıyısı olan Osmanlı eyaleti

Silistre Eyaleti veya Silistre Beylerbeyliği, Osmanlı Devleti eyaletidir. Bugünkü Türkiye'nin Kırklareli ve Edirne illerini, Bulgaristan'ın kuzey kısmını, Romanya'nın Dobruca bölgesiyle, Ukrayna'nın Odessa ve Mikolayiv illerini kapsamaktadır. Eyaletin Karadeniz'e kıyısı vardır. Eyaletin yüzölçümü 127.675 km² kadardır.

<span class="mw-page-title-main">Eyalet (Osmanlı İmparatorluğu)</span>

Eyalet ya da beylerbeylik, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki idari yapılanmada var olmuş en üst düzey birimdir. Eyalet yöneticileri de beylerbeyi olarak anılmıştır. Osmanlı devlet teşkilatında Anadolu Eyaleti; Rumeli, Mısır, Bağdat ve Budin Eyaletleri'nin aşağısında kaldı. Sonraları vezirlerin adedi artınca bunun gibi eyaletlere vezirler de tayin edilir oldular.

Osmanlı eyaletleri ve Osmanlı beylerbeylikleri listesi, Osmanlı Devleti'ndeki tarihsel eyaletlerin bir dizelgesidir. Osmanlı Devleti'nde 250'den çok eyalet, 5 tane özerk bölge vardır. 1864'te kabul edilen Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi ile tüm eyaletler vilayete çevrilmiştir.

Deli Hasan, III. Mehmed dönemindeki Celali isyanları'nda önderlik etmiş kişilerdendir.

Seydizade Mehmed Paşa, Osmanlı devlet adamı ve kaptan-ı deryası (ö.1684).

Hatibzade Yahya Paşa, Osmanlı devlet adamı ve asker. Üç kez sadrazamlık yapmış Hekimoğlu Ali Paşa'nın damadıdır.

Pir Mustafa Paşa, Osmanlı devlet adamı

Ahmed Ratib Paşa, Osmanlı devlet adamı