Balıkların evrimi
Balıkların evrimi, yaklaşık 530 milyon yıl önce Kambriyen patlaması sırasında başladı. Bu süre zarfında erken kordalılar kafatasını ve omur sütununu geliştirerek ilk kranatlara ve omurgalılara yol açtı. İlk balık soyları ya da çenesiz balıklara aitti. İlk örnekler; Haikouichthys adlı bir kraniat cinsini de içeriyordu. Geç Kambriyen Dönemi'nde yılan balığı gibi çenesiz olan balık Konodontlar ve küçük, zırhlı balıklar (ostracodermler), ilk defa ortaya çıktı. Çoğu çenesiz balık yok oldu; ancak taşemenler eski çeneli balıklara yaklaşabildi. Taşemenler yılan balığını da içeren Yuvarlak ağızlılar grubuna aitti ve bu grup diğer agnathanlardan erken bölünmüş olabilir.
En eski çeneli omurgalılar muhtemelen geç Ordovisiyen döneminde gelişti. İlk olarak Siluryan'dan gelen fosil kaydında iki balık grubu ile temsil edilirler: zırhlı balıklar ve dikenli yüzgeçliler Modern zamanda hala mevcut olan çeneli balıklarsa, Silurian'ın sonlarında da ortaya çıktı. Bunlar Kıkırdaklı balıklar ve Kemikli balıklardı. Kemikli balıklar ise iki ayrı gruba evrildi: Işınsal yüzgeçliler ve Et yüzgeçliler.
Devoniyen döneminde, özellikle ostracodermler ve zırhlı balıklar arasında ve ayrıca loblu balıklar ve erken köpekbalıkları arasında balık çeşitliliğinde büyük bir artış meydana geldi. Bu Devoniyenlerin balıkların çağı olarak bilinmesine yol açtı. Tetrapodların evrimleştiği loblu balıklardan, bugünkü amfibiler, sürüngenler, memeliler ve kuşlar tarafından temsil edilen dört ayaklı omurgalılar gelişti. Geçişli dört üyeliler ilk önce Devoniyen başlarında ortaya çıktı ve geç Devoniyen tarafından ilk dört üyeliler ortaya çıktı. Çene omurgalılarının çeşitliliği, çeneli ağzın evrimsel bir avantajını gösterebilir; ancak oynaklı bir çenenin avantajının daha büyük ısırma kuvveti mi, yoksa gelişmiş solunum veya bir faktör kombinasyonunu mu olduğu belirsizdir. Balıklar ise bir monofil grubunda değildir, parafitik bir grubu temsil ederler.[1]
Balıklar, diğer birçok organizma gibi, doğal tarih boyunca yok olma olaylarından büyük ölçüde etkilenmiştir. En eski yok olma olaylarından olan Ordovisiyen-Silüriyen nesli tükenme olayları birçok türün kaybına yol açtı. Geç Devoniyen nesli, diğer balıkların yanı sıra Devoniyen'in sonunda zırhlı balıkların yok olmasına sebep oldu. Dikenli köpekbalıkları Permiyen-Triyas yok olma olayında yok oldu; Trias-Jura yok olma olayında ise konodontlar yok oldu . Kretase-Paleojen yok olma olayı ve günümüz Holosen yok oluşu da balık çeşitliliğini ve balık stoklarını etkilemiştir.
Genel bakış
Geleneksel sınıflandırma, canlı anatomik ve fizyolojik özelliklerin geleneksel yorumlarına dayanarak sekiz sınıfa ayrılır. Buna karşılık, bu sınıflar Dört üyeli olanlar ve olmayanlar, yani balıklar olarak gruplandırılır. Mevcut omurgasız sınıfları:[3]
- Balıklar:
- Çenesiz balıklar
- Kıkırdaklı balıklar
- Işınsal yüzgeçliler
- Et yüzgeçliler
- Dört Üyeliler:
Balıklar, larvaları erken balıklara önemli şekillerde benzeyen mercan benzeri bir hayvandan evrimleşmiş olabilirler. Balıkların ilk ataları neoteni yapmış olabilir, ancak bu yol kanıtlanamamıştır. Omurgalılar ise; yaklaşık 530 milyon yıl önce, Kambriyen patlaması sırasında ortaya çıktı.[4]
Balıkların ataları veya muhtemelen balıkla yakından ilişkili olan hayvanlar; Pikaia, Myllokunmingia ve Haikouichthys adlı üç canlıydı.[8][9] Bu üç cinsin hepsi 530 Ma civarında göründü. Pikaia, daha sonra bir omurgaya dönüşebilecek bir yapı olan ilkel bir notokordaya sahipti. Kambriyen'e egemen olan diğer bölge hayvanlarının aksine, bu gruplar temel omurgalı vücut planına sahipti: bir notokorda, ilkel omurlar ve iyi tanımlanmış bir baş ve kuyruk.[10] Bu erken omurgalıların hepsi çeneleri yoktu ve deniz tabanına yakın beslenerek yaşıyorlardı.[11]
Bunları Ordovisyen Dönemi'ne ait kayalarda keşfedilen zırhlı balıklar izledi.
İlk çeneli omurgalılar Geç Ordovisyen Dönemi'nde ortaya çıktı ve "Balıkların Çağı" olarak da bilinen Devoniyen Dönemi'nde çoğaldı.[12]İki kemikli balık grubu olan Işınsal yüzgeçliler ve Et yüzgeçliler de gelişti ve çoğaldı.[13]Devoniyen Dönemi ayrıca neredeyse tüm çenesiz balıkların ölümünü gördü, lampreyler, Myxiniler ve ayrıca geç Silüryen Dönemi'nin çoğuna hakim olan zırhlı balıklar ise yaşamaya devam etti.
Yeni nişlerin kolonizasyonu, vücutların çeşitlendirilmesine ve bazen de vücut boyutlarının artmasına sebep oldu. Devoniyen Dönemi'nde (395-345 Ma), yedi metreye kadar uzayabilen zırhlı balıklar, Dunkleosteuslar ve uzun süre karada kalabilen balıklar gibi canlılar oluştu. Bu grup arasında amfibiler de vardı.
Sürüngenler sonraki Karbonifer dönemde ortaya çıktı. Anapsid ve sinapsid sürüngenlerse geç Paleozoyik dönemde yaygındı. Diyapidler Mezozoik dönemde baskın hale geldi. Denizlerde ise kemikli balıklar baskın hale geldi.
Kuru zemine ilk giren hayvanlar ise eklem bacaklılardı. Bazı balıkların akciğerleri ve güçlü, kemikli yüzgeçleri vardı ve karaya da sürünebiliyorlardı.
Çenesiz balıklar
Çenesiz balıklar kordalıların, omurgalıların alt sınıfından Agnatha sınıfına aittir. "Agnatha" kelimesi Yunanlardan gelir ve "çenesiz" anlamındadır. Çeneliler hariç tüm canlıları kapsar. Çenesiz balıklar erken Paleozoik zamandaki ilk balıklar arasında belirgindi. Görünüşe göre yüzgeçleri, omurgalı kasları ve solungaçları olan iki tür Erken Kambriyen hayvanı, Çin'in Maotianshan şeyllerinden bilinmektedir: Aynı bölgeden agnatha sınıfına mensup olması olası olan diğer bir canlı ise Haikouella'dır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Cook, Francis R. (1 Temmuz 2007). ""The Tree of Life: A Phylogenetic Classification" by Guillaume Lecointre and Herve Le Guyader. 2006. [book review]". The Canadian Field-Naturalist. 121 (3): 342. doi:10.22621/cfn.v121i3.463. ISSN 0008-3550.
- ^ Benton, M. J. (2005) Vertebrate Palaeontology 9 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. John Wiley, 3rd edition, page 14. 9781405144490.
- ^ Romer 1970.
- ^ Richard., Dawkins, (2006). Ataların Hikayesi. Hil Yayınları. s. 361. OCLC 984497920.
- ^ Gewin, V (2005). "Functional genomics thickens the biological plot". PLOS Biology. 3 (6): e219. doi:10.1371/journal.pbio.0030219. PMC 1149496 $2. PMID 15941356.
- ^ Lancelet (amphioxus) genome and the origin of vertebrates 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ars Technica, 19 June 2008.
- ^ Shu, D.-G.; Morris, S. Conway; Han, J.; Zhang, Z.-F.; Yasui, K.; Janvier, P.; Chen, L.; Zhang, X.-L.; Liu, J.-N.; Li, Y.; Liu, H.-Q. (Ocak 2003). "Head and backbone of the Early Cambrian vertebrate Haikouichthys". Nature (İngilizce). 421 (6922): 526-529. doi:10.1038/nature01264. ISSN 1476-4687. 2 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021.
- ^ Shu, D.-G.; Luo, H.-L.; Conway Morris, S.; Zhang, X.-L.; Hu, S.-X.; Chen, L.; Han, J.; Zhu, M.; Li, Y.; Chen, L.-Z. (Kasım 1999). "Lower Cambrian vertebrates from south China". Nature (İngilizce). 402 (6757): 42-46. doi:10.1038/46965. ISSN 1476-4687. 2 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021.
- ^ Dawkins 2004, s. 357.
- ^ "Fossil Record of the Vertebrates". ucmp.berkeley.edu. 6 Haziran 1997 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021.
- ^ Haines & Chambers 2005.
- ^ Encyclopædia Britannica 1954, s. 107.
- ^ Berg 2004, s. 599.
