İçeriğe atla

Amor asteroitleri

Amor asteroit grubu, Güneş Sistemi'ndeki karasal gezegenlerin yörüngeleriyle karşılaştırmalı olarak gösterilmektedir.
      Mars (M)
      Mars truvalıları
      Venüs (V)
      Merkür (H) 		      Güneş
      Amor asteroitleri
      Dünya (E)
Tüm Dünya'ya Yakın Cisim (NEO) gruplarına genel bakış

Amor asteroitleri, adını 1221 Amor örnek cisminden alan Dünya'ya yakın bir asteroit grubudur. Bu cisimlerin yörüngesel günberi noktası Dünya'nın yörünge günberisine yakın, fakat ondan daha büyüktür. Bu nedenle, bu cisimler Dünya'nın yörüngesini kesmez,[1] fakat çoğu Amor asteroidi Mars'ın yörüngesini kesmektedir. Amor asteroidi 433 Eros, robotik bir uzay sondası NEAR Shoemaker tarafından yörüngelenen ve üzerine iniş gerçekleştirilen ilk asteroittir.

Tanım

NEAR Shoemaker tarafından 2000 yılında ziyaret edilen Amor asteroidi 433 Eros

Bir asteroidin Amor grubunda olup olmadığını belirleyen temel yörünge özellikleri şunlardır:[2]

  • Yörünge süresi bir yıldan fazladır, yani yörüngenin yarı büyük ekseni (a) 1,0 AU'dan büyüktür (a > 1,0 AU);
  • Yörüngesi, Dünya'nın yörüngesi ile kesişmez, yani yörüngenin günberisi (q) Dünya'nın yörünge günötesinden büyüktür (q > 1,017 AU);
  • Dünya'ya yakın cisim (NEO) olarak sınıflandırılırlar, yani q < 1,3 AU.

Popülasyon

Kasım 2023 itibarıyla bilinen 12.020 Amor asteroidi bulunmaktadır. Bu nesnelerin 1275'i numaralandırılmış ve 80'i adlandırılmıştır.[3]

Dünya yörüngesini dıştan sıyıran asteroitler

Dünya'ya yakın bir dış sıyıran asteroit, normalde Dünya'nın yörüngesinin ötesinde olan, fakat Güneş'e Dünya'nın günötesinden daha yakın olabilen (1,0167 AU) ve Dünya'nın günberisinden daha yakın olmayan (0,9833 AU) bir asteroittir. Yani, asteroidin günberisi Dünya'nın günberisi ile günötesi arasındadır. Dünya'ya yakın dış asteroitler, Amor ve Apollo asteroitleri olarak ikiye ayrılır. Yukarıdaki Amor asteroitleri tanımını kullanarak, Güneş'e Dünya'dan daha fazla hiç yaklaşmayan "Dünya'ya yakın" asteroitler Amor; yaklaşanlar ise Apollo asteroitlerini oluşturur.

Potansiyel olarak tehlikeli asteroitler

Bir asteroidin potansiyel olarak tehlikeli asteroit (PHA) olarak sınıflandırılabilmesi için, yörüngesinin bir noktada Dünya'nın yörüngesine 0,05 AU mesafeye kadar yaklaşması ve asteroidin kendisinin de Dünya'ya çarpması durumunda önemli bölgesel hasara neden olabilecek kadar büyük/kütleli olması gerekir.[4] Çoğu PHA, ya Aten asteroidi ya da Apollo asteroididir (dolayısıyla Dünya'nın yörüngesini kesen yörüngelere sahiptir) ve Kasım 2023 itibarıyla 70 Amor asteroidi PHA olarak sınıflandırılmıştır. Bunlar arasında, 2061 Anza, 3122 Florence, 3908 Nyx ve 3671 Dionysus gibi adlandırılmış asteroitler bulunur.

Listeler

Amor asteroitleri ile ilgili sayfaların bir listesi için Kategori:Amor asteroitleri kategorisine bakınız.

Önde gelen Amor asteroitleri

AdıYılKaşifKaynak
3908 Nyx1980Hans-Emil SchusterMPC · JPL · LCDB
1221 Amor1932Eugène DelporteMPC · JPL · LCDB
1036 Ganymed1924Walter BaadeMPC · JPL · LCDB
887 Alinda1918Max WolfMPC · JPL · LCDB
719 Albert1911Johann PalisaMPC · JPL · LCDB
433 Eros1898Gustav WittMPC · JPL · LCDB

Adlandırılmış Amor asteroitleri

Aşağıda adlandırılmış Amor asteroitlerinin değişebilir bir listesi bulunmaktadır.[5]

Küçük gezegen tanımı Geçici adı
433 Eros1898 DQ
719 Albert1911 MT
887 Alinda1918 DB
1036 Ganymed1924 TD
1221 Amor1932 EA1
1580 Betulia1950 KA
1627 Ivar1929 SH
1915 Quetzalcoatl1953 EA
1916 Boreas1953 RA
1917 Cuyo1968 AA
1943 Anteros1973 EC
1980 Tezcatlipoca1950 LA
2059 Baboquivari1963 UA
2061 Anza1960 UA
2202 Pele1972 RA
2368 Beltrovata1977 RA
2608 Seneca1978 DA
3102 Krok1981 QA
3122 Florence1981 ET3
3199 Nefertiti1982 RA
3271 Ul1982 RB
3288 Seleucus1982 DV
3352 McAuliffe1981 CW
3551 Verenia1983 RD
3552 Don Quixote1983 SA
Küçük gezegen tanımı Geçici adı
3553 Mera1985 JA
3671 Dionysus1984 KD
3691 Bede1982 FT
3757 Anagolay1982 XB
3908 Nyx1980 PA
3988 Huma1986 LA
4055 Magellan1985 DO2
4401 Aditi1985 TB
4487 Pocahontas1987 UA
4503 Cleobulus1989 WM
4947 Ninkasi1988 TJ1
4954 Eric1990 SQ
4957 Brucemurray1990 XJ
5324 Lyapunov1987 SL
5332 Davidaguilar1990 DA
5370 Taranis1986 RA
5620 Jasonwheeler1990 OA
5653 Camarillo1992 WD5
5751 Zao1992 AC
5797 Bivoj1980 AA
5863 Tara1983 RB
5869 Tanith1988 VN4
5879 Almeria1992 CH1
6050 Miwablock1992 AE
6456 Golombek1992 OM
Küçük gezegen tanımı Geçici adı
6569 Ondaatje1993 MO
7088 Ishtar1992 AA
7336 Saunders1989 RS1
7358 Oze1995 YA3
7480 Norwan1994 PC
8013 Gordonmoore1990 KA
8034 Akka1992 LR
8709 Kadlu1994 JF1
9172 Abhramu1989 OB
9950 ESA1990 VB
11284 Belenus1990 BA
13553 Masaakikoyama1992 JE
15745 Yuliya1991 PM5
15817 Lucianotesi1994 QC
16064 Davidharvey1999 RH27
16912 Rhiannon1998 EP8
18106 Blume2000 NX3
20460 Robwhiteley1999 LO28
21088 Chelyabinsk1992 BL2
52387 Huitzilopochtli1993 OM7
65803 Didymos1996 GT
96189 Pygmalion1991 NT3
154991 Vinciguerra2005 BX26
162011 Konnohmaru1994 AB1
164215 Doloreshill2004 MF6
Küçük gezegen tanımı Geçici adı
189011 Ogmios1997 NJ6
452307 Manawydan1997 XV11
481984 Cernunnos2009 KL2

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Amor asteroid". astronomy encyclopedia. Созвездия.ру. 12 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2018. 
  2. ^ "NEO Groups". NASA/JPL Near-Earth Object Program Office. 2 Şubat 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2012. 
  3. ^ "Small-Body Database Query". Solar System Dynamics - Jet Propulsion Laboratory. NASA - California Institute of Technology. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2023. 
  4. ^ "List Of The Potentially Hazardous Asteroids (PHAs)". The International Astronomical Union Minor Planet Center. IAU - Minor Planet Center. 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2019. 
  5. ^ "List Of Amor Minor Planets (by designation)". Minor Planet Center. 14 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2017. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dünya'ya yakın cisim</span>

Dünya'ya Yakın Cisimler, yörüngeleri günberi noktasında Dünya'ya 1,3 Astronomik Birim (AB) mesafeden daha yakın olup Dünya'nın çok yakınına gelen gök cisimleridirler. Bunlar birkaç bin Dünya'ya Yakın Asteroit (DYA), Dünya'ya Yakın Kuyruklu yıldız (DYK), bir miktar Güneş etrâfında dolanan uzay aracı ve uzayda Dünya'yla çarpışmadan tâkip edilebilecek büyüklükte meteoritlerden oluşurlar. Makbul olan görüşe göre DYC'lerin geçmişte Dünya'yla çarpışmalarının gezegenimizin jeolojik ve biyolojik târihinde kayda değer rolü olduğu merkezindedir. Dünya'mıza getireceği tehlikelerin farkına varılmasıyla 1980'lerden beri gittikçe artan ilgiyle bu cisimler izlenmişler, gelebilecek tehlikeleri aktif olarak azaltmak için çözümler aranmaya başlamışlardır.

<span class="mw-page-title-main">1862 Apollo</span> Asteroit

1862 Apollo, Dünya'ya yakın cisim (NEO) olarak sınıflandırılan ve yaklaşık 1,5 kilometre çapa sahip olan taşsı bir asteroittir. Alman gök bilimci Karl Reinmuth tarafından 24 Nisan 1932'de Heidelberg Gözlemevi'nde keşfedilmiş, fakat daha sonra kaybedilmiş ve 1973 yılına kadar tekrar bulunamamıştı.

Resmi olarak küçük gezegen adlandırması, bir küçük gezegene nihai biçiminde verilen bir sayı-isim kombinasyonudur. Bu tür bir adlandırma, her zaman yeterince güvenilir bir yörünge belirlendikten sonra bir cisme atanan öncü numarayı içerir. Resmi adlandırma, ilk gözlemlendiğinde otomatik olarak atanan geçici adlandırmaya dayanır. Daha sonra, resmi adlandırmanın geçici kısmı bir isim ile değiştirilebilir. Hem resmi hem de geçici adlandırmalar, Uluslararası Astronomi Birliği'nin (IAU) bir şubesi olan Küçük Gezegen Merkezi (MPC) tarafından denetlenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gezegen</span>

Uluslararası Astronomi Birliği'ne (IAU) göre küçük gezegen, Güneş'in etrafında doğrudan yörüngede dönen ve ne gezegen ne de kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmayan bir gök cismidir. IAU, 2006 yılından önce resmen küçük gezegen terimini kullanmaktaydı, fakat o yıl yapılan toplantıda küçük gezegenler ve kuyruklu yıldızlar; cüce gezegenler ve Küçük Güneş Sistemi Cisimleri (SSSB) olarak yeniden sınıflandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">274301 Wikipedia</span> Asteroit

274301 Wikipedia (geçici adı 2008 QH24), yaklaşık 1 kilometre (0,6 mi) çapında, asteroit kuşağının iç bölgesinde yörüngede dönen bir Vesta asteroitidir. Kuzey Ukrayna'da Andrushivka Astronomi Gözlemevi'ndeki gök bilimciler tarafından 25 Ağustos 2008 tarihinde keşfedildi. Asteroit, Ocak 2013'te internet ansiklopedisi Wikipedia'nın adını almıştır.

Alinda asteroitleri, yarı büyük ekseni yaklaşık 2,5 AU ve yörünge dışmerkezliği yaklaşık 0,4 ile 0,65 arasında olan asteroitlerin oluşturduğu bir dinamik gruptur. Gruba adını veren 887 Alinda, 1918 yılında Max Wolf tarafından keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gezegenler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda, artan sayısal sırayla numaralandırılmış küçük gezegenlerin bir listesi bulunmaktadır. Kuyruklu yıldızlar hariç, asteroitler, uzak cisimler ve cüce gezegenler dahil olmak üzere küçük gezegenlerin tümü Güneş Sistemi'ndeki küçük gök cisimleri olarak bilinir. Bu gezegenlerin listeleri, her biri 1000 küçük gezegen içeren yüzlerce sayfalık kataloglardan oluşmaktadır. Uluslararası Astronomi Birliği adına, Küçük Gezegen Merkezi, Minor Planet Sirkülerlerinde her yıl binlerce yeni numaralandırılmış küçük gezegen yayınlamaktadır. Haziran 2024 itibarıyla, toplamda 1.367.486 adet gözlemlenen cisimden 669.991 tanesi numaralandırılmış küçük gezegenlerdir. Geriye kalanlar ise henüz numaralandırılmamış küçük gezegenler ve kuyruklu yıldızlardır.

14827 Hypnos, sönmüş bir kuyruklu yıldız olduğu düşünülen, yüksek dışmerkezli ve bir kilometreden küçük karbonlu bir asteroitdir. Dünya'ya yakın cisim ve Apollo grubunun potansiyel olarak tehlikeli asteroidi olarak sınıflandırılmıştır.

1981 Midas, yaklaşık 2 kilometre çapında, Dünya'ya yakın ve potansiyel olarak tehlikeli olarak sınıflandırılan bir vestoid asteroittir.

2022 AP7, Venüs ile Jüpiter arasında yörüngede dönen kilometre büyüklüğünde bir Apollo asteroidi ve potansiyel olarak tehlikeli bir cisimdir. 13 Ocak 2022 tarihinde Scott Sheppard tarafından Cerro Tololo Gözlemevi'nde keşfedildi. 2022 AP7'nin mutlak büyüklüğü (H) dikkate alındığında, muhtemelen 2022 yılındaki keşfinden önceki sekiz yıl içinde tespit edilen en büyük potansiyel olarak tehlikeli cisimdir.

2020 PP1, Apollo grubunun Dünya'ya yakın bir nesnesi olarak sınıflandırılan, yani Dünya'nın geçici bir yarı uydusu olan,1 kilometreden daha küçük bir asteroittir. Bazıları periyodik olarak yarı uydu ve at nalı ortak yörünge durumları arasında geçiş yapan bir düzineden fazla bilinen Dünya yarı uydusu vardır.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gezegen grupları listesi</span>

Bir küçük gezegen grubu çoğunlukla benzer yörüngeleri izleyen küçük gezegenler ve cisimlerden oluşan gruptur. Bu grupların üyeleri, bir asteroit ailesinden farklı olarak genellikle birbirlerinden bağımsızdır. Bir grubu adlandırmak için genellikle keşfedilen ve muhtemelen en büyükleri olan cismin adı tercih edilmektedir.

Merkür-kesişen cisim, yörüngesi Merkür'ün yörüngesi ile kesişen asteroitleri belirtmek için kullanılan bir teknik terimdir. Merkür kesişenler Merkür'ün günöte ve günberi noktalarında bulunurlar. Her birinin yarı büyük ekseni, Merkür'ünkinden daha büyüktür.

<span class="mw-page-title-main">Aten asteroitleri</span>

Aten asteroitleri, Dünya'nın yörüngesine oldukça yakın konumda bulunan dinamik bir asteroit grubudur. Tanıma göre, Aten'ler Dünya-kesişen (a < 1.0 AU ve Q > 0.983 AU) asteroitlerdendir. Grup adını, Palomar Gözlemevinde Eleanor Helin tarafından, 7 Ocak 1976 tarihinde türünün ilk örneği olarak keşfedilen 2062 Aten asteroidinden almıştır. 2023'e kadar, 2445 Aten grubu üyesi keşfedilmiş, bunlardan 256 tanesi numaralandırılmış, 13 tanesi isimlendirilmiş ve 101 tanesi ise tehlikeli olabilecek cisim olarak sınıflandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dünya'nın yörüngesinden geçen küçük gezegenler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Dünya-kesişen asteroitler, yörüngesi Dünya'nın yörüngesini kesen Dünya'ya yakın asteroitlerin sınıflandırıldığı asteroit grubudur. Burada listelenen Dünya-kesişenlerden, yarı büyük eksenleri Dünya'nınkinden daha küçük olanlar Aten asteroitleri olarak; kalan diğerleri ise Apollo asteroitleri olarak tanınmaktadır. Ayrıca bkz. Amor asteroitleri.

<span class="mw-page-title-main">İstisnai asteroitler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda Güneş Sistemi'nde bulunan ve büyüklükleri ya da yörüngeleri gibi bir şekilde istisnai olan asteroitlerin bir listesi yer almaktadır. Bu maddenin amaçları doğrultusunda, "asteroit" Neptün yörüngesindeki küçük gezegenleri, cüce gezegen 1 Ceres'i, Jüpiter Truvalarını ve Centaurları kapsamakta, ancak Neptün ötesi nesneleri içermemektedir. Küçük gezegenlerin sayısal sıraya göre tam listesi için küçük gezegen listesine bakınız.

<span class="mw-page-title-main">Atira asteroitleri</span>

Atira asteroitleri veya Apohale asteroitleri, diğer adıyla Dünya'ya yakın iç nesneler olarak da bilinen, yörüngesel günöteleri Dünya'nın günberi mesafesi olan 0,983 AU'dan daha küçük olan ve yörüngeleri tamamen Dünya'nın yörüngesi içinde sınırlı kalan Dünya'ya yakın cisimlerdir. Atiralar, diğer Dünya'ya yakın cisim grupları olan Aten, Apollo ve Amor asteroitlerine göre açık arayla en az üyeye sahip olan gruptur.

20936 Nemrut Dağı, geçici adı : 4835 T-1 olan, yaklaşık 35 kilometre çapında, asteroit kuşağının en iç bölgelerinde bulunan Hungaria ailesine mensup, aynı zamanda da Mars yörüngesinin çok yakınlarında seyreden taşlı bir asteroittir. 13 Mayıs 1971'de Hollandalı gök bilimci çift Ingrid ve Cornelis van Houten tarafından Leiden'de ve ayrıca Hollandalı Amerikalı gök bilimci Tom Gehrels tarafından Kaliforniya, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Palomar Gözlemevi'nde çekilen fotoğraf plakalarında keşfedilmiştir. Asteroitin 3,28 saatlik bir dönme süresi, muhtemelen küresel bir şekli ve tipik olarak enstatit açısından zengin E tipi asteroitler arasında görülen yüksek bir albedosu bulunmaktadır. 2012 yılında adını Türkiye'de sönmüş bir yanardağ olan Nemrut'tan almıştır.

Palomar Gezegen Kesişim Asteroit Araştırması (PCAS) İng. Palomar Planet-Crossing Asteroid Survey, 1973 yılında Kaliforniya'da bulunan U.S. Palomar Gözlemevinde Elanor Helin ve Eugene Shoemaker tarafından yürütülen bir astronomik araştırmadır. Küçük Gezegen Merkezi 1993-1994 yılları arasında 20 adet numaralandırılmış küçük gezegenin keşfini PCAS ile doğrudan ilişkilendirse de, program toplamda 17 kuyruklu yıldız dahil olmak üzere 95 Dünya'ya yakın cismin keşfini gerçekleştirmiştir. PCAS Haziran 1995'e kadar yaklaşık 25 yıl boyunca sürdürülmüştür. Uluslararası olarak önce INAS programı adı altında genişlemiş ve sorasında oldukça başarılı sonuçlar veren NEAT programının erken öncülü olmuştur.

(614689) 2020 XL5 12 Aralık 2020 tarihinde Hawaii'de bulunan Haleakala Gözlemevi'nde Pan-STARRS 1 araştırması kapsamında keşfedilen bir Dünya'ya yakın cisim ve Dünya truvalısı asteroittir. Güneş-Dünya çevresinde iribaş yörüngede salınım halindedir ve kütleçekim etkisi ile Dünya ve Güneş'in çift merkezi aracılığıyla hareket eden dinamik olarak kararlı olan L4 (60° önünde) noktasında hareket etmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.