İçeriğe atla

İkili asteroit

Galileo tarafından görüntülenen, küçük küçük gezegen uydusu Dactyl ile ikili asteroit 243 Ida
Double Asteroid Redirection Test uzay aracı tarafından görüntülenen, Dünya'ya yakın ikili asteroit 65803 Didymos ve uydusu Dimorphos

İkili asteroit, ortak merkez etrafında dönen iki asteroitden oluşan bir sistemdir. İlk olarak, 243 Ida'nın ikili yapısı 1993 yılında Galileo uzay aracının asteroidin yakınından geçmesiyle keşfedilmiştir. O zamandan beri çok sayıda ikili ve birkaç üçlü asteroit sistemi tespit edilmiştir.[1]

Bir ikili sistemin "birincil" ve "ikincil" olarak adlandırılan iki bileşeninin kütle oranı belirleyici bir özelliktir. Çoğu ikili asteroit büyük bir kütle oranına, yani ana bileşenin yörüngesinde bulunan nispeten küçük bir uyduya sahiptir. "Yoldaş" ya da basitçe "uydu" olarak da adlandırılan bir küçük gezegen uydusuna sahip sistemler arasında 87 Sylvia, 107 Camilla, 45 Eugenia, 121 Hermione, 130 Elektra, 22 Kalliope, 283 Emma, 379 Huenna, 243 Ida ve 4337 Arecibo (azalan birincil büyüklük sırasına göre) bulunmaktadır. Bazı ikili sistemlerin kütle oranı bire yakındır, yani benzer kütlede iki bileşeni vardır. Bunlar arasında 90 Antiope, 2006 VW139, 2017 YE5 ve 69230 Hermes bulunmaktadır ve ortalama bileşen çapları sırasıyla 86, 1,8, 0,9 ve 0,8 km'dir.

Tanım

İkili-asteroid sistemlerinin oluşumunu açıklamak için çeşitli teoriler ortaya atılmıştır. Birçok sistem önemli makro boşluklara ("moloz yığını" iç kısım) sahiptir. Ana kuşakta yer alan 22 Kalliope, 45 Eugenia ya da 87 Sylvia gibi büyük asteroitlerin yörüngelerindeki uydular, çarpışmadan sonra ana gövdenin parçalanması ya da eğik bir çarpışmadan sonra ikiye bölünmesiyle oluşmuş olabilir. Neptün ötesi ikililer Güneş Sistemi'nin oluşumu sırasında karşılıklı yakalama ya da üç cisim etkileşimi yoluyla oluşmuş olabilir. Güneş Sistemi'nin iç kısmında yörüngede bulunan Dünya'ya yakın asteroitler, büyük olasılıkla YORP etkisinin bir sonucu olarak savrulma ve kütle dökülmesiyle oluşur.[2] Sayısal simülasyonlara göre, güneş enerjisi bir "moloz yığını" asteroidi YORP etkisiyle yeterince hızlı döndürdüğünde, asteroidin merkez noktasından maddeler dışarı fırlar.[3] Bu süreç aynı zamanda asteroidin kutuplarındaki genç malzemeyi de açığa çıkarır.[3][4]

Galeri

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Margot, Jean-Luc; Pravec, Petr; Taylor, Patrick; Carry, Benoît; Jacobson, Seth (2015). "Asteroid Systems: Binaries, Triples, and Pairs". Michel, Patrick; DeMeo, Francesca E.; Bottke, William F. (Ed.). Asteroids IV. s. 355. arXiv:1504.00034 $2. Bibcode:2015aste.book..355M. doi:10.2458/azu_uapress_9780816532131-ch019. ISBN 9780816532131. 
  2. ^ Margot, Jean-Luc (2002). "Binary Asteroids in the Near-Earth Object Population". Science. 296 (5572): 1445-1448. Bibcode:2002Sci...296.1445M. doi:10.1126/science.1072094. PMID 11951001. 
  3. ^ a b Walsh, Kevin J.; Richardson, DC; Michel, P (June 2008). "Rotational breakup as the origin of small binary asteroids". Nature. 454 (7201): 188-191. Bibcode:2008Natur.454..188W. doi:10.1038/nature07078. PMID 18615078. 
  4. ^ Study Puts Solar Spin on Asteroids, their Moons & Earth Impacts 3 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Newswise, Retrieved 14 July 2008.
  5. ^ "Hubble discovers a unique type of object in the Solar System". www.spacetelescope.org. 20 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Asteroit</span> yörüngeleri çoğunlukla Mars ile Jüpiter gezegenleri arasında kalan gökcisimleri

Asteroit,, iç Güneş Sistemi'nde yörüngede dönen ve meteoroitlerden daha büyük, fakat cüce gezegenlerden daha küçük olan bir küçük güneş sistemi cismidir. Atmosferi olmayan metalik veya kayalık cisimlerdir. Asteroitlerin boyutları ve şekilleri, cüce gezegenler de dahil olmak üzere önemli ölçüde farklılık gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Asteroit kuşağı</span>

Asteroit kuşağı, Güneş Sistemi'nde Güneş merkezli ve kabaca Jüpiter ile Mars gezegenlerinin yörüngeleri arasındaki uzayı kaplayan torus şeklinde bir bölgedir. Bu bölgede asteroit veya küçük gezegen olarak adlandırılan çok sayıda katı ve düzensiz şekillerde gök cisimleri bulunur. Tanımlanan nesneler çok farklı boyutlarda olabilir, fakat gezegenlerden çok daha küçüklerdir ve birbirlerinden ortalama olarak bir milyon kilometre uzaklıklarda bulunurlar. Bu asteroit kuşağı, Güneş Sistemi'ndeki diğer asteroit popülasyonlarından ayırt edilebilmesi için ana asteroit kuşağı veya ana kuşak olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Geri ve ileri yönlü hareket</span> Bir astronomik cismin yörünge veya kendi ekseni etrafında, ana cismine göre ters yönde dönüşü

Geri yönlü hareket, genel olarak, astronomik bir nesnenin kütle çekimi altında bulunduğu birincil cismin dönüş yönüne göre tam tersi yönündeki yörünge veya dönme hareketi olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca bir nesnenin dönme ekseninin salınımı veya üğrümü gibi diğer hareketleri de tanımlayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Romulus (uydu)</span>

Romulus, ana kuşak asteroidi 87 Sylvia'nın dış ve daha büyük uydusudur. Asteroit etrafında neredeyse dairesel ve ekvatora yakın bir yörüngeyi takip eder. Bu bağlamda diğer 87 Sylvia uydusu Remus ile benzerdir.

<span class="mw-page-title-main">Aktif asteroit</span>

Aktif asteroitler, asteroit benzeri yörüngelere sahiptir ancak kuyruklu yıldız benzeri görsel özellikler gösteren küçük Güneş Sistemi cisimleridir. Yani, koma, kuyruk veya kütle kaybının diğer görsel kanıtlarını gösterirler, ancak yörüngeleri Jüpiter'in yörüngesi içinde kalır. Bu cisimler ilk olarak 2006 yılında astronomlar David Jewitt ve Henry Hsieh tarafından ana kuşak kuyruklu yıldızları (MBC'ler) olarak adlandırılmıştı, ancak bu isim onların bir kuyruklu yıldız gibi zorunlu olarak buzlu olduklarını ve yalnızca ana kuşakta var olduklarını, oysa artan nüfus Aktif asteroitlerin sayısı bunun her zaman böyle olmadığını gösterir.

1045 Michela, geçici ismi 1924 TR, asteroit kuşağının iç bölgelerinden, yaklaşık 6 kilometre (3,7 mi) kilometre çapında taşlı bir Massalia asteroitidir. 19 Kasım 1924'te Belçikalı-Amerikalı astronom George Van Biesbroeck tarafından Williams Bay, Wisconsin, ABD'deki Yerkes Gözlemevi'nde keşfedilmiştir. S-tipi asteroit, kaşifin kızı Micheline van Biesbroeck'in adını almıştır.

P tipi asteroitler, düşük albedoya ve özelliksiz kırmızımsı bir spektruma sahip asteroitlerin sınıflandığı bir asteroit tayf tipidir. Organik olarak zengin silikatlar, karbon ve susuz silikatlardan oluşan, muhtemelen içlerinde su buzu bulunan bir bileşime sahip oldukları öne sürülmüştür. P tipi asteroitler, dış asteroit kuşağı ve ötesinde bulunur. Sınıflandırmaya bağlı olarak, 46 Hestia, 65 Cybele, 76 Freia, 87 Sylvia, 153 Hilda, 476 Hedwig ve bazı sınıflandırmalarda P tipi olarak gösterilen 107 Camilla olmak üzere 33 adet bilinen P tipi asteroit vardır.

<span class="mw-page-title-main">45 Eugenia</span> Asteroit

Eugenia, asteroit kuşağında bulunan büyük bir asteroittir. Etrafında bir ayın döndüğü keşfedilen ilk asteroitlerden biri olarak ünlenmiştir. Aynı zamanda 87 Sylvia'dan sonra keşfedilen ikinci üçlü asteroittir.

<span class="mw-page-title-main">216 Kleopatra</span> Asteroit

216 Kleopatra, ortalama çapı 120 kilometre (75 mi) olan büyük bir M-tipi asteroittir ve uzun kemiğe veya haltere benzeyen şekli ile dikkat çekmektedir. 10 Nisan 1880'de Avusturyalı astronom Johann Palisa tarafından şu anda Hırvatistan'ın Pula kentinde bulunan Avusturya Donanma Pola Gözlemevi'nde keşfedilmiştir ve adını ünlü Mısır kraliçesi Kleopatra'dan almıştır. 2008'de keşfedilen ve daha sonra Alexhelios ve Cleoselene olarak adlandırılan iki küçük küçük gezegen uydusuna sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">M-tipi asteroit</span>

M tipi asteroitler, diğer asteroit sınıflarına göre daha yüksek oranlarda demir-nikel gibi metal fazları içerdiği görülen ve yaygın olarak demir göktaşlarının kaynağı olduğu düşünülen spektral bir asteroit sınıfıdır.

<span class="mw-page-title-main">İstisnai asteroitler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda Güneş Sistemi'nde bulunan ve büyüklükleri ya da yörüngeleri gibi bir şekilde istisnai olan asteroitlerin bir listesi yer almaktadır. Bu maddenin amaçları doğrultusunda, "asteroit" Neptün yörüngesindeki küçük gezegenleri, cüce gezegen 1 Ceres'i, Jüpiter Truvalarını ve Centaurları kapsamakta, ancak Neptün ötesi nesneleri içermemektedir. Küçük gezegenlerin sayısal sıraya göre tam listesi için küçük gezegen listesine bakınız.

<span class="mw-page-title-main">624 Hektor</span> Asteroit

624 Hektor, en büyük Jüpiter truvalısı ve Hektor ailesi'nin isim babasıdır, hacim olarak yaklaşık 225 ila 250 kilometre çapında, küreye eşdeğer, oldukça uzun bir şekle sahiptir. Gök bilimci August Kopff tarafından 10 Şubat 1907'de Almanya'nın güneybatısındaki Heidelberg Gözlemevi'nde keşfedilmiş ve Yunan mitolojisindeki Truva prensi Hektor'un adıyla anılmıştır. 2006 yılında keşfedilen 12 kilometre büyüklüğünde küçük bir uyduya, sahiptir. Bu uyduya ise Skamandrios adı verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gezegen uydusu</span>

Küçük gezegen uydusu, bir küçük gezegenin doğal uydusu olarak onun yörüngesinde bulunan bir astronomik cisimdir. Ocak 2022 itibarıyla, bir uydusu olduğu bilinen veya olduğu düşünülen 457 küçük gezegen bulunmaktadır. Küçük gezegen uydularının keşfi, ana cismin kütlesi ve yoğunluğunun genellikle başka türlü erişilemeyen fiziksel özelliklerine ilişkin içgörülerinin çok daha kesin olarak belirlenebilmesi için önemlidir.

<span class="mw-page-title-main">Yarkovsky-O'Keefe-Radzievskii-Paddack etkisi</span>

Yarkovsky-O'Keefe-Radzievskii-Paddack etkisi ya da kısaca YORP etkisi, küçük bir astronomik cismin dönüş durumunu, yani cismin dönüş hızını ve kutup(lar)ının eğikliğini, yüzeyinden güneş radyasyonunun saçılması ve kendi termal radyasyonunun yayılması nedeniyle değişmesini ifade eden bir argümandır.

<span class="mw-page-title-main">Yarkovsky etkisi</span>

Yarkovsky etkisi momentum taşıyan termal fotonların anizotropik emisyonlarının neden olduğu uzayda hareket eden cisimlerin üzerinde etkili olan bir kuvvettir. Üzerindeki etkisi çok daha etkin olması dolayısıyla en fazla 10 km çapındaki asteroitler ve meteorlar ile bağlantılı olduğu genellikle kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Pallas ailesi</span> B tipi asteroitlerin orta asteroit kuşağında çok yüksek eğikliklerle gruplanması

Pallas ailesi, orta asteroit kuşağında çok yüksek eğikliğe sahip B-tipi asteroitlerden oluşan küçük bir asteroit ailesidir.

52246 Donaldjohanson, geçici adlandırma 1981 EQ5, asteroit kuşağının iç bölgelerinde bulunan yaklaşık 4 kilometre (2,5 mil) çapında karbonlu bir Erigon asteroididir. Amerikalı astronom S. J. Bus tarafından 2 Mart 1981 tarihinde Avustralya'daki Siding Spring Gözlemevi'nde keşfedilmiştir. C-tipi asteroit Lucy görevinin bir hedefidir ve adını Amerikalı paleoantropolog Donald Johanson'dan almıştır.

Themis ailesi, asteroit kuşağının dış kısmında, Güneş'ten ortalama 3,13 AU uzaklıkta bulunan karbonlu asteroitlerden oluşan bir ailedir. Bilinen 4700'den fazla üyesiyle en büyük ailelerden biridir ve daha küçük cisimlerden oluşan bir bölgeyle çevrili olan daha büyük cisimlerin iyi tanımlanmış çekirdeğinden oluşur. Çarpışma sonucu oluşmuş olan Themis ailesi adını, 5 Nisan 1853'te İtalyan astronom Annibale de Gasparis tarafından keşfedilen ana cismi 24 Themis asteroidinden alır.

Asteroit çifti veya asteroit kümesi, geçmişte bir dönem çok düşük izafi hızlara sahip olan ve genellikle ya bir ana cismin çarpışma sonucu parçalanmasıyla ya da birbirine kütleçekimsel olarak bağlı olmayan, ancak Güneş etrafında benzer fakat farklı yörüngeleri takip eden ikili asteroitlerin ayrılmasıyla oluşmuş asteroitlerdir. Kütleçekimsel olmayan etkiler nedeniyle ömürleri birkaç yüz bin yılla sınırlıdır. Asteroit çiftinin aksine, kütleçekimsel bir bağ olduğunda ikili asteroitden söz edilir.

<span class="mw-page-title-main">702 Alauda</span> Asteroit

702 Alauda, dış asteroit kuşağından yaklaşık 190 kilometre çapında karbonlu bir asteroit ve ikili sistemdir. Alauda ailesinin ana cismidir. 1910 yılında Heidelberg Gözlemevi'nde Alman gök bilimci Joseph Helffrich tarafından keşfedilen asteroit, adını bir tarlakuşu cinsi olan Alauda'dan almıştır. 2007 yılında keşfedilen küçük uydusu ise Pichi üñëm olarak adlandırılmıştır.