İçeriğe atla

Şaraga Höyük

Arkeolojik Höyük
Adı:Şaraga Höyük
il:Şanlıurfa
İlçe:Birecik[1]
Köy:
Türü:Höyük
Tahribat:
Tescil durumu:Tescilli[2]
Tescil No ve derece:2259 / 1
Tescil tarihi:26.10.1995
Araştırma yöntemi Kazı

Şaraga Höyük, Şanlıurfa ili Birecik ilçesi yakınlarında[1] ve Fırat'ın batı kıyısında yer alan bir höyüktür. Önemli bir tarihi merkez olan Karkamış'ın 10 km kuzeyindedir.[3] Höyük, 200 x 150 metre boyutlarında ve 25 metre yüksekliktedir.[4]

Kazılar

İlk olarak, Birecik Barajı ve Karkamış Barajı Göllerinin altında kalacak olan arkeolojik yerleşimler konusunda bölgede araştırma yapan Guillermo Algaze ekibi tarafından 1989 yılında tespit edilmiştir. Ardından ODTÜ bünyesindeki TAÇDAM (Tarihsel Çevre Değerlerini Araştırma Merkezi) koordinatörlüğünde geniş kapsamlı yüzey araştırması yapılmıştır. Höyükte kazılar, aynı proje kapsamında 1999 – 2000 yılları arasında Gaziantep Müzesi'nde Kemal Sertok ve Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nden Fikri Kulakoğlu başkanlığında kurtarma kazıları olarak yapılmıştır.[3] Höyük'teki 2003 yılı kazıları Gaziantep Valiliği ve DTCF tarafından finanse edilmiştir.[5] Kazı çalışmalarına başlandığında baraj inşaati de tamamlanmış ve su tutulmaya başlanmıştı. Yükselen göl seviyesi, 1999 kazı sezonu sonunda bile Orta Tunç Çağı tabakaları içeren katmanlara ulaşmıştır. Dahası, Geç Uruk Dönemi tabakası için açılan bir açma, göl sularıyla tümüyle doldurulmuştur. Böylece bu alandaki çalışmalar, höyükteki ilk yerleşim tabakalarına daha ulaşılamadan sona erdirilmesini zorlamıştır.[6]

Tabakalanma

Höyükteki kazılarda saptanan tabakalar eskiden yeniye doğru Geç Uruk Dönemi (Geç Kalkolitik Çağ sonları), Erken Tunç Çağı, Orta Tunç Çağı, Geç Tunç Çağı, Demir Çağı ve Orta Çağ olarak saptanmıştır. Orta Tunç Çağı ile Geç Tunç Çağı arası geçişi tanımlayan herhangi bir bulguya rastlanmamıştır. Demir Çağı buluntuları höyüğün hemen yüzey toprağı altındayken Orta Çağ tabakası güney yamaçlarındadır.[3]

Buluntular

I. kültür katı olarak değerlendirilen Demir Çağı yerleşimi, benzer yapı planlarında dayanan dört yapı evresi olarak değerlendirilmektedir. Tüm höyük tabakalanmasında yangın geçiren tek kültür katıdır. Dört yapı evresinden üçünün yangın geçirdiği anlaşılmaktadır.[7]

Geç Demir Çağı yerleşiminin Ahameniş Dönemi yerleşimi olduğu anlaşılmaktadır.[7]

Kazılarda ele geçen kalın cidarlı, çark yapımı, iri depo kapları, Aşağı Mezopotamya'dan Zagros Dağları'na ve Doğu Anadolu'ya kadar geniş bir bölgede yayılma gösteren bir mal grubudur ve Geç Uruk Dönemi ile Erken Tunç Çağı'nın belirleyici buluntularıdır.[8]

Şaraga İlk Tunç Çağı Mezarlığı

Höyük gibi mezarlık da Guillermo Algaze tarafından tespit edilmişti. Höyükteki 1999 yılındaki kazı çalışmaları sırasında köylülerin Erken Tunç Çağı kapları getirmeleri üzerine, Höyükle köy arasında yer alan bölgede kazı çalışmaları başlatılmıştır. Kazılarda yüzeyin hemen 25–30 cm. altında, geniş taş bloklarla inşa edilmiş iki mezara ulaşılmıştır. Mezarlardan birinin doğuya bakan girişi dikine yerleştirilen kalker blokla kapatılmıştır. Girişte ve mezarda çok sayıda, çoğu ayaklı meyveliklerden oluşan kaplar bulunmuştur. Mezarda, çanak çömlek dışında gömüt hediyesi olmadığı gibi iskelet kalıntısı da bulunmamaktadır. İkinci mezar daha sınırlı buluntu vermektedir. Bir kenara dizilmiş dört küçük mevyelık ele geçmiştir. Bu mezarda da iskelet kalıntısı yoktur.[9]

Anıtsal yapı kompleksi

Kazılardaki en önemli mimari buluntu, Geç Tunç Çağı boyunca birkaç kez yenilenerek kullanılan dinsel yapı kompleksi ve bu kompleksin doğusunda, kuzey – güney doğrultusunda uzanan ve uzun süre, en az dört yapı evresi boyunca kullanıldığı anlaşılan yoldur.[5] Yapının kazılarla ortaya çıkarılan bölümü güney kesimde 100 metrelik bir alanı kaplamaktadır. Ele geçen çok sayıdaki depolama kabı, yapının ancak depo bölümlerine ulaşılabilmiş olduğunu düşündürmektedir. Ayrıca, kompleksin bir savunma duvarıyla çevrili olduğu anlaşılmaktadır. Bulunan depolama kapları ve diğer buluntuları, yapı kompleksinin Orta Tunç Çağı'ndan itibaren kullanıldığını göstermektedir.[10]

Değerlendirme

Şaraga Höyük'ün MÖ 1. binyılın ilk çeyreği ile MÖ 2. binyılın son çeyreği içinde iskan edildiği belirtilmektedir.[11]

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ a b Ezer, Sabahattin (2009). "ŞARAGA HÖYÜK'TE BULUNMUŞ OLAN ORTA TUNÇ ÇAĞI'NA AİT AĞZI YİVLİ SERAMİK GRUBUNUN FIRAT VADİSİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ HAKKINDA BAZI DEĞERLENDİRMELER: TEKNİK, TİPOLOJİ, YAYILIM / KÖKEN, TARİHLENDİRME" (PDF). Anadolu (Anatolia), 35. Ankara Üniversitesi. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  2. ^ "TAY – Yerleşme Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2012. 
  3. ^ a b c "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları (Höyük)". 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2012. 
  4. ^ 23. Kazı Sonuçları Toplantısı (2001) Cilt 1, Sh.: 107
  5. ^ a b 26. Kazı Sonuçları Toplantısı, (2004) Cilt 2 Sh.: 281
  6. ^ 23. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 108
  7. ^ a b 25. Kazı Sonuçları Toplantısı, (2004) Sh.: 140
  8. ^ 23. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 109
  9. ^ "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları (Mezarlık)". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2012. 
  10. ^ 23. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 111
  11. ^ TAÇDAM - Şaraga Höyük 2002 Yılı Çalışmaları[]

İlgili Araştırma Makaleleri

Değirmentepe Höyüğü, Malatya ilinin 24 km. kuzeydoğusunda Karakaya Barajı Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür.

Köşkerbaba Höyük, Malatya İl merkezinin 31 km. kuzeydoğusunda, Karakaya Baraj Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür. Öncesinde Fırat kıyısından 100 metre içerdeydi. Höyük adını hemen yakınındaki bir yatırdan almaktadır. Höyüğün en üst tabakası eski yıllarda köprü inşaatı sırasında büyük ölçüde tahribata uğramıştır.

Horum Höyük, Gaziantep'in Nizip İlçesi'nin 15 km. kuzeyinde Fırat'ın batı kıyısında yer alan bir höyüktür.

Şemsiyetepe Höyüğü, Elazığ il merkezinin batısında, Bilaluşağı Köyü'nün hemen güneyinde yer alan bir höyüktür. Höyüğün büyük bir bölümü günümüzde Karakaya Baraj Gölü kıyısında kalmıştır. Höyük, 70 x 90 metre ölçülerinde, 5-6 metre yükseklikte dairesel ve küçük bir tepedir. Esasen höyük orta boy bir yerleşme sayılırdı, fakat Fırat günümüze kadar yerleşmenin kuzey ve kuzeybatı kesimini yemiştir.

Zeytinlibahçe Höyük, Şanlıurfa ilinin batısında, Birecik ilçesinin 3 km. güneyinde Mezra Köyü yakınlarında bir höyüktür. Höyük, 31 metre yükseklikte, 190 x 140 metre boyutlarında olup 26 dönümlük yerleşim alanı varıdır. Bir bölümü tarım amaçlı kullanılmaktadır.

Domuztepe Höyüğü, Osmaniye il merkezinin 35 km. güneydoğusunda yer alan bir höyüktür. Günümüzde Aslantaş Barajı kıyısında yer alan höyüğü tarihöncesi yerleşim katları su altında kalmıştır.

Bakla Tepe Höyüğü, İzmir il merkezinin 30 km. güneyinde, Menderes (Cumaovası) ilçesinde, Tahtalı Barajı nedeniyle terk edilen Bulgurca Çiftlik Köyü'nün hemen yakınında yer alan bir Höyüktür. Yıllardır bakla yetiştirilen bir alan olduğundan Köy'de Bakla Tepe olarak bilinmekteydi. Tarihöncesi bir yerleşimin höyükten köy altına kadar uzandığı, sapılan sondalardan anlaşılmaktadır.

Salat Tepe Höyüğü, Diyarbakır il merkezine 35 km. ve Bismil ilçesine 14 km. mesafede yer alan bir höyüktür. Dicle'ye katılan Salat Deresi'nin doğuya kıvrım yaptığı kesimdedir. Salat Deresi vadisinden 30 metre yükseklikte olan höyük 115 x 100 metre boyutlarındadır. Tepenin üstünde 45 x 30 metrelik düz bir alan bulunmaktadır. Diyarbakır Arkeoloji Müzesi tarafından Yukarı Salat Höyük adıyla tescil edilmiştir.

Kavuşan Höyük, Diyarbakır ili Bismil ilçesinin 10 km güneydoğusunda, Şeyhan Deresi ile Dicle'nin birleştiği bölgenin hemen doğusunda yer alan bir höyüktür. Dicle kıyısından 65-70 metre kadar güneydedir. Höyüğü kuzey yarısı Dicle tarafından yenmiş olup, güney yamaçları ise Şeyhan Deresi alüvyonlarıyla örtülmüştür. Yüzey de yaygın tarım yapılmasıyla tahrip olmuştur. Höyük boyutları 175 x 75 metre olup, yükseklik kuzey kesimde 8 metre iken güneyde 2 metre kadardır. Alan olarak 1,5 hektar olduğu belirtilmektedir.

Kenan Tepe Höyüğü, Diyarbakır ili Bismil ilçesinin 15 km. doğusunda, Dicle Nehri'nin batı tarafında yer alan bir höyüktür. Tarımsal faaliyetler nedeniyle kısmen tahrip olmuş olan höyük 225 x 350 metre boyutlarındadır. Yerleşmenin 4,5 hektarlık bir alana yayılmış olduğu belirtilmektedir. Yayılma alanı, yukarı yerleşme olarak tanımlanan asıl höyük ve aşağı yerleşme denen, bunun kuzeydoğusu yönündeki geniş alandır.

Hakemi Use Tepe, Diyarbakır ili Bismil ilçesi sınırları içinde yer alan bir höyüktür. Aslında biri, günümüzde tarla seviyesine inmiş iki höyükten, kazı yapılan diğeridir. Kazı yapılan höyük, yüzey araştırmaları Orta Çağ seramikleri veren diğer höyük sakinleri tarafından mezarlık olarak kullanılmaktaydı. Höyük, günümüz Suriye sınırında 150 km. içeride, Önasya'nın önemli neolitik yerleşimlerinden biri olan Çayönü'nden kuş uçumu 80 km. doğuda, Ziyaret Tepe Höyüğü'nün 3 km. batısında, Dicle'nin eski yatağının sağ kıyısında yer almaktadır. Tepe, 120 metre çapında ve 4 metre yüksekliğindedir.

İmamoğlu Höyüğü, Malatya il merkezinin 15 km. kuzeydoğusunda yer alan bir höyüktür. Höyük, Karakaya Baraj Gölü içinde bir ada haline gelmiş olup yamaçları tahrip olmuştur. Ada halindeyken de, 1987 yılında höyükte kazı çalışmaları yapılmıştır. Fırat'a dökülen Höyük Deresi ve Kırmısı Dere'nin birleşme noktasındadır. Büyük olasılıkla Fırat'ın oluşturduğu bir birikinti tepesidir. Yamaçları göl suları altından kalmadan önce 14 metre yükseklikte ve 150 x 140 metre boyutlarındaydı.

İmikuşağı Höyüğü, Elazığ İli, Baskil İlçesi, İmikuşağı Köyü'nün kuzeybatısında yer alan bir höyüktür. Fırat'ın doğu kıyısındadır. Tohma Çayı'nın Fırat'a döküldüğü bölgenin karşısındadır. Nehir yatağından 38 metre yüksekteki höyük 200 x 150 metre boyutlarındadır. Ovadan yüksekliği ise 20 metredir.

Yenice Yanı Höyüğü, Diyarbakır İli'nin 50 km. doğusunda, Bismil İlçesi'nin 10 km. güneydoğusunda, Dicle'nin kollarından Seyhan Çayı vadisinde, çayın doğu kıyısında yer alan bir höyüktür. Yenice Köyü'nün Eski Mezarlık Mevkiindedir. Tepe, 150 x 80 metrelik boyutlarıyla küçük sayılabilecek bir höyüktür ve yaklaşık olarak 1,2 hektarlık bir alana yayılmaktadır.

Karaoğlan Höyüğü, Ankara İl merkezinin 25 km. güneyinde, Mogan Gölü'nün güneydoğu ucunda yer alan bir höyüktür. Bulunduğu bölge Ankara bölgesinden güneydoğu ve güneybatı yönlerine uzanan ana ticaret yollarının kavşağı durumundaydı. Tepe, 260 x 180 metre boyutlarında ve 18-20 metre yüksekliğindedir. Höyük Ankara – Konya kara yolu üzerindedir.

Tilbeş Höyük, Şanlıurfa'nın batısında, Birecik ilçesinin yaklaşık 22 km. kuzeybatısında bulunan arkeolojik yerleşim ve ona ait höyüktür. Hacınebi Höyüğü'nün 8 km. kadar kuzeyine düşmektedir. Höyük, Fırat nehrinin doğu yakasında, nehir kıyısındadır. Tepe, yaklaşık 1000 m² bütüklükte olup, nehir seviyesinden 12 metre yüksekliktedir. 14,5 metre derinlikte yer alan höyük, Birecik Barajı sularının altında kalmıştır.

Müslümantepe Höyüğü, Diyarbakır İli, Bismil İlçesi'ne bağlı Şahintepe Köyü'nün kuzeybatı kenarında, Dicle Nehri'nin güney kıyısında yer alan bir höyüktür. Güneyden Dicle'ye doğru genişleyen, tarıma uygun bir vadide, yine güneyden vadi tabanı içine giren, yarımada şeklinde doğal bir kayalık üzerinde kurulmuştur. Bismil İlçesi'ne 22 km. mesafededir. Bu kayalık, yerleşmenin savunulması açısından elverişli bir durum yaratmaktadır.

Mezraa Höyük, Şanlıurfa ili'nin güneybatısında, Birecik İlçesi'nin kuş uçuşu 7 km güneyinde, Mezraa Belde'sinin 1,5 km güneydoğusunda, Fırat'ın doğu kıyısında yer alan bir höyüktür. Tepe, 180 x 140 metre boyutlarında olup ova seviyesinden 13 metre yüksekliktedir.

Giricano Höyüğü, Diyarbakır İli Bismil İlçesi'nin 11 km. güneydoğusunda, Dicle Nehri'nin kuzey kıyısında yer alan bir höyüktür. Nehre hakim konumdaki tepe 170 x 120 metre boyutlarında olup 25 metre yüksekliktedir. Ziyaret Tepe Höyüğü'nün 3 km. kuzeybatısında, Hakemi Use'nin 2 km. kuzeyindedir.

Aşağı Salat Höyüğü, Diyarbakır'ın Bismil İlçesi'nin 20 km. doğusunda, Yukarısalat Belde'sinin 3 km. güneyinde, günümüzde 10 – 15 haneli Aşağı Salat Mahallesi'nin altında yer alan bir höyüktür. Dicle Nehri kıyısındaki höyük Salat Çayı'nın Dicle'ye katıldığı yerin 2 km. doğusundadır. Tepe, yaklaşık olarak 150 x 100 metre boyutlarında, nehir seviyesinden 3 metre yükseklikteki bir teras üzerindedir. Kültür dolgusu 5 metre kadar olan höyüğün güney yamacı Dicle taşkınlarıyla tahrip olmuştur. Güneydoğu kesiminin ise su ile aşınmıştır. Aşağı Salat Höyüğü Kuzey Mezopotamya kültür alanı içinde kurulmuş küçük bir köy yerleşimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Salat Vadisi'nden gelen doğal yol, Dicle Nehrini Höyük'ün de yer aldığı Salat Mevkii'nde geçerek doğuya ve güneye yönelmektedir. Höyük'ün yaklaşık 50 metre güneybatısında bir mezarlık alanı yer almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.