İtalyanların Libya'yı işgali
İtalyanların Libya'yı işgali, 1911 yılında İtalyan birliklerinin Libya eyaletini (o zamanlar Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçası) işgal etme olayıdır. Bu olaydan sonra İtalyan-Türk Savaşı başlamıştır.[1] İşgal sonucunda, İtalyan Trablusgarp Kolonisi ve İtalyan Sirenaykası kuruldu, daha sonra bunlar İtalyan Libyası olarak birleşti.
Arka plan
İtalya'nın Libya üzerindeki iddiaları, Berlin Kongresi'nden (1878) sonraki sözlü tartışmalara dayanıyordu. Burada Fransa ve Büyük Britanya, o zamanda Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçası olan Tunus ve Kıbrıs'ın işgali için anlaşmışlardı. İtalyan diplomatlar hükûmetlerinin diğerlerine karşı olası bir düşmanlığını ima ettiklerinde Fransızlar, Trablus'un İtalya'nın olacağı yanıtını verdi. 1902'de İtalya ve Fransa, Trablus ve Fas'a müdahale özgürlüğü tanıyan gizli bir anlaşma imzaladılar.
İtalyan basını Mart 1911'in sonlarında doğru, Libya'nın işgali için büyük bir lobi kampanyası başlattı. Bölgenin zengin mineralli, suyla dolu olduğu ve sadece 4.000 Osmanlı askeri tarafından savulduğuna dair hayali bir algı oluşturuldu. Ayrıca bölge nüfusu Osmanlı İmparatorluğu'na düşman ve İtalyanlara dost olarak kabul edildi. Gelecekteki olası istila, bir "askeri yürüyüşten" biraz daha fazlası olarak tanımlandı.
İtalyan hükûmeti başlangıçta tereddütlüydü, ancak yaz aylarına doğru işgal hazırlıkları tamamlandı ve Başbakan Giovanni Giolitti, diğer Avrupa büyük güçlerinin İtalya'nın olası Libya işgaline karşı tepkileri hakkında bir araştırmaya başladı. Sosyalist partinin kamuoyu üzerinde güçlü bir etkisi vardı. Muhalefetteydi ancak bu konu hakkında kendi içinde bölünmüştü. Askeri müdahaleye karşı etkisiz davrandı.
26-27 Eylül gecesi İttihat ve Terakki hükûmetine bir ültimatom verildi. İttihat ve Terakki, Avusturya aracılığı ile, Libya'nın kontrolünü savaşmadan teslim etmeyi ve salt resmi bir Osmanlı egemenliğini sürdürmeyi önerdi. Bu öneri, o dönemde resmi olarak Osmanlı hakimiyeti altında olan ama aslında Birleşik Krallık tarafından kontrol edilen Mısır'ın durumuyla karşılaştırılabilir. Giolitti öneriyi reddetti ve 29 Eylül 1911'de savaş ilan edildi.
Askeri harekat
İtalya, istilaya önceden hazırlanmasına rağmen muhalefetler nedeniyle (Benito Mussolini de dahil) İtalyan ordusu savaş patlak verdiğinde kısmen hazırdı.
İtalyan Genelkurmay Başkanlığı hazırladığı ilk planlarda, aşağıdakilerden oluşan bir işgal kuvveti oluşturulması çağrısında bulundu.
- 34,000 birlik
- 6,300 at ve süvari
- 1,050 nakliye aracı
- 48 topçu
- 34 dağ topu
Bu ilk planlar, daha sonra değiştirildi ve birliğin gücü 100.000'e çıkarıldı. Ayrıca Çift kanatlı uçaklar eklendi. Bu kuvvetle karşı karşıya kalacak olan 4.800 Osmanlı askerinin elinde antika silahlar, tüfekler ve topçular vardı. Libya'nın savunma planı aceleyle hazırlanacaktı. Bu yük, 1911'den itibaren liderlik ve rehberlik yapan birkaç yüz Osmanlı subayı ve yerli nüfusun omuzlarına düşecekti..[2]
1911 ve 1912 yılları arasında, o zamanlar İtalyan Somalisi'nin başkenti olan Mogadişu'dan gelen 1,000'den fazla Somalili, İtalyan askerleriyle birlikte görev yaptı.[3] Yerleştirilen birliklerin çoğu, 1935'teki İtalya-Habeşistan Savaşı'na kadar asla eve dönmedi[4] İtalyan filosu 28 Eylül akşamı Trablus açıklarında göründü, ancak limanı 3 Ekim'de bombalamaya başladı. Şehir, 1.500 denizci tarafından fethedildi. Yapılan bir başka dostane çözüm önerisi de İtalyanlar tarafından reddedildi ve Türkler bu nedenle eyaleti son kurşuna kadar ve bir gerilla savaşıyla savunmaya karar verdiler.
Birliklerin ilk karaya çıkışı, 10 Ekim'de general Carlo Caneva komutasında gerçekleşti ve kısa süre sonra Trablus, Bingazi, Derna ve Tobruk işgal edildi. 20.000 askerden oluşan İtalyan birliği fethin gerçekleştirilmesi için yeterli kabul edildi. Tobruk, Derne ve Al-Khums kolayca fethedildi, ancak aynı durum Bingazi için geçerli değildi.
Trablus şehri ve çevresi, Türk tahkimatlarına yapılan yıkıcı bir bombardımandan sonra, 1.500 İtalyan denizci tarafından hızla fethedildi. İtalyanlarla işbirliği yapmaya başlayan yerel halk (çoğunlukla Yahudi yerliler) tarafından memnuniyetle karşılandılar.[5]
İtalyan birlikleri ilk kısmi gerilemesini 23 Ekim'deki bir saldırıyla yaşadı. İtalyan birlikleri Trablus yakınlarında kötü bir şekilde mevzilenmişti ve Arap süvarileri ve düzenli Türk birlikleri tarafından kuşatıldılar. Ancak İtalyanlar birkaç saat içinde Türk ve Libya güçlerini yenmeyi başardı.
2 Kasımda, Tobruk'taki küçük muharebede Osmanlı kuvvetleri tarafından geçici bir karşı saldırı oldu, ancak burada bile şehir İtalyan işgali altında kalmaya devam etti.
1.500 Libyalı gönüllü, yakın zamanda işgal edilen Derne yakınlarında siper inşa eden İtalyan birliklerine saldırdı. Sayıca az ama üstün silahlara sahip olan İtalyanlar hattı tutabildi. İtalyan birlikleri arasındaki koordinasyon eksikliği ve Türk topçusunun müdahalesi, İtalyan hattını tehdit etti ve Araplar İtalyan birliklerini kuşatmaya çalıştı. Ancak, daha fazla İtalyan takviyesi gelmesi sayesinde savaş öğleden sonra bir İtalyan zaferiyle sona erdi. Ardından İtalyan komutanlığı Derne yakınlarındaki Arap-Türk kampını dağıtmak için üç piyade kolu gönderdi. İtalyan birlikleri bir platoyu işgal ederek Türk ikmal hatlarını kesintiye uğrattı. Üç gün sonra Türk komutan Enver Bey platodaki İtalyan mevzilerine saldırdı. Daha büyük olan İtalyan ateşi Türk askerlerini geri püskürttü. Daha sonraki bir Türk saldırısı da aynı sonucu verdi.
Yerel Arap nüfusun birçok unsuru İtalyanlarla işbirliği yapmasına rağmen Türk askerlerinin cihat çağrısına uyan bazı yerel birliklerin yardımıyla da yaptığı karşı taarruzlar İtalyan ordusunu kıyı bölgesine hapsolmak zorunda bıraktı.
15 Ekim 1911'de dokuz adet İtalyan "Uzman Tabur" uçağı ve 11 pilot Libya'ya indi. 24 Ekim'de İtalyan yüzbaşı pilot Riccardo Moizo Trablus'ta bir keşif uçuşu gerçekleştirdi. Bu bir uçakla yapılan ilk stratejik keşifti.[6] 1 Kasım'da başka bir İtalyan pilot Giulio Gavotti, Ain Zara'ya dört adet 1,5 kg'lık bomba attı ve pimleri dişleriyle çekti. Bu, tarihteki ilk hava bombardımanıydı.[7]
İtalya 5 Kasım 1911 tarihli bir kararnameyle, yalnızca bazı kıyı kesimlerini kontrol etmesine rağmen, tüm Osmanlı Libya'sı üzerindeki egemenliğini ilan etti.
Ateşkes
Bu arada, İtalya deniz üstünlüğünü korudu. Ocak ve Ağustos 1912 arasında Libya kıyılarının 2.000 km'sinin neredeyse tamamına kadarını kontrol ediyordu. İtalya, öngörülenden çok daha uzun süren savaşı sona erdirmek için Ege Denizi'ndeki Türk varlıklarına yönelik operasyonlara başladı. Dodecanesus denilen 12 adayı işgal etti ancak bu durum, Sırbistan ve Yunanistan gibi ulusların irredantizminin körüklenebileceğinden korkan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nu öfkelendirdi ve Balkan bölgesinde zaten var olan kırılganlığı dengesizleştirdi.
Eylül ayında Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan, İtalya ile yaptığı savaş karşısında zor duruma düşen Osmanlı İmparatorluğu'na karşı ordularını savaşa hazırladı. 8 Ekim'de Karadağ Türklere savaş ilan ederek Balkan Savaşlarını başlattı.
İtalyan diplomasisi, avantajlı bir barış elde etmek için bu durumdan yararlanmaya karar verdi. Antlaşma 18 Ekim 1912'de Lozan'da 16:45'te imzalandı. Şartlar savaşın başında İstanbul'un talep ettiği şartlara resmen eşitti. Sultan tarafından seçilen bir vali özerk bir statüye sahip olan Libya'yı resmi olarak yönetecekti.
Sonrası
Libya'nın işgali İtalya için maliyetli bir girişimdi. Başlangıçta ayda 30 milyon lira yeterli görülmüştü ancak ayda 80 milyon liraya mal oldu ve tahmin edilenden daha uzun sürdü. Bu, anakarada ekonomik dengesizliğe neden oldu. Siyasi açıdan bakılacak olursa, İtalyan Libyası'nın yaratılması lobi gücü olan aktif bir azınlığın, ülkede büyük bir güce sahip olabileceğini gösterdi. Nitekim Faşizmin gelişi de bunu doğruladı.
Libya'nın kendisine gelince, topraklarının çoğu üzerindeki İtalyan kontrolü 1920'lerin sonlarına kadar çok etkisizdi. Bundan sonra ise Generaller Badoglio ve Graziani komutasındaki güçler korkunç bir baskı yarattı. Libya soykırımı yaşandı.
Libya tamamen İtalyanlar tarafından kontrol edildi ve II. Dünya Savaşı gelene kadar İtalyan Libyası'nın ve İtalyan Quarta Sponda'sının bir parçası oldu.
Ayrıca Bakınız
Kaynakça
- ^ "Video of Italian landing in Tripoli". 9 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2021.
- ^ Small wars journal: "Arab Thoughts on the Italian Colonial Wars in Libya", by Youssef Aboul-Enein and David Trandberg [1] 29 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Journal of the Royal United Service Institution, Whitehall Yard, Volume 57, Issue 2. s. 997.
- ^ War Over Ethiopia. s. 227. 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2021.
- ^ Tripoli inhabitants welcomed the Italians, p. 36-40 (in Italian)
- ^ Wright, J. 2008. The Emergence of Libya. London: Silphium Press, 230
- ^ "Libya 1911: How an Italian pilot began the air war era, by Alan Johnston". 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2021.
Bibliyografya
- De Martino, Antonio. Tripoli italiana, la guerra italo-turca Library of Congress. Publisher: Societa' Libraria Italiana. New York, 1911 ([2])
- Maltese, Paolo. "L'impresa di Libia", in Storia Illustrata No. 167, October 1971
- Romano, Sergio. La Quarta sponda. La guerra di Libia, 1911/1912, Casa Editrice Bompiani. Milano, 1977
- P. Hallion, Richard. Strike From the Sky: The History of Battlefield Air Attack, 1910–1945. (second edition) University of Alabama Press, 2010. 0817356576ISBN 0817356576, 9780817356576.
- Vandervort, Bruce. Verso la quarta sponda la guerra italiana per la Libia (1911–1912). Stato maggiore dell'esercito. Roma, 2012.
