İçeriğe atla

İsmâil el-Ezherî

İsmail el-Ezheri
3. Sudan Devlet Başkanı
Görev süresi
10 Haziran 1965 - 25 Mayıs 1969
Yerine geldiğiSir el-Hatim el-Halife (Vekil)
Yerine gelenCafer Numeyri
2. Sudan Başbakanı
Görev süresi
6 Ocak 1954 - 5 Temmuz 1956
Yerine geldiğiAbdurrahman el-Mehdi
Yerine gelenAbdullah Halil
Kişisel bilgiler
Doğum 20 Ekim 1900
Omdurman, Britanya-Mısır Sudanı
Ölüm 26 Ağustos 1969 (68 yaşında)
Hartum, Sudan
Partisi Demokratik Birlik Partisi

İsmail el-Ezheri (20 Ekim 1900 - 26 Ağustos 1969) (Arapça: إسماعيل الأزهري) Sudanlı milliyetçi ve siyasetçi. 1954-1956 yılları arasında Sudan'ın ilk başbakanı ve 1965'ten 1969'da Cafer Numeyri tarafından devrilinceye kadar Sudan Devlet Başkanı olarak görev yaptı.[1]

Kuzey Sudan Danışma Konseyi ve Yasama Meclisinin oluşumunun sağlamıştır. Birlikçi partiler onun önderliğinde birleştiğinde Ulusal Birlik Partisi'nin (şimdiki adıyla Demokratik Birlik Partisi) başkanı oldu. 1954'te parlamento içinden Sudan'ın artan bağımsızlık ihtiyacından ve Mısır'la yapılan birlik görüşmesinden önce başbakan seçildi. Bağımsız hareketinin de desteğiyle parlamentoya bağımsızlık ilan etme önerisini sundu. İkinci Demokrasi sırasında Ekim 1964 devriminden sonra Egemenlik Konseyi Başkanlığı görevini üstlendi. Mayıs 1969 darbesi sırasında Cooper's hapishanesine hapsedildi ve sağlığı bozulunca ölene kadar hastanede kaldı.

İlk yılları

İsmail el-Ezheri, Omdurman'da doğdu. Bir din adamının oğlu olarak ilk eğitimini Vad Medeni'de aldı. Gordon Kolejine 1917'de katıldı ancak eğitimini orada tamamlamadı. Atbara ve Omdurman ilkokullarında çalıştı, ardından Beyrut Amerikan Üniversitesi'nde öğrenimine devam etti ve 1930'da oraya döndü. Gordon Koleji tarafından atandı ve Sanat ve Yazışma Derneği'ni kurdu. Mezunlar Konferansı kurulduğunda 1937'de Genel Sekreter seçildi. Birkaç partiye ve sivil haklar hareketine liderlik etti ve Sudan'ın bağımsızlığı çağrıları karşısında Mısır'la birlik çağrısı yapan partilerin en önemlilerinden biri olan Ümmet Partisi'ydi.

Siyasete girişi

El-Ezheri ve diğer eğitimli Sudanlılar, ülke yönetimine daha fazla katılım talep ettiler ve hedeflerini ilerletmek için 1938'de Mezunlar Genel Kongresi'ni kurdular. El-Ezheri'nin kongre sekreteri olarak seçilmesi ona bir siyaset kariyeri başlattı.

Kongrenin başlangıçta siyasi bir amacı olmamasına rağmen, 1942'de tüm Sudan milliyetçilerinin sözcüsü olarak hareket etme iddiasını ortaya koydu. Savaş zamanı İngiliz yönetimi bu iddiayı reddettiğinde, kongre iki gruba ayrıldı: İngilizlerle tam bağımsızlık için çalışmaya hazır olan ılımlılar ve İngilizlere güvenmeyen ve sömürge sonrası dönemde Mısır ile birlik arayan El-Ezheri liderliğindeki daha aşırıcı bir grup.

Siyasi oluşum

Ezheri (soldan ilk oturan), Fas'tan Allal el-Fassi (sağdan birinci) ve Mısır'dan Aziz Ali el-Misri (sağdan ikinci) dahil olmak üzere Arap dünyasının dört bir yanından kayda değer milliyetçi figürlerle birlikte Kahire'de, 1946

1943'te el-Ezheri ve kongredeki destekçileri, Sudan'daki ilk gerçek siyasi parti olan Aşikka (Kardeşler) Partisi'ni kurdular. Başlıca desteği, ülkedeki iki ana Müslüman gruptan biri olan Hatmiyye kardeşliğinden geldi. 1945'te daha ılımlı milliyetçiler Ümmet Partisi'ni kurduklarında, asıl desteği Hatmiyye'nin baş rakibi ve Mısır karşıtı Mehdici mezhebinden geldi.

1944 ve 1953 arasında, Sudan'ı Mısır'la birleştirmenin önde gelen savunucusu olarak el-Ezheri, "Nil Vadisi'nin birliğini" zayıflatıyormuş gibi görünen her türlü eyleme karşı inatla savaştı. Böylece 1948'de Sudan'da yasama meclisi kurmak için yapılan seçimleri boykot etti ve yaptığı propaganda ile gösteriler, 1948-1949'da tutuklanmasına ve hapse atılmasına yol açtı.

Kral I. Faruk rejimine son veren 1952 Mısır Devrimi, Sudan'daki durumu önemli ölçüde değiştirdi. Faruk hükûmeti, Mısır ve Sudan'ı birleştirmek ve Sudan'ın bağımsızlığını engellemek için tüm nüfuzunu kullanmıştı. Mısır'ın yeni liderleri, yarı Sudanlı olan Muhammed Necib ve daha sonra Cemal Abdünnasır, Sudan'ın bağımsızlığını kazanmasına izin vermeye daha istekliydiler.

Şubat 1953'te Mısır, Sudanlılar ve onların İngiliz yöneticileri arasında üç yıl içinde ortak egemenlikten öz yönetime geçiş için bir anlaşmaya varıldı ve ardından Mısır ile Sudan arasındaki gelecekteki ilişkiyi belirlemek için bir seçim yapıldı. Hapsedilmesi ve kendi partisi içindeki çekişmeler bir süreliğine el-Ezheri'in gücünü ve prestijini sarsmış olsa da, taraftarlarını zamanında Ulusal Birlik Partisi (UBP) bayrağı altında yeniden bir araya getirip birleşik parlamento için güçlü bir kampanya yürüttü. Önümüzdeki 2 yıl boyunca Sudan'ı yönetecek olan anayasal meclis. Kampanya boyunca el-Ezheri, İngilizlere olan düşmanlığını ve Mısır'a olan desteğini vurguladı, böylece UBP 1953 seçimlerinde zafer kazandığında, el-Ezheri'in Sudan'ı Mısır'a bağlama çabalarının bir zaferi olarak kabul edildi.

Başbakanlık

Kahire, 1968, soldan sağa Cezayir cumhurbaşkanı Houari Boumediène, Suriye'den Nurredin al-Atassi, Irak'tan Abdul Salam Arif, Mısır'dan Gamal Abdel Nasser ve al-Azhari

1954'te El-Ezheri, Sudan'ın ilk başbakanı oldu.[1] Hükûmeti üç büyük sorunla karşı karşıya kaldı. Birincisi, Sudan'ın Mısır ile ilişkisine ilişkin kritik anayasal soruydu. Sudan halkının Mısır'a sıkı sıkıya bağlı olmak istemediği çok geçmeden anlaşıldı ve el-Ezheri, uzun süredir savunduğu pozisyonu dramatik bir şekilde tersine çevirip başlıca siyasi liderlerin de desteğiyle, 1 Ocak 1956'da Sudan'ın bağımsızlığını ilan etti.

Sonra el-Ezheri, ikinci sorunla, kalıcı bir hükûmet kurma göreviyle karşı karşıya kaldı. Başlıca rakibi Ümmet Partisi, güçlü bir başkanlık sistemi istiyordu. El-Ezheri, bir İngiliz parlamenter hükûmet biçimini savundu, ancak görev süresi boyunca sorunu asla çözmedi ve sorun 1970'lere kadar çözülemedi.

El-Ezheri hükûmetinin karşı karşıya olduğu üçüncü sorun, Siyah, Müslüman olmayan Güney Sudanlıların Arap, Müslüman kuzeye karşı olmasalar da çok farklı halklara ve geleneklere sahip olmalarıydı. El-Ezheri, ne geçmişi ne de siyasi inançları bakımından Güney Sudanlıların isteklerine sempati duyuyordu ve bir yanda askeri ve polis baskısı, diğer yanda da müzakereler ve tartışmalarla Güney Sudan'ı kontrol etmeye çalıştı. Politikanın başarısızlığı, Ağustos 1955'te, Ekvator Kolordusundaki bir isyanın güneydeki birçok bölgede kargaşaya yol açmasıyla ortaya çıktı.[2] Bundan sonra, Kuzey ve Güney Sudan arasındaki ilişkiler, birbirini izleyen Sudan hükûmetlerinin karşı karşıya olduğu başlıca sorun olmaya devam etti. Güneylilerin isteklerini karşılayamamaları, tıpkı El Ezheri'nin siyasi gücünü tükettiği gibi, otoritelerini de zayıflattı.

Bu ve diğer sorunlar El-Ezheri'nin koalisyonunu zayıflatmaya başladı. Mısır ile birliği tersine çevirmesi, UBP'yi ana ideolojisinden yoksun bırakarak siyasi gücünü zayıflattı. Güneydeki isyan, El-Ezheri'nin prestijini zedeledi. Daha da önemlisi, Hatmiyye mezhebi ile UBP arasındaki kırılgan ittifak, başbakanı etkin bir şekilde yönetmek için ihtiyaç duyduğu halk desteğinden yoksun bırakarak dağılmaya başladı. Sonuç olarak, Şubat 1956'da koalisyonunu "tüm yeteneklerin hükümeti" haline getirdi, ancak daha sonra eski Hatmiyye destekçileri haziran ayında Demokratik Halk Partisi'ni kurmak için UBP'den ayrıldılar. El-Ezheri hükûmeti temmuz ayında parlamentodaki güvenoyunu kaybetti ve istifa etti.

Daha sonraki yaşamı

El-Ezheri, yerini alan Abdullah Halil liderliğindeki hükûmete ve aynı zamanda peşine gelen İbrahim Abbud'un askeri rejimine karşı çıktı. 1961 yılında el-Ezheri tutuklandı ve birkaç ay boyunca Cuba, Güney Sudan'da sürgün olarak tutuldu.

1964'te askeri rejim, öğrencilerin önderlik ettiği gösteriler karşısında istifa etti ve Sudan'da parti siyaseti yeniden ortaya çıktı. El-Ezheri gücü yeniden kazanmaya çalıştı, ancak güçlü bir siyasi taban olmadan, bir politikacı olarak yeteneği bile Sudan'da bir hükûmeti yönetmeye yetersizdi. Mart 1965'te Sudan Cumhuriyeti Devlet Başkanı oldu, ancak bu, esas olarak çok az gerçek güce sahip onursal bir pozisyondu.[1] Albay Cafer Numeyri tarafından yönetilen bir askeri darbeye kadar devlet başkanı olarak kaldı. Darbe sonrası siyasi hayatı da sona erdi.

Kurnaz olmasa da yetenekli bir politikacı olarak bilinen el-Ezheri'ye, Sudan halkı tarafından saygı duyuldu ve sevildi. Sudan siyasi hayatının birçok iniş çıkışlarından sağ çıkma azmi takdir edildi. En devlet adamlığı niteliğindeki kararı - Mısır ile birlik için baskı yapmamak - siyasi hayatının üzerine inşa edildiği ilkeleri yıktı ve geriye sadece siyasi iktidarı elde etmek için manipülasyon yeteneğini bıraktı. 26 Ağustos 1969'da öldü.[1]

Ayrıca bakınız

  • Sudan Tarihi (1956–1969)

Kaynakça

  1. ^ a b c d "Prime Ministers of Sudan". Embassy of Sudan in Canada. 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2012. 
  2. ^ OBallance 1977.
  • The Secret War in the Sudan: 1955–1972. Londra: Faber and Faber. 1977. ISBN 0-571-10768-0. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sudan</span> Doğu Afrikada bulunan bir ülke

Sudan, resmî adıyla Sudan Cumhuriyeti, Kuzey Doğu Afrika'da bir ülkedir. Başkenti Hartum, en yüksek nüfuslu şehri Omdurman'dır. Sudan kuzeyden Mısır, kuzey doğudan Kızıldeniz, doğudan Etiyopya ve Eritre, güneyden Güney Sudan, batıdan Orta Afrika Cumhuriyeti ve Çad, kuzey batıdan da Libya'yla çevrilidir. Yüz ölçümü bakımından Afrika'nın en büyük üçüncü ülkesidir. Nil, Sudan'ı Batı ve Doğu Sudan olmak üzere ikiye ayırır. Hartum'un Rafediye bölgesi yakınlarında Beyaz Nehir ile Mavi Nehir birleşir. Sudan'ın ortasından, dış ilişkilerinde kültürel, toplumsal ve ekonomik olarak büyük rol oynayan Nil Vadisi geçer.

<span class="mw-page-title-main">MPLA</span> Angolayı 1975 yılındaki bağımsızlığından sonra yöneten siyasi parti

MPLA, Angola'yı 1975 yılındaki bağımsızlığından sonra yöneten siyasi partidir. 1961-1975 yılları arasında bağımsızlık için Portekiz ile savaşmış, 1975-2002 yılları arasında ise çıkan iç savaşta UNITA ve FNLA ile savaşmış ve zafer kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Ahmed</span> Mehdilik hareketinin kurucusu

Mehdi, asıl adı Muhammed Ahmed İbnü's Seyyid Abdullah, Kızıldeniz'den Orta Afrika'ya kadar uzanan büyük bir İslam devletinin ve bir yüzyıl boyunca Sudan'da etkisini koruyan Mehdilik hareketinin kurucusu. 1881'de mehdiliğini ilan ederek Mısır ve İngiliz sömürge yönetimine karşı ayaklanmıştır. Günümüzde hâlâ takipçileri bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mısır Krallığı</span> eski bir krallık

Mısır Krallığı 1922'den 1953'e kadar var olmuş krallık.

<span class="mw-page-title-main">2013 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti genel seçimleri</span> Cumhuriyet Meclisi 8. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

2013 Kuzey Kıbrıs parlamento seçimleri, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde (KKTC) 28 Temmuz 2013 tarihinde gerçekleşen parlamento seçimleridir. 1983 yılında KKTC'nin tek taraflı olarak ilanından sonra dokuzuncu kez Kıbrıs Türkleri milletvekili seçimi için sandık başına gitmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Sudan cumhurbaşkanları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu madde, Sudan'ın 1956'daki bağımsızlığından bu yana devlet başkanlarını listeler.

<span class="mw-page-title-main">Sadık el-Mehdi</span> Sudan başbakanı (1935-2020; hd. 1966-1967 ve 1986-1989)

Sadık el-Mehdi, Sadık es-Sıddık olarak da bilinir, 1966'dan 1967'ye ve 1986'dan 1989'a kadar Sudan başbakanı olan siyasi ve dini figürdü. Ulusal Ümmet Partisinin başkanı ve İslam'ın kurtarıcısı mehdi olduğunu iddia eden Ensar imamı Muhammed Ahmed'e (1844-1885) bağlılık sözü veren bir sufi tarikatındandı.

<span class="mw-page-title-main">Arap Sosyalist Birlik Partisi (Suriye)</span> Suriyede bir siyasi parti

Suriye Arap Sosyalist Birlik Partisi (ASB) Suriye'de Nasırcı bir siyasi partidir. ASB, Safvan el-Kudsi tarafından yönetilmektedir. Parti, orijinal ASB'den ayrıldıktan sonra 1973'te kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sudan Cumhuriyeti (1956-1969)</span> Sudanın 1956-1969 arası tarihi

1 Ocak 1956'da Britanya-Mısır Sudanı, Sudan Cumhuriyeti olarak bağımsızlığını kazandı. Ancak 1955'ten önce İsmail el-Ezheri yönetimindeki hükûmet, Mısır ile birliği teşvik etmeyi umarak Sudan'ın kendi kaderini tayin etme yönündeki ilerlemesini geçici olarak durdurmuştu. Mısır yanlısı Ulusal Birlik Partisi'nin (UBP) 1953 parlamento seçimlerinde çoğunluğu kazanmasına rağmen, Ezheri, kamuoyunun böyle bir birliği istemediğini fark etti. "Nil Vadisi'nin birliğinin" en büyük sözcüsü olan Ezheri, bu nedenle UBP'nin duruşunu tersine çevirdi ve Sudan'ın bağımsızlığını destekledi. 19 Aralık 1955'te Ezheri'nin liderliğindeki Sudan parlamentosu oy birliğiyle 1 Ocak 1956'da yürürlüğe girecek olan bir bağımsızlık bildirgesini kabul etti. Ezheri, yabancı birliklerin geri çekilmesi çağrısında bulundu ve kondominyum yetkilerinin önceden bir plebisite sponsor olmasını istedi.

Demokratik Halk Partisi, Sudan'da bir siyasi partiydi. 1956'da Ulusal Birlik Partisi'ndeki (UBP) bölünmenin ardından kuruldu. DHP'yi oluşturmak için UBP'den ayrılanlar büyük ölçüde Hatmiyye sufi tarikatının üyeleriydi. Ümmet Partisi'nin yanında yer aldığı bir dönemden sonra, DHP daha sonra UBP ile 1968'de Demokratik Birlik Partisi'ni oluşturmak için birleşti.

<span class="mw-page-title-main">Demokratik Birlik Partisi (Sudan)</span> Sudanda bir siyasi parti

Demokratik Birlik Partisi, aynı zamanda Orijinal Demokratik Birlik Partisi olarak da bilinir. Sudan'da Hatmiyye sufi tarikatı ile yakından bağlantılı bir siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Cafer Numeyri</span> Sudanlı asker, siyasetçi (1928-2009)

Cafer Muhammed en-Numeyri, 1969'dan 1985'e kadar Sudan Devlet Başkanı olarak görev yapmış Sudanlı politikacı.

<span class="mw-page-title-main">Ulusal Ümmet Partisi</span> Sudanda bir siyasi parti

Ulusal Ümmet Partisi Sudan'da ılımlı İslamcı merkezci bir siyasi partidir. 2020'ye kadar resmi olarak iki kez Sudan başbakanı olarak görev yapan ve her ikisinde de askeri darbelerle görevden alınan Sadık el-Mehdi tarafından yönetilmiştir. 2019 itibarıyla, Tümgeneral Fadullah Barameh Nasır partinin başkan vekilidir ve el-Mehdi'nin kızı Meryem el-Mehdi üç başkan yardımcısından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Ensar (Sudan)</span> Sudanda Mehdi Muhammed Ahmedin takipçileri olan dini ve siyasi bir grup

Ensar Sudanlı bir dini lider olan Muhammed Ahmed'in, takipçilerinin 29 Haziran 1881'de Mehdi olduğunu ilan ettiği Sudan'da Aba Adası merkezli Sufi dini bir harekettir. Takipçileri, Ocak 1885'te Hartum'un ele geçirilmesiyle sonuçlanan Mısırlılara karşı bir dizi zafer kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Ulusal Kongre Partisi (Sudan)</span> 1998-2019 arası Sudanı yöneten siyasi parti

Ulusal Kongre Partisi, kuruluşundan Sudan Devrimi'ne kadar Sudan'da iç politikaya egemen olan büyük bir siyasi partiydi.

<span class="mw-page-title-main">Sudan'daki siyasi partiler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Sudan'da siyasi gücü çok az olan birkaç siyasi partisi var. Muhalefet partilerine izin verilir, ancak genel olarak nüfuz kazanma şanslarının olmadığı kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Sudan Demokratik Cumhuriyeti</span> Sudanın 1969-1985 arası tarihi

Sudan Demokratik Cumhuriyeti, 1969'dan 1985'e kadar Sudan'da hâkim olan devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah Rimavi</span> Ürdünlü siyasetçi

Abdullah Rimawi 1950'lerde Ürdün'deki Baas Partisi'nin başkanıydı. 1957'de Süleyman Nabulsi hükûmetinde dışişleri bakanı olarak görev yaptı. Sadık bir pan-Arabist olan Rimawi, Ürdün'deki Haşimi yönetici ailesinin en sesli muhaliflerinden biri haline geldi ve Suriye ile birleşmeyi tercih etti. 1957'de sol hükûmet ile kraliyet ailesi arasındaki kriz nedeniyle Ürdün'den kaçtı. Birleşik Arap Cumhuriyeti'ne yerleşti ve burada BAC Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'a yakınlaştı. 1959'da bu yakınlık, Nasır ile anlaşmazlığı olan Baas Partisi'nden ihraç edilmesine sebep oldu. Kısa bir süre sonra Arap Sosyalist Devrimci Baas Partisi adında ayrı bir parti kurdu. Sürgünü sırasında, Ürdün monarşisine saldırmak veya monarşiyi baltalamak için bir dizi girişimde bulunduğu iddia edildi.

1969 Sudan darbesi, Albay Cafer Numeyri liderliğinde ve Başkan İsmail el-Ezhari hükûmetine karşı gerçekleştirilen başarılı bir darbeydi. Darbe, Sudan'ın ikinci demokratik döneminin sonu ve Numeyri'nin 16 yıllık iktidarının başlangı idi.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah Halil (Sudanlı siyasetçi)</span> Sudanlı siyasetçi (1888-1970)

Seyid Abdullah Halil, Sudan'ın ikinci başbakanı olarak görev yapmış önde gelen bir Sudanlı siyasetçiydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.