İrlanda Cumhuriyeti (1919-1922)

İrlanda Cumhuriyeti

Poblacht na hÉireann (İrlandaca)

1919-1922

Bayrak

Millî marş
God Save Ireland
(Resmi olmayan, popüler)

Başkent

Dublin
53°21′K 6°16′B / 53.350°K 6.267°B

Diğer diller

İngilizce, İrlandaca

Tarihçe

• Kuruluşu	1919
• Dağılışı	1922

Para birimi

İngiliz Sterlini

İrlanda Cumhuriyeti, (İrlandaca: Poblacht na hÉireann veya Saorstát Éireann)^[1], Ocak 1919'da Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını ilan eden tanınmamış bir devletti.^[2] Cumhuriyet, İrlanda adasının tamamı üzerinde yargı yetkisi iddia ediyordu, ancak 1920 itibarıyla etki alanı İrlanda'nın 32 ilinden 21'iyle sınırlıydı.^[3] Britanya devlet güçleri, kuzeydoğunun yanı sıra Cork, Dublin ve diğer büyük şehirlerde varlık göstermekteydi. Cumhuriyet, kırsal bölgelerde güçlüydü ve askeri güçleri aracılığıyla doğrudan kontrol etmediği şehir bölgelerinde de nüfuz sağlayabiliyordu.

Kökenleri 1916'daki Paskalya Ayaklanması'na dayanmaktadır; bu dönemde İrlandalı cumhuriyetçiler Dublin'deki önemli noktaları ele geçirip bir İrlanda Cumhuriyeti ilan ettiler.^[4] Ayaklanma bastırıldı, ancak hayatta kalanlar yeniden yapılandırılmış Sinn Féin partisinin altında birleşerek cumhuriyet için kampanya yürüttüler. Parti, 1918 genel seçimlerinde büyük ölçüde bir çoğunluğu kazandı ve 21 Ocak 1919'da Dublin'de İrlanda'nın ilk Dáil'ını (yasama organı) kurdu. Cumhuriyetçiler ardından bir hükümet, bir yargı sistemi ve bir polis gücü kurdular. Aynı zamanda, Dáil'ın kontrolüne giren İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu olarak bilinen İrlanda Gönüllüleri, İrlanda Bağımsızlık Savaşı'nda Britanya devlet güçlerine karşı savaştılar.

Bağımsızlık Savaşı, 6 Aralık 1921'de imzalanan ve 7 Ocak 1922'de Dáil Éireann tarafından zor bir şekilde onaylanan Anglo-İrlanda Antlaşması ile sona erdi. Antlaşma şartlarına göre bir Geçici Hükümet kuruldu. İrlanda Cumhuriyeti nominal olarak 6 Aralık 1922'ye kadar varlığını sürdürdü. Bu tarihte adanın 32 ilinden 26'sı, Özgür İrlanda Devleti adında Britanya egemenliğindeki özyönetim haline geldi. Ada, 1920'deki İrlanda Hükümeti Yasası tarafından bölünmüştü ve bölünmenin amacı, bir birlikçi çoğunluğu sağlamak olmuştu.^[5] Kuzey İrlanda'nın altı ili, antlaşma uyarınca Serbest Devlet'ten ayrılma hakkını kullandı ve Birleşik Krallık'a bağlı kalmayı tercih etti.^[6]

Kaynakça

^ Laffan, Michael. The Resurrection of Ireland. Cambridge University Press. s. 350. ISBN 9781139426299. 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2015.
^ Kautt, William H. (1999). The Anglo-Irish War, 1916-1921: a people's war. Westport, Conn: Praeger. s. 71. ISBN 978-0-275-96311-8.
^ M.E. Collins, Ireland, p. 252.
^ Berresford Ellis, Peter (1985). The Celtic Revolution: A Study in Anti-imperialism. Talybont: Y Lolfa. ss. 101-102. ISBN 0862430968. Erişim tarihi: 30 Ocak 2016.
^ "CAIN: Democratic Dialogue: With all due respect - pluralism and parity of esteem (Report No. 7)". cain.ulster.ac.uk. 4 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024.
^ Hachey, Thomas E.; Hernon, Joseph M.; McCaffrey, Lawrence John (1996). The Irish Experience: A Concise History (İngilizce). M.E. Sharpe. ISBN 978-1-56324-792-7. 11 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024.

İlgili Araştırma Makaleleri

İrlanda ya da İrlanda Cumhuriyeti, kuzeybatı Avrupa'da bulunan ülke. Büyük Britanya'nın batısındaki İrlanda adasının yaklaşık altıda beşini kaplamaktadır. Başkenti ve en büyük şehri Dublin'dir, 4,9 milyonluk nüfusun yaklaşık %40'ı bu şehir ve banliyölerinde yaşar. Tek kara sınırı kuzeydoğudaki Birleşik Krallık'a bağlı Kuzey İrlanda ile olan İrlanda'nın batısı Atlas Okyanusu, doğusu İrlanda Denizi, güneydoğusu St George Kanalı, güneyi ise Kelt Denizi ile çevrilidir. Ülke, üniter bir yapıya sahiptir ve parlamenter demokrasi ile yönetilmektedir. Yasama gücü alt meclis Dáil Éireann ve üst meclis Seanad Éireann 'ndan oluşan Oireachtas (Parlamento)'nun elindedir. Cumhurbaşkanının görevleri semboliktir ancak bazı önemli güçleri ve görevleri bulunur. Başbakan (Taoiseach) Meclis tarafından seçilir ve cumhurbaşkanınca atanır.

Dublin, İrlanda’nın başkenti ve aynı zamanda en büyük şehri. Ülkenin doğu kıyısının ortasında, Liffey Nehri'nin ağzında, Dublin Kontluğu'nun merkezinde yer almaktadır. Viking yerleşimlerinin merkezi olarak kurulan şehir, Orta Çağ’dan beri İrlanda’nın başkentidir.

Éamon de Valera, İrlandalı siyaset ve devlet adamı. Bağımsızlık mücadelesinin etkin önderlerinden biri olarak başbakanlık ve cumhurbaşkanlığı (1959-1973) görevleri yapmıştır. Akademik çalışmalarıyla da tanınan De Valera 1921'de İrlanda Ulusal Üniversitesi'nin rektörü olmuş ve Dublin Yüksek Araştırma Enstitüsü'nü kurmuştur.

İrlanda tarihi bugünkü İrlanda topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

Black and Tans veya Kraliyet İrlanda Yedek Kuvvetleri İrlanda'daki devrimci durumu bastırmak amacıyla 1920-21 yılları arasında bölgeye gönderilen birlik. İrlanda Cumhuriyetçi Ordusuna (IRA) karşı kurulmuş olsa da İrlandalı sivil halka karşı giriştiği katliamlarla kötü şöhret sahibi olmuştur.

İrlanda Bağımsızlık Savaşı ya da Anglo-İrlanda Savaşı, İrlanda Cumhuriyet Ordusu'nun Britanya Hükûmeti'ne ve İrlanda'da bulunan kuvvetlerine karşı sürdürdüğü gerilla savaşıdır.

Özgür İrlanda Devleti, 6 Aralık 1921 tarihinde Britanya hükûmeti ve İrlanda milliyetçilerinin imzaladığı İngiliz-İrlanda Antlaşması sonucunda kurulan bir dominyondur.

İrlanda Savunma Kuvvetleri, İrlanda'yı karadan, havadan ve sudan gelebilecek her türlü askerî tehditlere karşı korumakla görevli olan silahlı kuvvetlerdir.

Özgürlük Rüzgârı, Ken Loach tarafından yönetilen 2006 yapımı savaş filmidir. İrlanda Bağımsızlık Savaşı (1919-1921) ve İrlanda İç Savaşı'nı (1922-1923) konu almaktadır. Film, adını "The Wind That Shakes the Barley" şarkısından almıştır.

Kuzey İrlanda sorunu, Kuzey İrlanda'da süren ve çeşitli zamanlarda İrlanda Cumhuriyeti, İngiltere ve ana kara Avrupa'ya yayılan etnik milliyetçi çatışmalardır. "The Troubles" dönemi 1960'ların sonunda başladı ve yaygın görüşe göre 1998 Belfast Anlaşması ile sona erdi. Ancak şiddet eylemleri o zamandan beri ara sıra devam etmektedir.

İrlanda cumhuriyetçiliği, İrlanda'nın bütünüyle bağımsız bir cumhuriyet olması gerektiği inancına dayanan bir ideolojidir. On sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıllarda Avrupa'da gelişen milliyetçi ve demokratik duyarlılıklar, Britanya yönetimine karşı cumhuriyetçiliğin ortaya çıkmasıyla İrlanda'ya yansıdı. Ardından yüzyıllar süren Britanya fethi ve İrlandalıların isyan yoluyla direnmesi takip etti. Bu muhalefete yol açan özgü faktörler arasında Katoliklere ve konformist olmayanlara karşı ayrımcılık, Britanya yönetiminin İrlanda kültürü bastırma girişimleri ve Birlik Kanunu'nun bir sonucu olarak İrlanda'nın ekonomik açıdan dezavantajlı olduğu inancı yer aldı.

İngiliz-İrlanda Antlaşması, 6 Aralık 1921 tarihinde Birleşik Krallık'ın Londra şehrinde, İrlanda Cumhuriyeti temsilcileriyle Büyük Britanya temsilcileri tarafından imzalanmış barış antlaşması.

İrlanda İç Savaşı, İrlanda Bağımsızlık Savaşı'nın ardından Birleşik Krallık'tan bağımsız ancak Britanya İmparatorluğu'nun bir parçası olan Serbest İrlanda Devleti'nin kurulmasına eşlik eden iç savaştır.

Constance Markievicz ya da Countess Markievicz, Sinn Féin ve Fianna Fáil adlı siyasi partiler bünyesinde faaliyetlerde bulunmuş, İrlandalı devrimci ve yurtsever görüşe sahip süfrajet.

Muhalif cumhuriyetçi, dönek cumhuriyetçi, anlaşma karşıtı cumhuriyetçi ve ateşkes karşıtı cumhuriyetçi terimleri Kuzey İrlanda'da şu an var olan barış anlaşmalarını desteklemeyen İrlanda cumhuriyetçiliğini tanımlamak için kullanılır. Barış anlaşması 3,500'ün üzerinde cana mal olan ve İngiltere'de kuzey irlanda sorunu olarak bilinen 30 yıllık çatışma dönemini sonunda imzalanabildi. Çatışmalar esnasında, Geçici İrlanda Cumhuriyet Ordusu olarak bilinen cumhuriyetçi paramiliter grup Birleşik İrlanda Cumhuriyeti'ni kurmak için bir savaş yürüttü. 1990'lardaki barış görüşmeleri 1997'de IRA ateşkesine ve 1998'de Hayırlı Cuma Anlaşması'nın imzalanmasına zemin hazırladı. Sinn Féin tarafından temsil edilen ana cumhuriyetçiler, İrlanda barış birliği anlamına gelen anlaşmayı destekledi fakat muhalifler anlaşmayı Birleşik İrlanda idealinden vazgeçme ve Büyük Britanya'nın parçası olmayı kabul etmek olarak görüyordu. Bu yüzden muhalifler Kuzey İrlanda Meclisini ve Kuzey İrlanda Polis teşkilatını illegal olarak addetti ve polis teşkilatını Britanyalı paramiliter polis gücü olarak gördüler.

Martin O'Donoghue, Fianna Fáil Partisi üyesi İrlandalı ekonomist, akademisyen ve siyasetçidir.

İrlanda Kraliyet Polisi, İrlanda'nın Büyük Britanya yönetimi dönemindeki polis teşkilâtıydı. 19. yüzyılın başlarında kurulmuş olup İrlanda'nın güvenliğinin çoğunluğundan sorumluydu. Başkent Dublin'in güvenliğinden ise Dublin Metropolitan Polisi adında ayrı bir teşkilât sorumluydu.

Birleşik İrlandalılar Örgütü, kısaca Birleşik İrlandalılar olarak da bilinir, İrlanda Krallığı'nda Fransız Devrimi'nin ardından ulusal hükûmette "tüm insanların eşit temsilini" sağlamak için kurulan yeminli bir topluluktu. Anayasa reformundan ümidi kesen Birleşik İrlandalılar, 1798'de İngiliz Kraliyet güçlerine ve İrlanda'nın mezhepsel bölünmesine meydan okuyarak daha sonra 1798 İrlanda Ayaklanması olarak anılacak cumhuriyetçi bir ayaklanma başlattı. Bu ayaklanmanın bastırılması, Dublin'deki Protestan Yükseliş Parlamentosu'nun kaldırılmasının ve İrlanda'nın Büyük Britanya ile bir Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı'na dahil edilmesinin başlangıcı oldu. Bu olayların ardından 1803'te hareketi canlandırma ve ayaklanmayı yenileme girişimi yine yenilgiye uğratıldı.

İşçi Partisi,, İrlanda Cumhuriyeti'ndeki merkez sol ve sosyal demokrat bir siyasi partidir. 28 Mayıs 1912'de Clonmel, County Tipperary'de James Connolly, James Larkin ve William O'Brien tarafından İrlanda Sendika Kongresi'nin siyasi kanadı olarak kurulmuştur ve tüzüğünde kendisini "demokratik sosyalist parti" olarak tanımlamaktadır. İşçi Partisi, İlerici İttifak'ın, Sosyalist Enternasyonal'in ve Avrupa Sosyalistleri Partisi'nin üyesidir.

John Gerard Bruton, İrlandalı siyasetçi. 1994-1997 yılları arası İrlanda Başbakanı olarak görev yapmıştır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.