İran ve Batı - Turkipedia

İran ve Batı
Iran and the West
Yönetmen	Dai Richards
Yapımcı	Norma Percy & Dai Richards
Anlatıcı	Tony Gardner
Stüdyo	BBC
Cinsi	TV dizisi
Türü	Belgesel
Renk	Renkli
Yapım yılı	2009, Birleşik Krallık
Çıkış tarih(ler)i	7 Şubat 2009 14 Şubat 2009 (DVD) [21 Şubat 2009^[1]
Süre	180 dakika 3 bölüm - 60'şar dakika
Dil	İngilizce ve Farsça

İran ve Batı (Iran and the West) 3 bölümlük BBC yapımı belgesel dizisi. İlk olarak Şubat 2009 tarihinde BBC'nin BBC Two kanalında, İran İslam Devrimi'nin 30. yılına denk getirilerek ilk gösterimi gerçekleştirildi.^[2] İlk bölüm 7 Şubat 2009 tarihinde, saat 21.00'da cumartesi günü ekrana geldi ve izleyen bölümler de izleyen cumartesi günleri gösterildi.

Belgesel dizisi Ayetullah Ruhullah Humeyni'nin güçlenişi, İran Şahı Şah Rıza Pehlevi'nin devrilişi ve sürgünü ile başlayan İran İslam Devrimi ve sonrasını anlatan bir belgesel dizisidir. Devrim sonrasında Ortadoğu'da değişen dengeler de ele alınırken, belgeselin içeriği 11 Eylül saldırıları sonrasında gelişen Irak Savaşı'na kadar uzanan olaylar ele alınmıştır. İran-Batı ilişkileri ise devrim öncesinden itibaren ele alınmış, İran'ın nükleer programı konusundaki gerilim de belgesel dizisinin içeriğine eklenmiştir.

Serinin yapımcılığını daha önce The Death of Yugoslavia (Yugoslavya'nın Ölümü) ve Israel and the Arabs: Elusive Peace (İsrail ve Araplar: Güvenilmez Barış) belgesellerinin de yapımcısı olan Norma Percy üstleniştir.^[3]

Bölümler

Bölüm Numarası	Başlık	İlk Yayın	Hakkında	Katkıda Bulunanlar
1	The Man Who Changed the World (Dünyayı Değiştiren Adam)	7 Şubat 2009	Ayetullah Ruhullah Humeyni'nin yükselişi, Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin güç kaybedişi ve sürgüne gönderilişi ve İran Tutsak Krizi dönemindeki olaylar, dönemin liderlerinin yanındaki üst düzey görevlilerin ağzından ve o günün görüntüleri kullanılarak anlatılıyor.	Jimmy Carter Walter Mondale Warren Christopher Mohsen Rafiqdoust Farah Pehlevi Fidel Castro
2	The Pariah State (Dışlanmış Devlet)	14 Şubat 2009	Lübnan Tutsak Krizi, İran-Irak Savaşı, Ayetullah Ruhullah Humeyni'nin ölümü ve Irak'ın Kuveyt'in İşgali sonrası yaşanan 1991 Körfez Savaşı ile birlikte Ortadoğu'da değişen siyasi ilkiminin anlatıldığı bu bölümde İran'ın iki eski devlet başkanı ve üst düzey batılı yöneticilerin ağzından olaylar aktarılıyor.	Haşimi Rafsancani Muhammed Hatemi George Shultz Warren Christopher Madeleine Albright
3	Nuclear Confrontation (Nükleer Meydan Okuma)	21 Şubat 2009	Bu bölüm ise batılı ülkeler ile İran arasında nükleer çalışmalar konusundaki karşı karşıya gelişi konu almaktadır. İran'ın komşusu olan Afganistan'da Taliban'ın yükselişi, Ahmet Şah Mesut'un öldürülmesi, 11 Eylül saldırıları, Irak Savaşı ve İran'ın Nükleer Programı ele alınan konulardır.	Muhammed Hatemi Vladimir Putin Jack Straw

Ayrıca bakınız

ABD-İran İlişkileri
İran–Birleşik Krallık İlişkileri

Kaynakça

^ "İngilizce wikipedia'daki başlığa erişim tarihi 27.02.2012)". 15 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2012.
^ Iran And The West: Saddam offered to "eliminate" Ayatollah 13 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (erişim tarihi 27.02.2012)
^ Iran and the West: Talking past each other 17 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (The Economist'te 5 Şubat 2009 tarihinde yayınlanan yazıya erişim tarihi: 27.02.2012)

Dış bağlantılar

Iran and the West13 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC'nin resmî adrsindeki yapımın linki.
TV review: Iran and the West yapımının değerlendirmesi9 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Telegraph, 27 Şubat 2012

İlgili Araştırma Makaleleri

İran (Farsça:

Seyyid Ali Hüseyni Hamenei, İranlı din ve siyaset adamı, Şii merci-i taklid ve 1989'dan beri İran'ın ikinci yüce lideri. 1981-1989 yılları arasında İran'ın üçüncü cumhurbaşkanı olarak görev yapmıştır. Hamenei, Orta Doğu'da en uzun süre görev yapan devlet başkanı ve Şah Muhammed Rıza Pehlevi'den sonra geçen yüzyılın en uzun süre görev yapan ikinci İran lideri olmuştur.

Ruhullah Humeyni, İranlı siyasetçi ve Şii din adamı. Ayetullah Humeyni olarak da anılır. İran İslam Devrimi'nin siyasi ve ruhani lideriydi. Muhammed Rıza Pehlevi rejimine son verip İslam Cumhuriyeti'ni kurdu ve devrimden sonraki tüm dinî ve siyasi yetkileri elinde tuttu.

<span class="mw-page-title-main">Güney Azerbaycan</span> İranın kuzeybatı bölgesi

Azerbaycan, Güney Azerbaycan veya İran Azerbaycanı, İran'ın kuzeybatısında yer alan tarihi bölge. Günümüzde İran'ın Doğu Azerbaycan, Batı Azerbaycan, Erdebil və Zencan Eyaletlerini Kapsar.

İslam Devrimi Muhafızları Ordusu, İran Silahlı Kuvvetlerine bağlı kara, hava, deniz ve füze kuvvetleri bulunan büyük bir ordudur. Halk ağzında ve özellikle İran diasporasında ordu mensubu kişilere organizasyona duydukları hayranlığı belirtmek için Farsçada "muhafızlar" anlamına gelen Pasdaran denilmektedir.

Pehlevî Hanedanı, İran Şahanşah Devleti'ne 54 yıl boyunca hükmetmiş Mazenderan kökenli hanedan.

İran ve Amerika Birleşik Devletleri arasındaki siyasi ilişkiler 1800'lerin ortasında başladı, ancak II. Dünya Savaşı sonrasındaki Soğuk Savaş dönemine ve Basra Körfezi'nden petrol ihracatının başlamasına kadar çok az bir önem ve gerginlik taşıdı. Bu tarihten itibaren Şah Muhammed Rıza Pehlevi ile yakın birer müttefik olmaktan 1979'daki İran devrimi sonrası açık düşmanlık sergilemeye kadar varan dramatik bir tablo sergilediler. Günümüzde yönetim değişikliği ve Ruhani'nin gelişiyle ilişkiler yumuşamaya başladı.

İran Yahudileri, eskiden Pers İmparatorluğu ya da İran'da yaşamış veya hâlen İran'da yaşamakta olan Yahudiler'e denir.

<span class="mw-page-title-main">Zehra Rahneverd</span>

Zehra Rahneverd, İranlı yazar, ressam, heykeltıraş ve siyasetbilimci. 1998'den 2006'ya kadar el-Zehra Üniversitesi rektörlüğünü yapmıştır ve böylece İran İslam Devrimi sonrası bir üniversitede rektör olan ilk kadın akademisyen olmuş; bunun dışında eski İran Başkanı Muhammed Hatemi'ye Başkanlığı döneminde Siyasi Danışmanlık görevinde bulunmuştur.

Cevad Nurbahşî ya da gerçek adıyla Rıza Ali Şah, 1953'ten ölümüne değin Nimetullahiyye tarikatının önderliğini yapan İranlı mutasavvıf, psikiyatri mütehassısı.

<span class="mw-page-title-main">Halkın Mücahitleri Örgütü</span> İran İslam Cumhuriyetinde İslamcı sosyalist örgüt

Halkın Mücahitleri Örgütü (HMÖ), İran İslam Cumhuriyeti'ni yıkmayı amaçlayan İslamcı sosyalist örgüt.

İran'daki Yahudilerin tarihinin başlangıcı Antik çağın son zamanlarına rastlar. Dini kitaplar olan Yeşaya, Daniel, Ezra ve Nehemya kitaplarında Yahudilerin Pers İmparatorluğu'ndaki yaşamı ve deneyimleri aktarılmıştır. Ezra kitabında, Pars Krallarının Yahudilerin Kudüs'e dönmesine ve Tapınağın tekrar inşa edilmesine izin verdiği yazılıdır; "İsrail Tanrısı'nın buyruğu ve Pers kralları Koreş'in, Darius'un, Artahşasta'nın buyrukları uyarınca tapınağın yapımını bitirdiler." Yahudi tarihi için önemli olan bu olay M.Ö. 6. yüzyılda gerçekleşti ve bu sırada İran'da köklü ve etkili bir Yahudi cemaati bulunmaktaydı.

İran'da sansür tanımlamasıyla; İran devletince belirlenmiş belirli konuların ve bazı bilgilerin, yayım ve dağıtımının kısıtlanarak veya tamamen yasaklanarak, bu bilgilere ulaşılmasının, geleneksel medya, internet ve sosyal medya üzerinden ulaşılmasının engellenmesi anlatılır. Sansür, pornografiden, belirli dinî konulara kadar değişik alanlarda uygulanır.

İran İslam Cumhuriyeti İstihbarat Bakanlığı İran İslam Cumhuriyeti'nin temel istihbarat teşkilatı ve İran İstihbarat Topluluğu üyesidir. Ayrıca VAJA olarak bilinir ve daha önce VEVAK ya da MOIS olarak bilinirdi. Önceki rejimin istihbarat aygıtını devraldığı zaman başlangıçta, SAVAMA olarak biliniyordu. Bakanlık işin doğası gereği yurt içinde ve yurt dışında İran'ın üç "egemen" bakanlık kuruluşundan biridir.

İran rehine krizi, İran ile Amerika Birleşik Devletleri arasında yaşanan diplomatik bir açmazdır. Aralarında geleceğin İran Savunma Bakanı Hüseyin Dehkan, geleceğin Devrim Muhafızları Başkomutanı Muhammed Ali Caferi ve geleceğin İran Ordusu Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri'nin de bulunduğu, İran Devrimi'ni destekleyen İmam'ın Çizgisinin Müslüman Öğrenci Takipçileri'ne mensup bir grup silahlı üniversite öğrencisinin, Tahran'daki ABD Büyükelçiliği'ni ele geçirip onları rehin almasının ardından 53 Amerikalı diplomat ve vatandaş, İran'da rehin tutuldu. Rehineler, 4 Kasım 1979'dan 20 Ocak 1981'de serbest bırakılmalarına kadar 444 gün boyunca alıkonuldu. Bu kriz İran-Amerika Birleşik Devletleri ilişkileri tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Şapur Bahtiyar</span> İslami rejime muhalif eski İran Başbakanı

Şapur Bahtiyar, (Farsça: شاپور بختیار

İran'da din, CIA World Factbook'a göre, İranlıların yaklaşık %90-95'i kendilerini resmî devlet mezhebi olan Şiilik ile yaklaşık %5-10'u ise Sünnilik ile ilişkilendiriyor. Geri kalan %0,6'sı kendilerini Bahailik, Sâbiîlik, Ehl-i Hak, Zerdüştlük, Yahudilik ve Hristiyanlık dahil İslam dışı dinsel azınlıklarla ilişkilendirmektedir. Son üç azınlık dini resmen tanınmış ve korunmuş ve İran parlamentosunda sandalyeleri bulunmaktadır. Zerdüştlük bir zamanlar çoğunluk diniydi, oysa bugün Zerdüştler sadece on binlerce kişiden oluşmaktadırlar. İran, İslam dünyası ve Orta Doğu'daki en büyük ikinci Yahudi cemaatine ev sahipliği yapıyor. İran'ın ikinci en büyük gayrimüslim dini azınlığı olan Bahailik, resmen tanınmadı ve İran'daki varlığı boyunca zulüm gördü.

İran'da kadın hakları, devleti yöneten rejimin şekline göre değişmiştir. Her rejimin yükselişiyle birlikte, kadın haklarına yönelik bir dizi zorunluluk ortaya çıktı ve oy haklarından kıyafet kurallarına kadar geniş bir yelpazedeki sorunları etkiledi.

İran Şehinşah Devleti'nde (1925-1979), İran İslam Cumhuriyeti döneminde, hükûmetin İran vatandaşlarının haklarına yönelik muamelesi İranlılar, uluslararası insan hakları aktivistleri, yazarlar, STK'lar ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından eleştirilmişti. Şahların yönetimi altındaki monarşi, çoğu Batılı örgüt tarafından berbat bir insan hakları siciline sahip olduğu için geniş çapta saldırıya uğrasa da, ondan sonra gelen İslam Cumhuriyeti hükûmeti birçokları tarafından daha da kötü kabul ediliyor.

İran Şehinşah Devleti ya da yaygın ismiyle Pehlevi İranı, 1925 yılından İran Devrimi'nin bir sonucu olarak monarşinin devrildiği 1979 yılına kadar varlığını sürdürmüş devlet.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.