İçeriğe atla

İran-İsrail ilişkileri

İran-İsrail ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde Iran ve Israel

İran
İsrail

İran-İsrail ilişkileri, dört ana döneme ayrılabilir: 1947-53 arası dönem, Pehlevi hanedanı döneminde dostluk dönemi, 1979'da İran İslam Devrimi'nden 1990'a kadar süren kötüleşme dönemi ve son olarak Körfez Savaşı'nın sonundan beri düşmanlık dönemi. 1947'de İran, Birleşmiş Milletler Filistin Paylaşım Planı'na karşı oy kullanan 13 ülke arasındaydı. İki yıl sonra, İran, İsrail'in Birleşmiş Milletlere kabul edilmesine karşı oy kullandı. Yine de, İran, İsrail'i Türkiye'den sonra egemen bir devlet olarak tanıyan ikinci Müslüman ülke oldu. Batı yanlısı Muhammed Rıza Pehlevi'yi yeniden iktidara getiren 1953 darbesinden sonra, iki ülke arasındaki ilişkiler önemli ölçüde iyileşti.

1979'da İslam Devrimi'nden sonra, İran İsrail ile bütün diplomatik ve ticari ilişkilerini kopardı ve İran hükûmeti İsrail'in bir devlet olarak meşruluğunu kabul etmedi. Soğuk barıştan düşmanlığa dönüş, Sovyetler Birliği'nin çöküşünden kısa bir süre sonra, 1990'ların başlarında başladı. Çöl Fırtınası sırasında Irak ordusunun yenilgisinden sonra Orta Doğu'daki göreceli güç İran ve İsrail'e yöneldi. İzak Rabin'in hükûmeti İran'a karşı daha saldırgan bir tutum benimsemesiyle iki ülke arasındaki çatışma 1990'ların başında tırmandı.[1]

Askeri ilişkiler

Devrimden önce

İsrail, Pehlevi Hanedanlığı döneminde İran'ın silahlandırılmasında yer aldı:

  • İran ve İsrail arasındaki ortak bir işbirliği olan "Çiçek" Tzur Projesi, "son teknoloji denizden denize füze, ABD Harpoon füzesinin 200 kilometrelik versiyonu"nu geliştirmeyi amaçlıyordu.[2]
  • İsrail Savunma Bakanı General Ezer Weizman ve İran Savaş Bakanı General Hasan Tufanyan, İsrail'in Jericho-2 füzesi olan Project Flower kod adlı ortak yapımda görüştüler.[3]

Humeyni dönemi

The Observer, İsrail'in İran-Irak Savaşı sırasında İran'a silah satışlarının yıllık 500 milyon ABD doları olduğunu iddia etmiştir[4] ve Time, 1981 ve 1982'de, "İsraillilerin, anlaşmaların finansal açıdan üstesinden gelmek için İsviçre banka hesaplarını kurduklarını" bildirdi.[5][6]

Trans-İsrail petrol boru hattı

1979'da Aşkelon ve Eilat boru hattının ele geçirilmesinin ardından İran, İsrail'e karşı tazminat talebinde bulundu. 27 Haziran 2016'da İsviçre Federal Mahkemesi, davayı 1.1 milyar dolar artı faizle İran lehine karar verdi.[7]

Kaynakça

  1. ^ Menashri, David; Parsi, Trita (15 Aralık 2007). "Israel i. Relations With Iran". Encyclopædia Iranica. New York. 17 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2013. 
  2. ^ Ronen Bergman, "5 billion Reasons to Talk to Iran," Haaretz (Tel Aviv), 19 March 1999; in "Israel's Outstanding Debt to Iran Viewed," FBIS Document FTS19990319001273, 19 March 1999.
  3. ^ "Minutes from Meeting Held in Tel Aviv between H. E. General M. Dayan, Foreign Minister of Israel, and H.E. General H. Toufanian, Vice Minister of War, Imperial Government of Iran," Top Secret Minutes from Israel's Ministry of Foreign Affairs, 18 July 1977, in Digital National Security Archive
  4. ^ Hunter, Jane (Kasım 1986). "Israeli Arms Sales to Iran". Washington Report on Middle East Affairs. American Educational Trust. s. 2. 19 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2012. 
  5. ^ Lamar Jr., Jacob V.; Flamini, Roland; McGeary, Johanna; McWhirter, William (8 Aralık 1986). "From Many Strands, a Tangled Web". Time. 25 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2012. 
  6. ^ (For more on Israeli Hawk missile sales to Iran see Richard Johns, "Arms Embargo Which Cannot Withstand The Profit Motive," Financial Times (London), 13 November 1987)
  7. ^ Daiss (15 Ağustos 2016). "Israel Loses Secretive Oil Pipeline Case To Iran, Ordered To Pay $1.1 Billion Plus Interest". Forbes Magazine. 15 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2016. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tel Aviv</span> İsrail Devletinde yerleşim birimi

Tel Aviv-Yafo veya kısaca Tel Aviv, İsrail'in Akdeniz kıyı şeridinde, Guş Dan metropolünde bulunan 451.523 nüfuslu bir şehirdir. Ülkenin finans ve teknoloji merkezidir. Uluslararası kuruluşlar ve birçok ülke Tel Aviv'i İsrail'in başkenti olarak tanımakta ve bu ülkelerin elçilikleri Tel Aviv'de bulunmaktadır. Doğu Kudüs, İsrail'in bir parçası olduğu varsayılırsa Tel Aviv, ülkenin Kudüs'ten sonra ikinci en kalabalık şehridir. Tel Aviv, Batı Kudüs'ten önceki en kalabalık şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Irak-İran Savaşı</span> 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında geçen savaş

Irak-İran Savaşı, İran'da Tahmilî Savaş veya Mukaddes Müdafaa, Irak'ta Saddam'ın Kadisiyesi ve Arap Dünyasında Birinci Körfez Savaşı olarak anılan 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında yaşanmış savaş. Yaklaşık bir milyon kişinin ölümüne, iki milyon kişinin yaralanmasına, 150 milyar Amerikan Doları maddi hasara, her iki ülkede de ağır yıkımlara yol açmıştır. Irak'ın zaferleri ile başlayan savaş, İran'ın direnmesiyle yıpratma savaşına dönüşmüş ve galibi olmadan sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İsrail</span> Batı Asyada bulunan bir ülke

İsrail, resmî adıyla İsrail Devleti (İbranice: מְדִינַת יִשְׂרָאֵל‎,

<span class="mw-page-title-main">İzak Rabin</span> 5. İsrail başbakanı

İzak Rabin, İsrailli asker ve politikacı. İsrail’in 5. Başbakanı olan Rabin, 1974-77 yılları arasında ve 1992 ile 1995 yılındaki suikastına kadar olan süre olmak üzere iki dönem başbakanlık yaptı.

<span class="mw-page-title-main">İsrail-Türkiye ilişkileri</span> ikili ilişkiler

Türkiye-İsrail ilişkileri, Türkiye ile İsrail’in, Türkiye’nin İsrail’i tanıdığı Mart 1949 tarihinden sonra kurdukları ikili ilişkilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kudüs'ün statüsü</span>

Uluslararası platformda Kudüs'ün statüsü hakkında yasal ve diplomatik açıdan farklı görüşler görülmektedir. Devletler ve uzmanlar da aynı şekilde uluslararası kanunlar altında Kudüs'ün statüsü hakkında bölünmüşlerdir. İsrail ve Filistin Kudüs'ü başkent olarak kabul etmektedir. Fakat çoğu ülke Kudüs'ü İsrail ve Filistin'in başkenti olarak tanımamaktadır. Hatta çoğu tam anlamıyla İsrail ve Filistin'e ait olduğunu da düşünmemektedir. Birçok BM üye devleti resmi olarak bir BM önergesi olan Kudüs'ün uluslararası statüsüne sadık kalmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Efraim Evron</span>

Efraim Evron İsrailli diplomat. Birleşik Krallık Mandası sırasında Hayfa'da doğan Evron, İsrail Devletinde çeşitli mevkilerde görev aldı ve çok sayıda ülkede büyükelçilik görevinde bulundu. 1943'te Rivka Passman ile evlenen Evron'un bir kızı ve bir oğlu vardır. Temmuz 1995'te Ramat Gan'da öldü.

<span class="mw-page-title-main">Dışişleri Bakanlığı (İsrail)</span> Kurum

İsrail Dışişleri Bakanlığı İsrail hükûmetinin en önemli bakanlıklarından biridir. Bakanlığın rolü, İsrail'in dış politikasını uygulamaktır ve diğer ülkelerle ekonomi, kültür ve bilim alanlarında ilişkiler kurmaktır. Dış İşleri Bakanlığı, Kudüs’ün Givat Ram adlı muhitinde bulunan hükûmet yerleşkesindedir. Yisrael Katz şu anki Dışişleri Bakanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Trans-İsrail petrol boru hattı</span>

Trans-İsrail boru hattı, aynı zamanda Tipline veya Eilat-Ashkelon Boru Hattı, İsrail'de bulunan, İran'dan İsrail'e ve Avrupa'ya taşınan ham petrolü taşıyan bir petrol boru hattıdır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Arap Emirlikleri-İsrail Barış Anlaşması</span>

Birleşik Arap Emirlikleri-İsrail Barış Anlaşması veya İbrahim Anlaşması, 13 Ağustos 2020'de Birleşik Arap Emirlikleri ile İsrail arasında yapılan anlaşmadır. Birleşik Arap Emirlikleri bu anlaşmayla birlikte İsrail'in Mısır'dan ve Ürdün'den sonra anlaşma yaptığı üçüncü Arap ülkesi olmuştur ve Körfez ülkeleri arasında İsrail'le anlaşan ilk ülke konumundadır. İbrahim Anlaşması'nın açıklanmasından saatler sonra Birleşik Arap Emirlikleri medyası İsrail'in anlaşma karşılığında Filistin'deki ilhak politikasını kalıcı şekilde durdurduğunu yazmıştır, buna karşın İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, ilhak politikasının kalıcı şekilde durdurulmadığını, bir süre askıya alındığını belirtmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İsrail-Kıbrıs Cumhuriyeti ilişkileri</span>

İsrail-Kıbrıs Cumhuriyeti ilişkileri, Kıbrıs ve İsrail arasındaki ikili ilişkilerle ilgilidir. İsrail'in Lefkoşa'da, Kıbrıs'ın ise Tel Aviv'de büyükelçiliği var. Her iki ülke de Akdeniz Birliği, Birleşmiş Milletler, Avrupa-Atlantik Ortaklık Konseyi, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü, Uluslararası Para Fonu, Dünya Bankası ve Dünya Ticaret Örgütü üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">İsrail'deki diplomatik temsilcilikler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

İsrail'deki diplomatik temsilcilikler listesi İsrail'deki dış büyükelçilik ve konsoloslukları kapsar. İsrail'de hâlihazırda 89 büyükelçilik bulunmaktadır; bunların 87'si Tel Aviv ve Tel Aviv Bölgesi'nde, 3'ü ise Kudüs'te bulunmaktadır. Bazı ülkeler bir büyükelçilik işletmenin yanı sıra Eilat, Hayfa ve Kudüs gibi şehirlerde konsolosluk da işletirler.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan-İsrail ilişkileri</span>

Gürcistan-İsrail ilişkileri, Gürcistan ve İsrail arasındaki diplomatik, ticari ve kültürel bağlardır. ABD ile diplomatik ilişkilerin yanı sıra diplomatik ilişkiler resmi olarak 1 Haziran 1992'de kuruldu. Gürcistan'ın Tel Aviv'de büyükelçiliği var. İsrail'in Tiflis'te büyükelçiliği var.

<span class="mw-page-title-main">İsrail-Rusya ilişkileri</span>

İsrail-Rusya ilişkileri, İsrail ve Rusya arasındaki ikili dış ilişkileri ifade etmektedir. Rusya'nın Tel Aviv'de büyükelçiliği ve Hayfa'da konsolosluğu bulunmaktadır. İsrail'in Moskova'da bir büyükelçiliği ve Yekaterinburg'da (açılacak) bir başkonsolosluğu var. Rusya, Ortadoğu Dörtlüsü üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">İran-Kazakistan ilişkileri</span>

İran-Kazakistan ilişkileri, İran ve Kazakistan arasındaki dış ilişkiler ve diplomatik bağlardır.

<span class="mw-page-title-main">İsrail-Sırbistan ilişkileri</span>

İsrail-Sırbistan ilişkileri - Sırbistan Cumhuriyeti ile İsrail Cumhuriyeti arasındaki mevcut ikili ilişkiler. İsrail ile ilk diplomatik ilişkiler, Sırbistan'ın hala Yugoslavya'nın bir parçası olduğu 31 Ocak 1992'de kuruldu. İsrail'in Belgrad'da ve Sırbistan'ın Tel Aviv'de büyükelçiliği var Her iki ülkenin de ekonomik ve kültürel bağları bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-İran ilişkileri</span>

Azerbaycan Cumhuriyeti ile İran İslam Cumhuriyeti arasında resmi diplomatik ilişkiler, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının (1991) ardından kurulmuştur. İran ve Azerbaycan büyük ölçüde aynı tarihi, dini, etnik kökeni ve kültürü paylaşıyor. Şu anda Azerbaycan Cumhuriyeti olarak adlandırılan topraklar, İran'dan ancak 19. yüzyılın ilk yarısında, Rus-İran Savaşları ile ayrıldı. Aras nehrinin kuzeyindeki bölgede, çağdaş Azerbaycan Cumhuriyeti'nin toprakları, Rusya tarafından işgal edilene kadar İran topraklarıydı. İran ve Azerbaycan ayrıca çoğunluğu Şii Müslüman olan iki ülkedir. Sırasıyla dünyadaki en yüksek ve ikinci en yüksek Şii nüfus yüzdesine sahipler, ve her iki komşu milletin nüfusunun çoğunluğu ağırlıklı olarak Sünni iken tarihin tam olarak aynı anından itibaren her iki ülkede de Şiilik kök salmıştır. Ancak siyasi uyum zaman zaman değişebileceğinden iki ülke arasında bazı gerginlikler yaşanıyor. Azerbaycan Cumhuriyeti, İsrail, Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri ile müttefik olan Batı yanlısı bir hükûmete sahipken, İran ise ABD ile düşmanlığı nedeniyle sıkı bir şekilde Rusya ve Çin yanlısı desteğe sahip ve yaptırımlarla hedef alınıyor.

<span class="mw-page-title-main">İsrail-Kuzey Makedonya ilişkileri</span>

İsrail-Kuzey Makedonya ilişkileri, İsrail ve Kuzey Makedonya arasındaki ikili siyasi ilişkileri ifade eder. Kuzey Makedonya'nın Tel Aviv'de büyükelçiliği vardır. İsrail'in yerleşik bir büyükelçisi yok.

<span class="mw-page-title-main">Pehlevî İranı</span> 1925ten 1979a kadar İranı yöneten rejim

İran Şehinşah Devleti ya da yaygın ismiyle Pehlevi İranı, 1925 yılından İran Devrimi'nin bir sonucu olarak monarşinin devrildiği 1979 yılına kadar varlığını sürdürmüş devlet.

<span class="mw-page-title-main">Ekim 2024 İran'ın İsrail'e saldırısı</span>

Ekim 2024 İran'ın İsrail'e saldırısı, 1 Ekim 2024 tarihinde İran'ın İsrail'e düzenlediği füze saldırısıdır. En az iki dalga halinde fırlatılan füzeler, ülke genelinde sirenlerin çalmasına neden oldu. Tel Aviv ve Kudüs'ün tepesinde patlamalar olduğu bildirildi. İsrail Savunma Kuvvetleri, İran tarafından 100'den fazla füze atıldığını doğruladı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.