İçeriğe atla

İran-Türkiye sınırı

İran-Türkiye sınırını gösteren harita

İran-Türkiye sınırı, İran ile Türkiye arasındaki 534 km'lik kara sınırıdır. Kuzeyde Azerbaycan sınırıyla kesişen noktadan başlar ve güneyde Irak sınırıyla kesişen noktada sona erer. İki ülke sınırı Türkiye'nin en uzun ikinci sınırı iken İran'ın en uzun altıncı sınırıdır.

Tarihçe

Tahran Konvansiyonu (1932) sonrasında yapılan Tahran Antlaşması (1937) neticesinde değişen sınırlar

1639 yılında imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması ile belirlenen sınır, bazı değişiklikler haricinde günümüze kadar gelmiştir. 1878 tarihli Berlin Antlaşması ile Kotur ve çevresinde sınır değişikliği yapılmıştır.[1] 9 Nisan 1929'da İran ve Türkiye arasında Ankara'da imzalanan antlaşmayla iki ülke, kısmen Ağrı ayaklanmaları nedeniyle, sınırlarını belirleme konusunda anlaştı. 1932 Tahran Konvansiyonu ile sonuçlanan bu anlaşma uyarınca Küçükağrı Dağı, Bacergah ve Kotur çevresinde sınır değişiklikleri gerçekleştirilmiştir.[1][2][3][4] Bu sınır belirlemesiyle ilgili son anlaşma 26 Mayıs 1937'de Tahran'da imzalandı.[1]

2017'de Türkiye, yasadışı geçişleri ve kaçakçılığı önlemek amacıyla TOKİ aracılığıyla sınır boyunca 144 km uzunluğunda duvar inşa etmeye başladı.[5] 2020'de tamamlanan duvarın 57,2 km'lik bölümü Iğdır sınırında, 86,8 km'lik bölümü Ağrı sınırında inşa edildi.[6][7] 2018'de Hakkâri sınırında 43 km'lik, 2021'de Van sınırında 64 km'lik duvar yapımına başlandı.[8][9]

Özellikler

İran-Türkiye sınırında bir yol ve arkasındaki tepeler (Haziran 2011)

İran-Türkiye sınırı 534 km uzunluğundadır. Kuzeyde Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti sınırının kesiştiği noktadan başlar ve Irak-Türkiye sınırının kesişme noktasında sona erer. İki ülke sınırı Türkiye'nin en uzun ikinci sınırı iken İran'ın en uzun altıncı sınırıdır. 1 Ocak 1985 tarihinde Türkiye tarafından açılan Borualan Sınır Kapısı İran tarafından karşı sınır kapısı açılmaması üzerine süresiz olarak kapatılmıştır.

Henüz standartları yüksek işlek bir yol sisteminin geliştirilmemiş olması İran ile Türkiye ticari ilişkilerini zorlaştırmaktadır. İki ülke ticari ve diplomatik ilişkilerin gelişmesine paralel olarak karayolu ve demiryolu ulaşımı sürekli aktiftir. Türkiye'den karayolu ile İran'a geçişin olduğu yollar; Türkiye sınırları içerisinde Gürbulak, Doğubayazıt'ta bulunan Gürbulak Sınır Kapısı ile son bulan , İran sınırları içerisinde başlayan Karayolu 32 bağlantısı, Türkiye sınırları içerisinde D.300'ün bittiği Kapıköy Sınır Kapısı, Esendere köyünün sınır olduğu D.400'ün bittiği Sero Sınır Kapısı ile ulaşım mümkündür. Yine Kapıköy Sınır Kapısı'ndan geçen 1971 yılından bu yana aktif olarak demiryolu ile ulaşım mümkündür.

Sınır güvenliği

Doğubayazıt'tan sınırın görünümü ve yasak bölge olduğunu belirten uyarı levhası (Haziran 1990)

İki ülke sınırlarının uzunluğundan dolayı sınır hattında kaçakçılık olayları yaygındır.[10] İki ülke sınırları içerisinde saldırılar[11][12] gerçekleştiren Kürdistan Özgür Yaşam Partisi'ne (PJAK) karşı İran ve Türk Silahlı Kuvvetleri mücadele yürütmekte ancak İran'ın Kürdistan İşçi Partisi'ne (PKK) bakış açısı tartışılmaktadır.

Türkiye-İran sınırı Türkiye'ye düzensiz göçmenlerin giriş yaptığı en önemli göç rotalarından biridir.[13]

Sınır duvarı

İran-Türkiye sınır duvarı.

2021'de ülkeye başta Afgan göçmen akışını önlemek için Van-İran sınırındaki 295 kilometrelik sınır hattına üç metre yüksekliğinde bir güvenlik duvarı inşa edilmeye başlandı. 243 kilometre olması planlanan beton duvarın etrafının dikenli teller ve hendeklerle çevrili olacağı açıklandı. Proje, ABD'nin Afganistan'dan çekilmeye başlaması üzerine 2021 Taliban saldırılarında Taliban'ın ülke yönetimini ele geçirmesinin yaratacağı göç dalgasına karşı geliştirildi.[13][14]

Türk yetkililer halihazırda inşa edilmiş kısımların izinsiz göçe karşı başarılı olduğunu açıkladı, ancak göçmenlerin yeni rotalar belirlemesi ve duvarın aşılabilirliğinden ötürü duvarın ülkeye göçü azaltacağı ya da engel olacağı tartışmalıdır. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı Orhan Deniz, duvarın fiziksel açıdan göçmenlere engel olmak yerine daha çok psikolojik bir etki yarattığını ve dünyadaki diğer örneklerinde olduğu gibi göçü tamamen engelleyebilmesinin mümkün olmadığını belirtti.[13][14]

Sınır kapıları

#İsimİlAçılış/KapanışBağlandığı ÜlkeKarşı KapıYolDurum
1GürbulakAğrı04.09.1953 İranBazarganAçık
2KapıköyVan16.04.2011 İranRaziGeçici Kapalı[15]
3EsendereHakkâri15.09.1964 İranSerowGeçici Kapalı
4BorualanIğdır01.01.1985 İran?M7Kapalı

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c International Boundary Study No. 28 – Iran-Turkey Boundary (PDF), 3 Şubat 1964, 1 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 5 Nisan 2020 
  2. ^ Burdett, Anita L.P., (Ed.) (1998). "Accord relatif à la fixation de la ligne frontière entre la Perse et la Turquie". Armenia: Political and Ethnic Boundaries, 1878-1948. Cambridge: Cambridge Archive Editions. ss. 959-962. ISBN 978-1852079550. 
  3. ^ Tsutsiev, Arthur (2014). Atlas of the Ethno-Political History of the Caucasus. Nora Seligman Favorov tarafından çevrildi. New Haven: Yale University Press. s. 92. ISBN 978-0300153088. 
  4. ^ Pirouz Mojtahed-Zadeh, Boundary Politics and International Boundaries of Iran: A Study of the Origin, Evolution, and Implications of the Boundaries of Modern Iran with Its 15 Neighbors in the Middle East, the Persian Gulf, the Caucasus, the Caspian Sea, Central Asia, and West Asia by a Number of Renowned Experts in the Field, Universal-Publishers, 2007, 978-1-58112-933-5, s. 142.
  5. ^ "TOKİ'den İran sınırına 144 kilometrelik yeni duvar". NTV. 13 Mayıs 2017. 7 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2017. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2022. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021. 
  10. ^ "Kaçakçı'ların az bilinen zorlu hayatı". dunyabulteni.com. 29 Aralık 2011. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. 
  11. ^ "İran'da PJAK'tan karakola saldırı". BBC Türkçe. 7 Ağustos 2015. 5 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. 
  12. ^ "İran ordusu ve PJAK, Türkiye sınırında çatıştı". sputniknews.com. 5 Ekim 2015. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. 
  13. ^ a b c "Türkiye Göçmenlere Karşı 'Duvarlarını Yükseltiyor'". Amerika'nin Sesi | Voice of America - Turkish. 3 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021. 
  14. ^ a b Welle (www.dw.com), Deutsche. "Türkiye-İran sınırına duvar: Göçmenler yeni rotalar belirliyor | DW | 20.08.2021". DW.COM. 20 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021. 
  15. ^ Sadece küçük araçlar için açık, otomobil, pikap vs.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kandil Dağları</span> Irak-İran sınırına yakın dağlık bölge

Kandil Dağları, Irak-İran sınırında yer alan ve yaklaşık 1.500 km uzunluğundaki Zagros Dağları'nın bir bölümünü oluşturan sıradağlar. Dağın büyük kısmı Irak tarafındaki Erbil ilindedir. Akarsular tarafından derin olarak yarılan Kandil'i, hem Irak hem de İran bölümünde faylar sınırlamıştır. Dağlık bir yapıya sahip olan arazi çeşitli bitki ve hayvan türlerini de barındırmaktadır. Zirveleri kar ve buzullarla, etekleri meşe ağaçları, alıç, kiraz eriği, kuşburnu, elma, ahlat, üvez vb. yabani ağaçlar ve çayır otlarıyla kaplıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gürbulak, Doğubayazıt</span>

Gürbulak, Ağrı ilinin Doğubayazıt ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">İran-Türkiye ilişkileri</span> ikili ilişkiler

Türkiye-İran ilişkileri Türkiye Cumhuriyeti'nin İran ile süregelen uluslararası politikaları içerir.

Gürbulak Sınır Kapısı, Türkiye'yi İran'a bağlayan en önemli sınır kapısıdır. Gürbulak'ta yer alır. Erzurum ve Dilucu buraya bağlı diğer kapılardır.

<span class="mw-page-title-main">PJAK</span> Silahlı ve siyasî hareket

PJAK, tam adı ile Kürdistan Özgür Yaşam Partisi, İran ve Irak'ta faaliyet gösteren Kürt milliyetçisi silahlı örgüt. PJAK; Türkiye, İran, Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya tarafından terör örgütü olarak tanımlanmaktadır. Kürdistan İşçi Partisinin (PKK) üyesi olduğu Kürdistan Topluluklar Birliğinin (KCK) üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">D 100</span> Türkiyede bir devlet karayolu

D.100 ya da halk arasındaki adıyla E5, Türkiye'de bulunan bir devlet kara yoludur. Yol, Bulgaristan sınır kapısı Kapıkule'den başlayıp, Türkiye'yi batıdan doğuya boydan boya geçtikten sonra, İran sınır kapısı Gürbulak'ta sona eren ana yollardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa E-yolu E80</span> Avrupada yol

Avrupa E-yolu E80, batı-doğu referanslı 5600 km uzunlukta batıda Lizbon, Portekiz'de başlayan ve İran'a girişte Gürbulak sınır kapısında sona eren bir uluslararası Avrupa E-yoludur. Bu E-yolu Portekiz, İspanya, Fransa, İtalya, Hırvatistan, Karadağ, Kosova, Sırbistan, Bulgaristan ve Türkiye üzerinden geçerek Türkiye-İran sınır kapısı olan Gürbulak'ta İran'a ulaşarak sona ermektedir. Pescara, İtalya ile Dubrovnik, Hırvatistan arasında Adriyatik Denizi'ni geçmek gerekmekte ve düzgün işleyen bir feribot servisi gerekmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Antik İran</span> İran kültürel etkisine sahip bölge

Antik İran ya da Büyük İran sözcüğünün anlamı İran kültürel etkisine sahip bölgeleri ifade eder. Kabaca İran kültürünün yeri olan İran Platosu merkezinde olmak üzere Kafkasya, Doğu Anadolu Bölgesi toprakları, İndus Nehri ve Pakistan içeren topraklar içerisinde kalan bölgenin tarihsel adıdır. Ayrıca İran kültürüne etki eden bu terimi Encyclopædia Iranica tarafından da kullanılmaktadr.

<span class="mw-page-title-main">D 300</span> Türkiyenin bir devlet yolu

D.300, Türkiye'de bulunan bir devlet kara yoludur.

<span class="mw-page-title-main">İran Azerileri</span> İran Azerbaycanı Türkleri

İran Azerileri, Kuzey İran Azerileri, Güney Azerileri, Güney Azerbaycanlılar, İran Azerbaycanlıları ya da İran Türkleri;, İran'da Güney Azerbaycan denen ve Türkiye, Ermenistan ve Azerbaycan sınırına yakın bölgelerde yaşayan ve İran Türklerinin büyük çoğunluğunu oluşturan Azerilerdir. 70 milyon nüfuslu İran'ın üçte birinden fazlasını oluştururlar. İran'da Azeriler en büyük Türk grubudur ve Farsçadaki İran Türkleri adı öncelikle İran Azerileri için kullanılmaktadır. Tebriz, Erdebil, Zencan ve Urumiye bölgelerinde de yoğun olarak yaşayan Azerilerin başkent Tahran'daki nüfusları da oldukça yüksek ve Tahran pazarına büyük oranda Azeri tüccarlar hakimdir. Çok heterojen etno-linguistik grubun üyeleri olan Azeriler, çok farklı sosyoekonomik koşullar altında yaşamlarını sürdürür.

<span class="mw-page-title-main">Horasan</span> tarihi bölge

Büyük Horasan veya Antik Horasan Antik İran'ın bir parçası olan ve Sasani İmparatorluğu döneminden, İran'ın doğu bölgelerine atıfta bulunmak için kullanılan geleneksel ve yaygın bir isimdir. Sasaniler, İran topraklarını, biri "güneşin ülkesi" anlamına gelen Horasan olmak üzere dört parçaya bölmüştüler. İran'dan sonra sırasıyla Afganistan, Türkmenistan, Pakistan ve Tacikistan sınırları içinde de alanı vardır.

<span class="mw-page-title-main">Suriye-Türkiye sınırı</span> uluslararası sınır

Suriye-Türkiye sınırı, Suriye ile Türkiye arasındaki 877 km'lik kara sınırıdır. Batıda Akdeniz'den başlar ve doğuda Irak sınırıyla kesişen noktada sona erer. İki ülke sınırı hem Suriye'nin hem de Türkiye'nin en uzun sınırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye-Yunanistan sınırı</span> uluslararası sınır

Türkiye-Yunanistan sınırı, Türkiye ile Yunanistan arasındaki 212 km uzunluğundaki kara sınırıdır. Doğu Trakya ile Batı Trakya'yı birbirinden ayırır. Aynı zamanda Bulgaristan-Türkiye sınırı ile birlikte Avrupa Birliği'nin güney sınırını oluşturur. Türkiye'nin en uzun yedinci sınırı olup Lozan Antlaşması ile günümüze kadar gelmiştir.

Van – Sufiyan demiryolu, Van İskele – Van – Sufiyan arasında bulunan TCDD ve RAİ'ye ait uluslararası ana demiryolu hattıdır.

<span class="mw-page-title-main">TCDD Taşımacılık Yük Taşımacılığı</span> TCDD Taşımacılık tarafından sunulan trenle yük taşımacılığı hizmeti

TCDD Taşımacılık Yük Taşımacılığı, TCDD'ye ait demiryolu hatları üzerinde TCDD Taşımacılık tarafından yürütülen Yük Taşımacılığı Hizmetidir.

<span class="mw-page-title-main">Irak-Suriye sınırı</span> Uluslararası sınır

Irak-Suriye sınırı, Suriye ile Irak arasındaki sınırdır ve toplam 599 kilometre (372 mi) uzunluktadır. Yukarı Mezopotamya ve Suriye çölü boyunca, güneybatıda Ürdün ile olan üçlü noktadan kuzeydoğuda Türkiye ile olan üçlü noktaya kadar uzanır.

Kapıköy Sınır Kapısı, Türkiye ve İran arasında yer alan sınır kapısıdır. 16 Nisan 2011 tarihinde üst düzey devlet yöneticilerinin katılımıyla açılmıştır. Van'ın Saray ilçesinde bulunmaktadır. İran sınırındaki sınır kapısı ise Hoy-Razi Sınır Kapısıdır. Kapıköy Sınır Kapısı Ulusal ekonomiye özellikle de yakın bölgelere ekonomik anlamda önemli katkıları vardır.

<span class="mw-page-title-main">İran-PJAK çatışması</span>

İran-PJAK çatışması, İran İslam Cumhuriyeti ile Kürdistan Özgür Yaşam Partisi'nin (PJAK) militanları arasında 2004'te başlayan silahlı çatışmadır. Örgüt, İran'ın Kürdistan ve diğer Batı eyaletlerinde çok sayıda saldırı gerçekleştirdi. PJAK, Türkiye-PKK çatışmasında Türkiye Cumhuriyeti güçleri ile çatışan Kürdistan İşçi Partisi (PKK) ile yakından bağlantılı olup İran, Japonya, Türkiye ve ABD tarafından terör örgütü olarak belirlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">2021-2022 Belarus-Avrupa Birliği sınır krizi</span>

2021-2022 Belarus-Avrupa Birliği sınır krizi, başta Irak ve Afrika'dan olmak üzere on binlerce göçmenin Belarus sınırları üzerinden Litvanya, Letonya ve Polonya'ya akın etmesinden oluşan bir göçmen krizidir. Kriz, 2020 Belarus devlet başkanlığı seçimi, 2020-21 Belarus protestoları, Ryanair'in 4978 sefer sayılı uçuşu olayı ve Krystsina Tsimanouskaya'nın zorla ülkesine geri gönderilme girişiminin ardından Belarus-Avrupa Birliği ilişkilerindeki bozulmayı ciddi şekilde tetikledi.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-İran ilişkileri</span>

Azerbaycan Cumhuriyeti ile İran İslam Cumhuriyeti arasında resmi diplomatik ilişkiler, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının (1991) ardından kurulmuştur. İran ve Azerbaycan büyük ölçüde aynı tarihi, dini, etnik kökeni ve kültürü paylaşıyor. Şu anda Azerbaycan Cumhuriyeti olarak adlandırılan topraklar, İran'dan ancak 19. yüzyılın ilk yarısında, Rus-İran Savaşları ile ayrıldı. Aras nehrinin kuzeyindeki bölgede, çağdaş Azerbaycan Cumhuriyeti'nin toprakları, Rusya tarafından işgal edilene kadar İran topraklarıydı. İran ve Azerbaycan ayrıca çoğunluğu Şii Müslüman olan iki ülkedir. Sırasıyla dünyadaki en yüksek ve ikinci en yüksek Şii nüfus yüzdesine sahipler, ve her iki komşu milletin nüfusunun çoğunluğu ağırlıklı olarak Sünni iken tarihin tam olarak aynı anından itibaren her iki ülkede de Şiilik kök salmıştır. Ancak siyasi uyum zaman zaman değişebileceğinden iki ülke arasında bazı gerginlikler yaşanıyor. Azerbaycan Cumhuriyeti, İsrail, Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri ile müttefik olan Batı yanlısı bir hükûmete sahipken, İran ise ABD ile düşmanlığı nedeniyle sıkı bir şekilde Rusya ve Çin yanlısı desteğe sahip ve yaptırımlarla hedef alınıyor.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.