İçeriğe atla

İmikuşağı Höyüğü

Arkeolojik Höyük
Adı:İmikuşağı Höyüğü
il:Elazığ
İlçe:Baskil
Köy:İmikuşağı
Türü:Höyük
Tescil durumu:
Tescil No ve derece:
Tescil tarihi:
Araştırma yöntemi:Kazı

İmikuşağı Höyüğü, Elazığ İli, Baskil İlçesi, İmikuşağı Köyü'nün kuzeybatısında yer alan bir höyüktür. Fırat'ın doğu kıyısındadır. Tohma Çayı'nın Fırat'a döküldüğü bölgenin karşısındadır. Nehir yatağından 38 metre yüksekteki höyük 200 x 150 metre boyutlarındadır.[1] Ovadan yüksekliği ise 20 metredir.[2]

Kazılar

Höyükteki ilk araştırmalar 1975 yılında, Karakaya Barajı Gölü altında kalacak arkeolojik yerleşmelerin saptanması çalışmaları sırasında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nden Doç. Dr. Ümit Serdaroğlu başkanlığındaki ekipçe yapılmıştır. Daha sonra İstanbul Üniversitesi'nden Prof. Dr. Mehmet Özdoğan tarafından 1976-77 yıllarında ayrıntılı olarak incelenmiştir.[1] Höyükteki kazılar ise Prof. Dr. Veli Sevin başkanlığında 1981-86 yılları arasında, baraj gölünde su toplanmaya başlamasına kadar yapılmıştır.[3]

Tabakalanma

Kazılardan elde edilen sonuçlara göre 14 yapı katında[3] sekiz kültür evresi[4] belirlenmiştir. Eskiden yeniye göre tabakalanma şu şekildedir.

Orta Tunç Çağı II'den Geç Tunç Çağı I'e geçişi temsil eden 11. yapı katı izlerine sınırlı bir alanda ulaşılabilmiştir. Kazı başkanı, bu evrenin çok kısa ömürlü olduğunu, bununla birlikte Orta Anadolu etkilerinin höyüğe 10. yapı katının kuruluşundan önce ulaştığını gösterdiğini belirtmektedir.[13]

9. yapı katının çanak çömleği Geç Tunç Çağı II'nin 7. ve 8. yapı katları çanak çömleğinden oldukça farklıdır. Daha çok Kuzeybatı İran ve Transkafkasya çanak çömleği ile yakın benzerlikten hareketle 9. yapı katının MÖ 1.500'den "çok daha geç olamayacağı" önerilmektedir.[14]

Yerleşmede Geç Tunç Çağı I. evreye tarihlenen 10. yapı katına kadar Mezopotamya etkisi görülmekte, bu yapı katından itibaren Orta Anadolu kültürünün etkisi hakim olur. Daha önceki 12. ve 13. yapı katları, Asur Ticaret Koloni Çağı ile çağdaştır.[15] Orta Tunç Çağı'nın II. evresine tarihlenen bu tabakaların mimarisinde Anadolu etkisi açık olmakla birlikte Habur Seramiği'nin yoğun olarak kullanıldığı, fakat bölgedeki diğer yerleşmelerde bu durumun görülmediği belirtilmektedir.[6][16] Orta Tunç Çağı I. evreye ait 11. yapı katının Fırat'ın büyük bir taşkınının son verdiği anlaşılmaktadır.[5]

Buluntular

Orta Tunç Çağı'na tarihlenen 12. yapı katından itibaren yerleşmenin doğu yönünün bir surla çevrili olduğu saptanmıştır. Söz konusu sur, çeşitli onarımlar geçirerek 10. yapı katında 2,35 metre genişlikte bir sur olarak kullanılmaya devam edilmiştir.[17] Bu yapı katı mimarisinde, kazılarda hiç kerpiç yıkıntısına rastlanmaması yüzünden, tümüyle taş kullanıldığı düşünülmektedir.[18]

Geç Tunç Çağı II. evreye tarihlenen (Hitit İmparatorluğu) 8. yapı katının en ilginç buluntusu, 12,4 cm. boyundaki pişmiş topraktan Ana tanrıça figürinidir. Hitit tipi çarıklar giymiş çıplak tanrıça, Anadolu'nun ünik tanrıça heykelciklerinden biridir. Söz konusu yapı katı, 9. yapı katının sonunu getiren olayla ilgili bir yangın tabakası üstüne kurulmuştur. Bu yapı katı, aynı kültür evresine ait 7. ve 8. yapı katından, gerek mimari, gerekse çanak çömlek buluntuları yönünden farklılık göstermektedir. Mimarideki en belirgin fark çok sıralı, yüksek taş temelli yapılardır. Çanak çömlek ise daha çok Eski Hitit ya da Erken Hitit İmparatorluk Çağı çanak çömleğine benzemektedir.[19]

Değerlendirme

İmikuşağı Höyüğü, Fırat bölgesinin en büyük ve önemli yerleşimi olarak görülmektedir. Genellikle geçit vermeyen Fırat, bu noktada kolay geçiş veren bir seviyede olduğu için yerleşme, daha elverişli konumda bulunmaktadır.[3]

Yüzey bulgularına göre Geç Kalkolitik Çağ'da küçük bir yerleşme olan höyük, Erken tunç çağı'nda yoğun iskan görmeye başlamış, MÖ 2. binyılda muhtemelen en parlak dönemine erişmiştir. Çok sayıda Hitit çanak çömleğinin yanı sıra pişmiş topraktan bir boğa ritonu (insan ya da hayvan başı biçiminde ayaksız kap) bulunmuş olması, höyüğü önemli bir Hitit yerleşimi olabileceğinin kanıtı olarak görülmektedir. Söz konusu buluntu Boğazköy ve Tokat / Maşat Höyük'te bulunanlarla büyük benzerlik göstermektedir.[20]

Yerleşmenin, MÖ 1.700 – 1.500 yıllarına tarihlenen Orta Tunç Çağı II. evresine ait 12. yapı katı, Asur Ticaret Kolonileri Çağı'nın son yapı katıdır ve ağır bir yangın geçirmiştir. İmikuşağı'na yakın diğer bir höyük olan Arslantepe Höyüğü Vb tabakası da aynı şekilde ağır bir yangın bulguları vermektedir. Her iki yerleşmede de Asur Ticaret Kolonileri Çağı'nın bir yangınla sona ermesinin, bir istila ya da kavim hareketine bağlı olabileceği önerilmektedir.[6]

Kaynakça

  1. ^ a b c Erkan Konyar, İmikuşağı 10. Yapı Katı (Eski Hitit Dönemi) Çanak Çömlekleri 22 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sh.: 381
  2. ^ 4. Kazı Sonuçları Toplantısı, (1982) – Sh.: 121
  3. ^ a b c "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2012. 
  4. ^ 6. Kazı Sonuçları Toplantısı, (1984) – Sh.: 96-97
  5. ^ a b 9. Kazı Sonuçları Toplantısı, (1987) Sh.: 311
  6. ^ a b c Turgut Yiğit, Tarihöncesi ve Hitit Döneminde İşuwa Bölgesi 3 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sh.: 241
  7. ^ 9. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 311
  8. ^ 8. Kazı Sonuçları Toplantısı, (1986) – Sh.: 182
  9. ^ 5. Kazı Sonuçları Toplantısı, (1983) – Sh.: 140
  10. ^ 5. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 139
  11. ^ 7. Kazı Sonuçları Toplantısı, (1985) – Sh.: 165
  12. ^ 7. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 164
  13. ^ 9. Kazı Sonuçları Toplantısı, (1987) – Sh.: 308
  14. ^ 8. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 183-184
  15. ^ Erkan Konyar, Sh.: 381-382
  16. ^ 9. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 309
  17. ^ 9. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 303
  18. ^ 8. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 186
  19. ^ 7. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 168-169
  20. ^ 4. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 122

İlgili Araştırma Makaleleri

İkiztepe Höyüğü, Samsun ili Bafra ilçesinin 7 km. kuzeybatısında yer alan bir höyük'tür. Günümüzde Kızılırmak'ın denize döküldüğü yerin hemen batısında yer alan höyük adını, uzaktan bakıldığında iki tepe olarak görülmesinden almaktadır. Fakat gerçekte dört tepedir. Bu tepeler kazı başkanları tarafından romen rakamlarıyla tanımlanmıştır. Güneydeki en büyük tepe, günümüzde ovadan 29 metre yükseklikte olup Tepe I olarak adlandırılır. Tepe II, bunun kuzeyindedir ve 22,5 metre yüksekliktedir. En kuzeydeki Tepe III, 12,3 metredir. Tepe II'nin batısına düşen Tepe IV ise 16 metredir. Bugün denizden 7 km. içeride olan İkiztepe Höyüğü MÖ 5-3 binlerde denize oldukça yakın konumdaydı.

Değirmentepe Höyüğü, Malatya ilinin 24 km. kuzeydoğusunda Karakaya Barajı Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür.

Köşkerbaba Höyük, Malatya İl merkezinin 31 km. kuzeydoğusunda, Karakaya Baraj Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür. Öncesinde Fırat kıyısından 100 metre içerdeydi. Höyük adını hemen yakınındaki bir yatırdan almaktadır. Höyüğün en üst tabakası eski yıllarda köprü inşaatı sırasında büyük ölçüde tahribata uğramıştır.

Horum Höyük, Gaziantep'in Nizip İlçesi'nin 15 km. kuzeyinde Fırat'ın batı kıyısında yer alan bir höyüktür.

Türbe Höyük, Siirt il merkezinin 27 km. güneybatısında yer alan bir höyüktür. Botan Çayı'nın Dicle'ye katıldığı bölgenin yaklaşık 6 km. kuzeyinde, Botan Vadisi'nde, dere kıyısındadır. Boyutları yaklaşık 100 x 40 metredir.

Domuztepe Höyüğü, Osmaniye il merkezinin 35 km. güneydoğusunda yer alan bir höyüktür. Günümüzde Aslantaş Barajı kıyısında yer alan höyüğü tarihöncesi yerleşim katları su altında kalmıştır.

Hassek Höyük, Şanlıurfa ili, Siverek ilçesinin bir köyü olan Yukarı Tillakin Köyü yakınlarında yer alan bir höyüktür. Fırat Nehri'nin yarattığı erozyon nedeniyle tahrip olmadan önce 350 x 150 metre boyutlarında bir yerleşim olduğu düşünülmektedir.

Mezraa - Teleilat Höyüğü, Şanlıurfa il merkezinin kuzeybatısında, Birecik ilçesinin 5 km güneyinde, Mezraa Köyü'nün hemen batısında ve kısmen altına yayılmış olan bir höyüktür. Yayıldığı alan 7 hektar olan höyük 450 x 160 metre boyutlarında olup 4 metre yüksekliktedir.

İmamoğlu Höyüğü, Malatya il merkezinin 15 km. kuzeydoğusunda yer alan bir höyüktür. Höyük, Karakaya Baraj Gölü içinde bir ada haline gelmiş olup yamaçları tahrip olmuştur. Ada halindeyken de, 1987 yılında höyükte kazı çalışmaları yapılmıştır. Fırat'a dökülen Höyük Deresi ve Kırmısı Dere'nin birleşme noktasındadır. Büyük olasılıkla Fırat'ın oluşturduğu bir birikinti tepesidir. Yamaçları göl suları altından kalmadan önce 14 metre yükseklikte ve 150 x 140 metre boyutlarındaydı.

Seyitömer Höyük, Kütahya il merkezinin kuş uçuşu 24–25 km. kuzeybatısında, Seyitömer köyünün kuzeybatısına düşen bir höyüktür. Bir TKİ müessesi olan Seyitömer Linyit İşletmesi Müessese Müdürlüğü'nün (SLİ) rezerv arazisi içerisinde yer almaktadır. Tepe, 150 x 140 metre boyutlarında ve 24 metre yüksekliktedir. Höyüğün en üstünde kabaca 2 bin metrekare kadar düz bir arazi bulunmaktadır.

Korucutepe Höyük, Elazığ İl merkezinin 30 km doğusunda yer alan bir höyüktür. Höyük, Keban Baraj Gölü altında kalmadan önce 190 metre çapında ve 16 metre yüksekliğinde bir tepeydi.

Tille Höyük, Adıyaman ilinin Kâhta ilçesinin 30 km. doğusunda, Fırat'ın batı tarafında yer alan bir höyüktür. Höyüğün doğu, batı ve güney yamaçlarında eski adı Tille, günümüzde adı Geldibuldu olan küçük bir köy yerleşimi vardır. Fırat'a katılan bir derenin dar vadisindeki yerleşme doğu terasıyla birlikte 200 x 140 metre, 26 metre yüksekliktedir ve üstünde bir düzlük vardır.

Zank Höyük, Nevşehir İl merkezinin kuzeydoğusunda, Avanos İlçesi'nin Sarılar kasabasının yaklaşık 4 km. kuzeybatısında yer alan bir höyüktür. Tepe yaklaşık 300 metre çapında ve 30 metre yüksekliktedir. Höyüğün 20 dönüm kadar bir alana yayılmış olduğu tahmin edilmektedir.

Kaman Kalehöyük, Kırşehir İl merkezinin kuzeybatısında, Kaman İlçesi'nin 3 km. doğu-kuzeydoğusunda yer alan bir höyüktür. Tepe yaklaşık 280 metre çapında olup 16 metre yüksekliktedir.

Karaoğlan Höyüğü, Ankara İl merkezinin 25 km. güneyinde, Mogan Gölü'nün güneydoğu ucunda yer alan bir höyüktür. Bulunduğu bölge Ankara bölgesinden güneydoğu ve güneybatı yönlerine uzanan ana ticaret yollarının kavşağı durumundaydı. Tepe, 260 x 180 metre boyutlarında ve 18-20 metre yüksekliğindedir. Höyük Ankara – Konya kara yolu üzerindedir.

Yassıhöyük, Denizli İl merkezinin güneydoğusunda, Acıpayam İlçe'sinin 8 km. kuzeyinde, günümüzde belde olan Yassıhöyük Köyü'nün hemen kuzeyinde yer alan bir höyüktür. Höyüğü oluşturan iki tepeden büyük olanı 350 x 200 metre boyutlarında, 14 metre yükseklikte, diğer ise 190 x 150 metre boyutlarında ve 5 metre yüksekliktedir. Kültür toprağı ova tabanından en az 4 metre daha derine uzanmaktadır. Denizli İli, Acıpayam ilçesinin Yassıhöyük Köyü yakınlarındaki aynı adla bilinen höyük, arkeoloji yazınında Yassıhöyük 1 olarak geçmektedir.

Yassıhöyük, Kırşehir İl merkezinin 25 km. kuzeyinde, Karahıdır Köyü'nün güneyinde yer alan bir höyüktür. Tepe, 635x500 metre boyutlarında ve 12-13 metre yüksekliğindedir. Kırşehir'in Kaman İlçesi sınırları içinde olan Kaman Kalehöyük'ün 30 km. kadar doğusuna düşmektedir.

Hirbemerdon Tepe, Diyarbakır İli Bismil İlçesi'nin kabaca 40 km. doğusunda, Yukarı Dicle Vadisi ile Raman Dağı arasında, Batman Çayı ile Dicle Nehri'nin birleştiği bölgede, Dicle'nin batı kıyısında yer alan bir höyüktür. Yerleşme, 4 hektarlık yüksek bir höyük, kuzeybatı tarafta 3,5 hektarlık bir alana yayılmış bir dış şehir ve 3 hektara yayılmış bir aşağı şehirden oluşmaktadır.

Maydos Kilisetepe Höyüğü, Çanakkale İli sınırları içinde, Gelibolu Yarımadası'nın Çanakkale Boğazı'na bakan tarafında, Eceabat İlçesi içinde yer alan bir höyüktür. Maydos Kale olarak da bilinmektedir. Tepe üzerinde Çanakkale Savaşı sırasında tahrip olan bir Orta Çağ kalesinin kalıntıları vardır. Tepe, 200 x 180 metre boyutlarında ve 33 metre yüksekliktedir. Günümüzde denizden yaklaşık olarak 200 metre ilçeride bulunmaktadır.

Kanlıtaş Höyük, Eskişehir il merkezinin kuzeyinde, Aşağıkuzfındık Köyü'nün 1 km. doğusunda, "Kanlıtaş Mevkii" olarak bilinen yörede yer alan bir höyüktür. Yerleşme, vadinin ortasındaki kayalık bir yükseltinin kuzey yamacındadır. Tepe, 30 metre çapında olup 4 - 7 metre yüksekliktedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.