İkkyū

İkkyū (一休宗純, Ikkyū Sōjun, 1 Şubat 1394 - 12 Aralık 1481) eksantrik, ikon kırıcı bir Japon Zen Budist keşişi ve şairi. Japon sanat ve edebiyatının Zen tutum ve idealleriyle aşılanmasını sağlarken^[1] bekarlığa karşı duruşuyla Budist manastır töresine karşı gelmek de dahil olmak üzere Zen'in kendisi üzerinde de büyük etkisi olmuştur.^[2]

İkkyū, 1394 yılında Kyoto'nun küçük bir banliyösünde doğdu. Genellikle onun İmparator Go-Komatsu ve düşük rütbeli bir saray soylusu kadının oğlu olduğu kabul edilir.^[1] Annesi, İkkyū'nun hizmetçiler tarafından büyütüldüğü Saga'ya kaçmak zorunda kaldı. Beş yaşındayken İkkyū annesinden ayrıldı ve keşiş yardımıcısı olarak Kyoto'daki Ankoku-ji adlı Rinzai Zen tapınağına yerleştirildi.^[1] Tapınağın ustaları, Gozan Zen adı verilen müfredatın bir parçası olarak ona Çin kültürünü, şiirini, sanatını ve dilini öğrettiler.

İkkyū on üç yaşına geldiğinde Botetsu adında tanınmış bir keşişin yanında Zen Budizmini öğrenmek için Kyoto'da yer alan Kennin-ji'ye girdi. Burada İkkyū sık sık geleneksel olmayan biçimlerde şiir yazmaya başladı. Çevresinde gördüğü sosyal yapı ve zazen uygulamasının eksikliğinden dolayı cesareti kırılmıştı. Bundan dolayı şiirlerinde Kennin-ji'nin liderliğini açıkça eleştirmeye başladı. 1410 yılında, on altı yaşındayken İkkyū, Kennin-ji'den ayrıldı ve Seiso adında bir baş keşişin ikamet ettiği Mibu-dera tapınağına geldi. Burada kısa bir süre kaldıktan sonra kendisini Ken'o adında bir baş keşişin tek öğrencisi olduğu Biwa Gölü bölgesindeki Saikin-ji'de buldu. Görünüşe göre İkkyū sonunda kendi anlayışına göre gerçek Rinzai Zen öğreten bir usta bulmuştu. Ken'o'nun öğretim tarzı düzensizdi ve zazen pratiğinin üstünlüğüne güçlü bir şekilde inanıyordu.1414 yılında, İkkyū 21 yaşındayken Ken'o hayatını kaybetti. İkkyū cenaze törenlerini gerçekleştirdi ve yedi gün oruç tuttu. Kendini çaresiz hisseden İkkyū, kendini Biwa Gölü'ne atarak öldürmeye çalıştı ancak gölün kıyısındayken annesinin bir hizmetkarı tarafından bu fikirden vazgeçirildi.

İkkyū çok geçmeden Daitoku-ji'nin bir yan tapınağı olan Zenko-an'da Kaso adında bir yeni bir üstat buldu. Kaso'nun tarzı Ken'o'ya çok benziyordu. Yıllarca kendisine verilen koan üzerinde çalıştı ve aynı zamanda Kyoto'daki yerel bir tüccar için oyuncak bebekler yaptı. 1418'de İkkyū'ya Mumonkan ("Kapısız Kapı", 49 kōandan oluşan meşhur bir set) setinin "Tozan'ın Üç (ya da 60 ) Darbesi" adlı 15. Vakası verildi. Bu vaka Tozan'ın Ummon'un onu bir manastırdan diğerine dolaştığı için azarlaması sırasında nasıl aydınlandığını anlatıyordu. Bir gün tapınakta bir grup kör şarkıcının performans sergilediği sırada İkkyū onların çaldığı müziği dinlerken kendisine verilen kōan üzerine derin bir düşünceye daldı ve nihayet onun anlamını çözdü. Kaso, onun bu kavrayışını tasdik ederek İkkyū'ya kabaca 'Tek Duraklama' anlamına gelen Şuken Darma adını verdi. 1420 yılında İkkyū, Biwa Gölü üzerinde yüzen bir teknede meditasyon yaparken duyduğu karga sesi onun aydınlanmaya ulaşmasını sağladı. Kaso bu büyük aydınlanmayı doğruladı ve İkkyū'ya inka verdi, yani onu haleflerinden biri olarak seçti. İkkyū, daha sonra manastırın başına geçecek olan daha kıdemli öğrenci Yoso'nun kıskançlığıyla karşılaştı. İkkyū'nun şiirlerinde Yoso, tapınağın refahını artırmak için Zen Budizmini satan, maddiyata sağlıksız bir şekilde takıntılı bir karakter olarak karşımıza çıkar.

İkkyū bazen baş belası olabiliyordu. Aşırı içki içtiği biliniyordu ve bu yüzden konuklara söylediği sözler ve yaptığı hareketlerle sık sık Kaso'yu üzüyordu. Bundan dolayı Kaso, inkayı (icazeti) Yoso'ya verdi ve onu Darma varisi yaptı. İkkyū, Yoso'nun başına geçtiği tapınağı hızla terk etti ve uzun yıllar serseri olarak yaşadı. Ancak dönemin önemli sanatçı ve şairlerinden oluşan düzenli bir çevresi olduğu için yalnız değildi. Bu sıralarda, daha sonraki hayatının aşkı olacak olan kör şarkıcı Mori ile ilişki kurdu.

İkkyū, Zen'i resmi dini kurumların dışında yaşamaya çalıştı. Ancak Ōnin Savaşı, Daitokuji'yi küle çevirmişti ve İkkyū, hayatının son dönemlerinde bu tapınağa baş keşiş seçildi. Bu rolü gönülsüzce üstlenmesine rağmen baş keşişlik makamı onu kesin olarak en önemli Zen silsilelerinden birinin varisi yaptı. İkkyū 1481 yılından 87 yaşında akut sıtmadan öldü.

İkkyū, Zen tarihinin en önemli (ve eksantrik) figürlerinden biridir. Japon çocukları için o bir halk kahramanıdır, yaramazdır ve her zaman hem kendi öğretmenlerini hem de şogunu zekasıyla alt eder. Aktarılan sözlü hikâyelere ek olarak bu, popüler animasyon dizisi Ikkyū-san da bu algıyı Japon çocuklarının zihnine yerleştirmiştir.

Rinzai Zen geleneğinde o hem kafir hem de aziz olarak kabul edilir.^[3] Cinsellik konusunu dini bir bağlamda ele alan birkaç Zen rahibi arasındaydı ve aşıklar, fahişeler ve manastır eşcinselliği de dahil olmak üzere aşk ve seksin aydınlanmayı derinleştirdiğini savunmasıyla öne çıktı.^[2][3][4] Seksin insan doğasının bir parçası olduğuna ve dolayısıyla ikiyüzlü dini organizasyonlardan ve dünyevi uğraşlardan daha saf olduğuna inanıyordu. Aynı zamanda Zen'i bürokratik siyasallaşmaya karşı da uyardı.^[2]

Genellikle Rinzai Zen'in Fuke mezhebini en çok etkileyen kişilerden biri olarak anılır, çünkü kendisi Japonya'nın Orta Çağlarının en ünlü flüt çalan dilencilerinden biridir. "Murasaki Reibo" adlı eser ona atfedilmektedir. Japon çay törenini de en çok etkileyenlerden biri olarak kabul edilir. Ayrıca Orta Çağ Japonya'sının en büyük hattatlarından ve sumi-e sanatçılarından biri olarak tanınır.

• Japonya'da Budizm

• On the Warrior's Path, Daniele Bolelli, Blue Snake Books, 2008.
• The Possible Impossibles of Ikkyu the Wise, I.G. Reynolds, 1971, Macrae Smith Company, Philadelphia, Trade SBN: 8255-3012-1.
• Ikkyu and the Crazy Cloud Anthology, Sonja Arntzen, 1987, University of Tokyo Press, 0-86008-340-3.
• Unraveling Zen's Red Thread: Ikkyu's Controversial Way, Dr. Jon Carter Covell and Abbot Sobin Yamada, 1980, HollyM International, Elizabeth, New Jersey, 0-930878-19-1.
• Wild Ways: Zen Poems of Ikkyu, John Stevens (Çev.), Shambhala, Boston, 1995.
• Crow with No Mouth, Stephen Berg, Copper Canyon Press, WA, 2000. 1-55659-152-7ISBN 1-55659-152-7.
• Steiner, Evgeny. Zen-Life: Ikkyu and Beyond. Cambridge Scholars Publishing, 2014. 978-1-4438-5400-9ISBN 978-1-4438-5400-9.