İhtiyari politika

İhtiyari politika ya da takdire dayalı politika, makroekonomide önceden belirlenmiş kurallar tarafından belirlenen politikanın aksine politika yapıcıların ad hoc yargılarına dayanan bir ekonomi politikasıdır.

Örneğin, bir merkez bankası, Friedman'ın yüzde k-kuralı, Taylor kuralını (hedeflenen enflasyon oranını nominal çıpa olarak içeren bir faiz haddi kuralı)^[1] izleyen bir enflasyon hedefi veya nominal gelir hedefi gibi belirli bir kuralın faiz oranılarını veya para arzını belirlemesine izin vermek yerine, duruma göre faiz oranları hakkında kararlar alabilir. Uygulamada, çoğu politika eylemi doğası gereği ihtiyaridir.

"Takdire dayalı politika" hem para politikası hem de maliye politikası karar verme süreçlerini ifade edebilir. Bunun tam tersi ise "taahhüt politikası"dır.

Özellikle Monetarist ekonomistler ihtiyari politika kullanımına karşı çıkmışlardır. Milton Friedman'a göre, zamanın geçişiyle ilişkili değişim dinamikleri kamu politikası için bir zamanlama sorunu ortaya çıkarmaktadır. Bunun bir sorun teşkil etmesinin nedeni, eylem ihtiyacı ile bunun farkına varılması arasında uzun ve değişken bir zaman gecikmesi olmasıdır:

1. eyleme geçme ihtiyacı ve bu ihtiyacın tanınması;
2. bir sorunun tanınması ile bir politika yanıtının tasarlanması ve uygulanması; ve
3. politikanın uygulanması ve politikanın etkisi.^[2]:145

Bu gecikmeler nedeniyle Friedman, ihtiyari kamu politikasının genellikle istikrarı bozucu olacağını savunmaktadır. Bu nedenle, ihtiyari politika yerine genel kuralların uygulanmasını savunmuştur.

Friedman, para politikası bağlamındaki argümanını aşağıdaki şekilde formüle etmiştir.^[3] Miktar teorisi şunu söyler;

$${\displaystyle MV=Y}$$

Burada M para arzı, V paranın hızı ve Y nominal gayrı safi yurt içi hasıladır. Bu büyüme oranı cinsinden ifade edilirse;

$${\displaystyle m+v=y,}$$

Burada m, v ve y sırasıyla para arzının, hızın ve nominal GSYH'nin büyüme oranlarıdır. Politika yapıcının nominal GSYİH'nın varyansının mümkün olduğunca düşük olmasını istediği varsayılırsa, para politikasına istikrar sağlayıcı bir yaklaşımı nominal GSYİH varyansını azaltan bir yaklaşım olarak tanımlar. Son denklemden şunu elde ederiz;

$${\displaystyle \sigma _{y}^{2}=\sigma _{m}^{2}+\sigma _{v}^{2}+2\rho _{mv}\sigma _{m}\sigma _{v},}$$

Burada ${\displaystyle \sigma }$ alt yazılı değişkenin standart sapmasını (varyansın karekökünü) ve ${\displaystyle \rho }$ alt yazılı değişkenler arasındaki korelasyon katsayısını ifade eder.

İsteğe bağlı politika veya para arzında dalgalanmalara yol açan herhangi bir kural kullanılmadığında, ${\displaystyle \sigma _{m}}$ sıfıra eşit olacak ve hedef varyans ${\displaystyle \sigma _{y}^{2}}$ basitçe hızın dışsal varyansı, ${\displaystyle \sigma _{v}^{2}}$ olacaktır. Öte yandan, ihtiyari politika kullanıldığında, yukarıdaki denklemdeki tüm standart sapmalar pozitif olacak ve ihtiyari politika ancak ve ancak istikrar sağlayıcı olacaktır.

${\displaystyle \sigma _{y}^{2}<\sigma _{v}^{2}}$

yani, ancak ve ancak:

$${\displaystyle \rho _{mv}<{\frac {-\sigma _{m}}{2\sigma _{v}}}.}$$

Dolayısıyla, para otoritesinin politika zamanlamasında, hızda beklenen dalgalanmaları önlemeye çalışırken, para arzı değişikliklerinin hız değişiklikleriyle korelasyonunun sadece negatif değil, aynı zamanda para arzı değişiminin doğası gereği GSYİH varyansını büyütücü etkilerinin üstesinden gelmek için "yeterince" negatif olması için yeterince akıllı olması gerekir. Friedman, ihtiyari politikanın istikrar sağlayıcı olması için gereken bu koşulun, yukarıda tartışılan zamanlama sorunları nedeniyle uygulamada yerine getirilmesinin pek mümkün olmadığına inanıyordu.

İlgili bir konu olan çarpan belirsizliği, belirli büyüklükteki bir politika eyleminin genel nihai etkisine dair eksik bilginin varlığıdır. Genellikle çarpan belirsizliği daha dikkatli olunmasını ve niceliksel olarak daha küçük politika eylemlerinin kullanılmasını gerektirir.^[4]

Başta Keynesyenler olmak üzere, ihtiyari politika kullanımının savunucuları, ekonominin işleyişine dair anlayışın yeterince zeki olduğunu ve ayrıntılı gerçek zamanlı ekonomik verilerin politika yapıcılar için erişilebilirliğinin yeterince büyük olduğunu, bu nedenle uygulamada ihtiyari politikanın istikrar sağlayıcı olduğunu savunmaktadır. Örneğin, ABD Federal Rezerv ve diğer merkez bankaları tarafından parasal tabanın aşırı genişletilmesinin 2000'li yıllardaki Büyük Durgunluk'un tam gelişmiş bir depresyon haline gelmesini engellediğine inanılmaktadır.^[]