İbrayım Yusupov
| İbrayım Yusupov | |
|---|---|
 | |
| Kendi dilinde adı | Ibrayım Yusupov |
| Doğum | 5 Mayıs 1929 Azad köyü, Çimbay İlçesi, Karakalpakistan |
| Ölüm | 24 Temmuz 2008 (79 yaşında) |
| Defin yeri | Nukus şehri, Karakalpakistan |
| Mahlas | Ayaziy |
| Milliyet | Karakalpak |
| Etkin yılları | 1946-2008 |
| Çocuklar | Şahzada Yusupova (kızı) Paydam Yusupov (oğlu) Madiyar Yusupov (oğlu) Aruhan Yusupova (kızı) Ayjamal Yusupova (kızı) |
İbrayım Yusupov (gerçek ismi İbrayım Yusupoviç Yusupov, 5.Mayıs 1929, Çimbay ilçesi, KÖSSC, ÖzSSC, SB – 24.Temmuz 2008, Nukus, Karakalpakistan, Özbekistan) — Karakalpak şairi, 20. yüzyıl Karakalpak edebiyatının büyük temsilcisi, çevirmen, dramaturg ve pedagog. Karakalpakistan ve Özbekistan Halk Şairi, Özbekistan Kahramanı (2004). Karakalpakistan Cumhuriyeti Devlet Marşı söz yazarı.[1]
Mahlası – Ayaziy.
Biyografi ve çalışma hayatı
İbrayım Yusupoviç Yusupov 1929 5.Mayısta Karakalpakistan Cumhuriyeti Çimbay ilçesi Azad köyünde doğdu. Babası Yusup (din görevlisi) Sayekeev (1875-1931) zamanında din görevlisi ve büyük yer sahibi olmuş, Sovyetler hükümeti tarafından sürgün edilmiş, 1931'de Türkmenistan'a sürgün edilmiş ve geri dönmemiştir. İspatlamış bazı bilgilere göre Yusup Sayekeev Daşoğuz hapishanesinen kaçarak Törtköl şehri yakınlarında Rus askerlerine karşı savaşta vefat etmiştir. Annesi Hanbiybi iki oğul ve dört kız kardeşi büyütmüştür. Ailesinin geçimini sağlamakta annesine yardım etmek için genç İbrayım 13 yaşından itibaren çalışmaya başladı. Abisi Madenbay Yusupov II. Dünya Savaşı'na katılmıştır. Belarus hududunda yaralamış, savaştan sonra ülkesine terhis edildikten sonra vefat etmiştir. Karakalpak Devlet Pedagojik Enstitüsü'nde okumuştur. Enstitüden 1949.yılında mezun olduktan sonra burada edebiyat öğretmeni olarak çalışmaya başladı.[1]
1961-1962 yıllarında «Amuderya» dergisi editörü, sonraki üç sene Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi Karakalpak şubesinin N.Davkaraev adını taşıyan Dil, Edebiyat ve Tarih Enstitüsü'nde bilimsel çalışmalar yaptı[3]. 1965-1980 yıllarında Karakalpak ASSC Yazarlar Birliği başkanı oldu. İ. Yusupov önderliğinde Sovyetler Birliği'nin birçok ülkesinde, onlardan Moskova, Kiev, Almatı, Vilnius ve diğer şehirlerde pek çok kez Karakalpak kültür günleri gerçekleştirildi. 1980-1988 yıllarında «Sovyet Karakalpakistan'ı» (şuan «Erkin Karakalpakistan») gazetesinde baş editör oldu. 1988-1994 yıllarında Karakalpakistan Barış Komitesi başkanı görevini yaptı. 1994-2000 yıllarında Maneviyet ve Marifet merkezi başkanlığı görevini yürüttü.
Karakalpak halkının 20. yüzyıldaki büyük siması İ. Yusupov 24. Temmuz 2008 yılında vefat etti. Özbekistan Cumhuriyeti İlk Cumhurbaşkanı İslam Kerimov şair vefat ettiğinde ailesine başsağlığı diledi: «O nerede çalışırsa çalışsın, organize etme yeteneği, bilim ve deneyimiyle her yerde halkın sevgi ve saygısını kazandı». Şair Nukus şehrindeki «Şorşa Baba» mezarlığına defnedildi.
Siyasî Faaliyetleri
İ. Yusupov'a karşı 1952 yılında burjuva-milleyetçi gruplarla işbirliği yapmakta şüphe duyulmuş ve suçlanmıştır. Ama deliller yetmezliği nedeniyle aklanmış. O birçok kez KÖSSC Yukarı Kenes milletvekili seçildi. 1990 yılında M. Gorbaçov'a karşı eleştiri "Gösterdiğin Gün Bu Mu?" şiiri için sürgün edildi. 1990-94 yıllarında ÖSSC ve Özbekistan Yukarı Sovyeti milletvekili olarak seçildi. Birçok kez İ. Karimov'un Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı seçimlerinde inanılır vekili olmuş ve onun adaylığını aktif bir şekilde desteklemiştir.
Yaratıcılığı
Şiirsel eserleri
Şairin ilk şiirleri 1946 yılında yayınlanmaya başladı ("Vatanım" şiiri). "Yoldaş Öğretmen" (1949), "Akasya Çiçekleyen Yerde" (1952) "Halıcı Kadın hakkında Gerçekler" (1955), "Eski Fıskiye Masalı" (1957), "Oyuncu Kadın Kaderi" (1958), "Tarla Arzuları" (1964), "Tomris" (1970), "Karakalpak hakkında Söz" (1977), "Bülbül Yuvası" (1987) uzun şiirleri yazdı. "Mutluluk Liriği" (1987), "Doğu Yolcusuna" (1959), "Düşünceler" (1960), "Yedi Tepe" (1962), "Tarla Arzuları" (1966), "Zaman Akımı" (1968), "Gönül Gönülden Su İçer" (1971), "Tomris" (1974), "İlham" (1977), "Zaman Rüzgarları" (1982) gibi şiirsel kitapları yayımlandı.
Başarıları
- Özbekistan Kahramanı (2004)[2]
- «El-Halk Saygısı» nişanı (1999) [3]
- «Dostluk» nişanı
- «Emek Kızıl Bayrak» nişanı (04. 05. 1979)
- Özbekistan Halk Şairi
- Karakalpakistan Halk Şairi
Şair hakkında
Kaysın Kuliev, Kırım'da Resul Hamzatov, Cengiz Aytmatov ve İbrayım Yusupov'un kendi katılımıyla SSCB şair ve yazarlarının edebî buluşmasının birinde: «İbrahim Yusupov, Nevaî ve Mahtumkulu'yla aynı sırada Türkçe konuşulan halkların şiirinin peygamberi sayılır» demiştir. Ünlü Özbek şairesi Zülfiye İ. Yusupov'u «Karakalpak milletinin 20. yüzyıl Puşkin'i» olarak nitelendirdi. Özbekistan Kahramanı, Özbekistan ve Karakalpakistan Halk Şairi Abdulla Aripov İ. Yusupov'a «Hocam» diye saygı duymuştur.
Anısı
Taşkent'teki Yazarlar Parkına İbrayım Yusupov heykeli dikildi. Nukus'ta Karakalpak Dili ve Edebiyatına ihtisaslaşan yaratıcılık okulu var. Nitekim Karakalpakistan Cumhuriyeti ilçe ve şehirlerinin ana sokakları şair anısına yapılmıştır.
Bağlantılar
- Küçük Edebiyat Ansiklopedisi
- Fotoğraflar — İbrayım Yusupov, Cengiz Aytmatov'a milli kıyafetler giydiriyor.
Kaynakça
- ^ a b "IBROYIM YUSUPOV (1929-2008)". ziyo.uz (Özbekçe). ziyo.uz. 13 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2023.
- ^ [1] 3 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Şablon:Lang-ru
- ^ [2] 17 Ekim 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Şablon:Lang-ru
