İçeriğe atla

İberyalı Antimoz

İberyalı Antimoz
Antim Manastırı'nda Antimoz'u tasvir eden mozaik
Bükreş Metropoliti
Doğumc. 1650
Kartli Krallığı
Ölüm1716
Edirne, Osmanlı İmparatorluğu
KutsayanlarDoğu Ortodoks Kilisesi
Aziz ilanı1992-09-27, Bükreş Romanya Ortodoks Kilisesi Sinodu tarafından
Yortu13 Haziran (Gürcistan)
27 Eylül (Romanya)

İberyalı Antimoz (Rumence : Antim Ivireanul, Gürcüce : ანთიმოზ ივერიელი - Antimoz Iverieli ; seküler adı: Andria ; 1650 — Eylül veya Ekim 1716) Gürcü bir teolog, alim, tipograf, hattat ve filozof olup Eflak'ın en büyük din adamlarından biriydi. Eflak prensinin matbaasını yönetti ve 1708-1715 tarihlerinde Bükreş metropolitiydi.

18. yüzyıldan kalma bir el yazmasında Antimoz'un arması

Antimoz, o zamanlar Batı'da İberya olarak bilinen bir Gürcü krallığı olan Kartli Krallığı'nda doğdu. Antimoz, Osmanlı birlikleri tarafından esir alındı ve Konstantinopolis'teki köle pazarında satıldı. Bir zanaatkar olarak eğitildi ve ahşap oymacılığı, resim, nakış ve kaligrafi öğrendi.[1] Bir zaman sonra Konstantinopolis Patriği tarafından fidyesi ödenerek kölelikten kurtarıldı. İstanbul'da patrikhane yerleşkelerinde yaşarken keşişlik görevi yaptı.[2] Patrik Dositheos, 1682 tarihinde bir Rumca matbaanın kurulduğu Yaş'a gittiğinde Antimoz'u da yanına aldı.

Eflak yılları

1689 yılında Prens Constantin Brâncoveanu tarafından Eflak'a yerleşmesi istendi ve 1691'de ona Bükreş'te yeni kurulan matbaanın sorumluluğu verildi.[3] 1693'te İncilleri Rumen dilinde yayımladı. 1695 yılında, Snagov Manastırı'nın baş rahibi (egumen) olarak atandı ve yeni yerinde bir matbaa kurdu.[2]

Antimoz Yunanca, Türkçe ve Arapça konuşup yazabiliyordu. Kısa sürede Rumence hakkında kapsamlı bir bilgi edindi ve bu dili yerel kiliseye resmi dil olarak tanıtmada etkili oldu. 1702'de Bükreş'e döndü.

1705'te Râmnic piskoposu, 1708'de ise Eflak Metropoliti oldu.

1709 yılı geldiğinde Antimoz, Tiflis'teki ilk Gürcüce matbaanın kurucusu oldu. Ayrıca Gürcüleri matbaa sanatında eğitti ve kendi idaresi altında çalışan öğrencisi Mihai Iștvanovici ile ilk Gürcüce matbaa baskısı İncilleri yayımladı (1710). Ayrıca rahiplerine ilmihal eğitimi vermede yardımcı olmak için kısa bir ilmihal kitabı bastı.[1] Buna ek olarak, Antimoz Rumence'nin yanı sıra Kilise Slavcası, Yunanca, Arapça (1702 tarihli Yunanca-Arapça Missal gibi genellikle iki dilli nüshalar olmak üzere) 25 kitap yayımladı. Bu aynı zamanda onun Eflak'ta Arapça hurufatı kullanan ilk kişi olduğu anlamına geliyordu.

Onun vaaz niteliğindeki eseri Didache,[4] zamanın alışkanlıkları ve ahlakının sıkı bir eleştirisi olan bir vaazlar derlemesiydi. Özellikle, Hristiyan kaynaklarının yanı sıra, Antimoz, klasik felsefeye de atıfta bulunmuştu. O, yazınsal üretiminin yanı sıra, bugün anısına Antim Manastırı denen Bükreş'teki Tüm Azizler Manastırı'nın kurucusuydu.[4]

Ölümü

Antimoz'un Eflak üzerindeki Osmanlı vesayetine olan açık muhalefeti, onu Fener idaresinin düşmanı haline getirdi. Yeni prens Nikolaye Mavrokordato onu hapse attırdı ve ardından Sina Dağı'na sürgüne gönderdi. Antimoz, yolculuk sırasında Osmanlılar tarafından yakalandı ve günümüz Bulgaristan'ında bir yerde öldürüldü (bedeni Meriç veya Tunca'ya atıldı). Katledilme emrini bizzat Mavrokordatos'un verdiği iddia edilmiştir.

Azizliği

1992'de Antimoz, Rumen Ortodoks Kilisesi tarafından anma günü olan 27 Eylül tarihinde aziz ilan edildi.[4] Rumen Ortodoks Kilisesi, ölümünün 300. senesi anısına 2016 yılını "İberyalı Aziz Antimoz yılı" ilan etti.[5]

Miras

Günümüzde Antimoz, Gürcistan ve Romanya arasındaki ilişkilerin bir sembolü olarak görülmektedir.[6]

Her yıl Romanya ile Gürcistan arasında oynanan bir ragbi birliği kupası olan Antim Kupası'na onun adı verilmiştir.[7]

Kaynaklar

  • "Antimoz Iverieli", Sakartvelo Ansiklopedisi, Cilt. I, Tiflis, 1997, s. 158
  • Otar Gvinchidze, Antimoz Iverieli, Tiflis, 1973
  • George Călinescu, Istoria literaturii române București, 1968, s. 19

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ a b Old, Hughes Oliphant and Bulgakov, Sergeĭ Nikolaevich. "Antim of Iveria", The Reading and Preaching of the Scriptures in the Worship of the Christian Church, Vol. 5, Wm. B. Eerdmans Publishing, 2004, p. 376 28 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 9780802822321
  2. ^ a b "Anthimus of Iberia", in Encyclopædia Britannica, 2007 edition. Retrieved May 23, 2007 31 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,
  3. ^ "Maxim Marian Vlad. (2020). "The Testamentary and Philanthropic Value of the Settlement Bequeathed to All Saints' Monastery by Its Founder, Saint Anthim the Iberian, Metropolitan Bishop of Wallachia". Technium Social Sciences Journal, 13(1), 551–560". 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 
  4. ^ a b c ""St. Antim of Iberia, Martyr Metropolit of Romania (1650-1716)", Saint John the Evangelist Pomanian Orthodox chirch, Toronto". 21 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 
  5. ^ Site-ul oficial al Patriarhiei Române: 2016 – Anul omagial al educației religioase a tineretului creștin ortodox și Anul comemorativ al Sfântului Ierarh Martir Antim Ivireanul și al tipografilor bisericești 21 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., accessed 20 November 2016
  6. ^ "ურთიერთობები საქართველოსა და რუმინეთს შორის" (Gürcüce). Ministry of Foreign Affairs of Georgia. 17 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 
  7. ^ "საქართველოს ნაკრებს ანთიმოზ ივერიელის თასი პრემიერ-მინისტრმა გადასცა (VIDEO)". MyRugby.ge (Gürcüce). 28 Mart 2021. 6 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bükreş</span> Romanyanın başkenti ve en büyük şehri

Bükreş, Romanya'nın başkentidir. Romanya Ovasının ortasında, Tuna Nehri'nin bir kolu olan Dâmbovița'nın kıyısında kurulmuştur. Nüfusu 2,1 milyon civarındadır (2016).

<span class="mw-page-title-main">Gürcüler</span> Gürcistana özgü Kafkas etnik grubu

Gürcüler veya Kartveliler, günümüzde büyük bölümü Gürcistan’da yaşamakta olan Kafkasya halkı. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler; Svanlar, Lazlar ve Megreller ile aynı kökenden gelen bir Kartveli halkı olarak kabul edilir. Halkın büyük çoğunluğu bir Kartveli dili olan Gürcüce konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Şota Rustaveli</span>

Şota Rustaveli ya da kısaca Rustaveli, Orta Çağ'da yaşamış Gürcü şair. Gürcistan'ın Altın Çağı'nın öne çıkan en önemli şairidir ve Gürcü edebiyatına en çok katkı yapan yazarlardandır. Rustaveli, Gürcüler'in milli epik şiiri Kaplan Postlu Şövalye'nin yazarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Güney Kafkas dilleri</span> Kafkas Dağlarının güneyinde konuşulan Gürcüce, Megrelce, Lazca ve Svanca dilleri

Güney Kafkas dilleri, Kafkas dillerine bağlı ve Kafkas Dağları'nın güneyinde konuşulan Gürcüce, Megrelce, Lazca ve Svancadan oluşan dil ailesidir. Dünya çapında yaklaşık 5.2 milyon konuşanı vardır. Diğer hiçbir dil ailesi ile ilişkisi tespit edilemeyen Güney Kafkas dilleri, dünyanın birincil dil ailelerinden biridir. Güney Kafkas dillerinde yazılmış en eski edebi kaynak, Asomtavruli harfleriyle yazılmış Eski Gürcüce Bir el Qutt yazıtlarıdır. MS 430 yılına tarihlenen yazıt, Beytüllahim yakınlarındaki bir Gürcü manastırında bulunmuştur. Gürcücenin yanı sıra, yazı dili gelişmemiş olan diğer Güney Kafkas dilleri de Gürcü alfabesiyle yazılır. Bunun yanında Türkiye ve Avrupa'daki Lazlar için Latin alfabesinden geliştirilmiş Laz alfabesi kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">George Grigore</span>

George Grigore,, Rumen yazar, tercüman, araştırmacı, filolog, profesör ve doğu bilimcidir.

<span class="mw-page-title-main">Doliskana Manastırı</span>

Doliskana Manastırı, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, tarihsel Klarceti bölgesinde, Doliskana köyünde orta çağ Gürcü manastırıdır. Günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Hamamlı köyünde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Ança Manastırı</span>

Ança Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Anca olan İncilli köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü Ortodoks manastırıdır. Ança Manastırı, Tao-Klarceti bölgesindeki beş Gürcü piskoposluğundan biri olan Ança Piskoposluğu'nun da merkeziydi.

<span class="mw-page-title-main">Şemokmedi Manastırı</span>

Şemokmedi manastırı Gürcistan'ın güneybatısında kalan bölge Guria'nın Şemokendi kasabasında konumlanmış bir Gürcü Ortodoks manastırdır. 15. yüzyılda kurulan Şemokmedi manastırı, piskoposun malikanesi ve Gurieli hanedanlığının mezarlığı olarak işlev görüyordu. Kilise hazinelerinin tutulması için güven bir yerdi ve yüzyıllar boyunca diğer Gürcü manastırlarından çok çeşitli nesneler buraya getirilip saklanmıştır. 19. yüzyıldaki soygundan kurtulan koleksiyonun bölümleri şu anda Gürcistan'daki müzelerde sergileniyor.

<span class="mw-page-title-main">Martkopi Manastırı</span>

Martkopi İlah Manastırı Gürcistan'ın başkenti Tiflis'in 25 km doğusundaki Martkopi köyünde yer alan bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. Manastırın tarihi, 6. yüzyıldaki stilit çalışmalarına dayanmaktadır ve On Üç Süryani Babadan biri olan Aziz Anton ile ilişkilidir. Manastırın mevcut yapılarının çoğu 17 ila 19. yüzyıllar arasında yapılmıştır. Manastır, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Akura Kilisesi</span> manastır

Akura Aziz Davit Kilisesi Doğu Gürcistan'ın Kaheti bölgesindeki bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks manastırıdır. Stilistik olarak 9. yüzyıla tarihlenen yapı, On Üç Süryani Babadan biri olan Aziz Davit Gareca'ya adanmış üç nefli bir bazilikadır. Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hirsa Manastırı</span>

Hirsa Aziz Stephen Manastırı Doğu Gürcistan'ın Kaheti bölgesindeki bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. Manastırın temelinin, 6. yüzyılda yaşamış On Üç Süryani Babadan biri olan keşiş Stephen'a dayandığı düşünülmektedir. Kubbeli bir kilise olan mevcut yapı, 886 ve 1822 arasındaki bir dizi yeniden yapılanmanın sonucudur. Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Vahuşti</span> Gürcü prens (batonişvili), coğrafyacı, tarihçi ve haritacı (1696-1757)

Vahuşti (1696-1757) Gürcü kraliyetine mensup prens (batonişvili), coğrafyacı, tarihçi ve haritacıdır. Başlıca tarihi ve coğrafi eserleri ile Gürcistan Krallığı'nın Tasviri ve Coğrafi Atlası, UNESCO'nun 2013 Dünya Belleği Programı'na girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tiflis Emirliği</span>

Tiflis Emirliği 736'dan 1080'e kadar, bugünkü Gürcistan'ın doğu bölgelerini Tiflis şehrinden yöneten emirlik. Araplar tarafından Gürcistan topraklarının istila edilmeleri sırasında kurulan emirlik, 1122'de Kral IV. Davit tarafından, Gürcüler tarafından yeniden ele geçirilene kadar Kafkasya'daki Müslüman yönetiminin önemli bir karakoluydu. O zamandan beri, şehir bugüne kadar Gürcistan'ın başkenti oldu.

İberyalı Petrus, erken Hıristiyanlığın önde gelen isimlerinden ve Hristiyan Neoplatonizminin kurucularından biri olan bir Gürcü kraliyet prensi, ilahiyatçı ve filozoftur. Bazılarına göre, geleneksel olarak Areopagite Pseudo-Dionysius olarak bilinen yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Pavle İngorokva</span>

Pavle İngorokva Gürcü tarihçi, filolog ve hayırseverdir.

<span class="mw-page-title-main">Ali Manastırı</span>

Ali Manastırı, tam adı Ali Aziz Giorgi Manastırı,, tarihsel Samtshe bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı Alköy'de bulunan Gürcü Ortodoks manastırıdır. Manastırın 10-11. yüzyılda Aziz Giorgi adına inşa edilmiş olduğu yazılı kaynaklardan anlaşılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İviron Manastırı</span>

İviron Manastırı, Yunanistan'ın kuzeyinde Aynaroz'da bulunan bir tarihi Gürcü, Doğu Ortodoks manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">I. Stefanos (İberya hükümdarı)</span> İberya prensi

I. Stefanos, Guaramid hanedanının, İberya'nın c. 590 - 627 arası prensi. İşgalci Bizans ordusuyla yapılan savaşta öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Giorgi Şavşeli</span>

Giorgi Şavşeli – Gürcü bir keşiş ve Kudüs'teki Kutsal Haç Manastırı'nın kurucusuydu. Prohore Kartveli veya İberyalı Prohorus adlarıyla da bilinmektedir. Gürcüce biyografisine (vita) göre Tao-Klarceti Krallığı'nda Giorgi Şavşeli adıyla doğdu. Önce keşiş sonra rahip olduğu yerel bir manastırda yetişti. Aziz Prohorus'un Gürcücedeki söylenişine uygun biçimde kilisede Prohore adını aldı.

Taksim Gürcü mezarlığı, İstabul'da, tarihi Taksim Mezarlığının bir parçası olan Gürcü mezarlığıdır. Günümüzde tamamen ortadan kalkmış olan bu mezarlığın yerinde Elmadağı semtinde Divan Oteli gibi yapılar ve Elmadağı Parkı bulunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.