İçeriğe atla

Üçtepe Höyük

Koordinatlar: 37°49′34″N 40°32′23″E / 37.8262°K 40.5397°D / 37.8262; 40.5397
Arkeolojik Höyük
Adı:Üçtepe / Kerh
il:Diyarbakır
İlçe:Bismil
Köy:Üçtepe
Türü:Höyük
Tahribat:
Tescil durumu:Tescilli[1]
Tescil No ve derece:471 / 1 ;3
Tescil tarihi:04.05.1990
Araştırma yöntemi:Kazı

Üçtepe Höyük Diyarbakır il merkezinin 40 km. güneydoğusunda yer alan bir höyüktür. Bismil ilçesine 10 km. mesafedeki eski adı Kerh ya da Kerh-i Dicle olan Üçtepe köyündedir. Göksu Çayı'nın batı kıyısında ovaya hakim durumdaki höyük 200 x 180 metre genişlik ve 44 metre yükseklikteki doğal bir tepedir.[2]

Üçtepe Höyüğü Doğu Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki en büyük çaplı höyüklerden biridir. Eski adının Tuşha ya da Tuşhan olduğu düşünülmektedir.[2]

Kazılar

III. Salmanasar'ın Kurh Monoliti

Diyarbakır'da İngiliz elçisi olan J. C. Taylor, 1865 yılında Asur İmparatorluğu kralları II. Ashurnasirpal ve III. Salmanasar[not 1] tarafından diktirilen kireç taşı'dan iki stel bulmuştur.[not 2] Bölgede 1986 yılına kadar birkaç yüzey araştırması dışında herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Prof. Dr. Veli Sevin başkanlığında 1986 yılında yüzey araştırmaları yapılmıştır.[3] Höyükte kazı çalışmaları 1988 yılında, II. Ashurnasirpal tarafından yaptırılan eyalet sarayını bulmak için başlatılmıştır. Kazılara Prof. Dr. Veli Sevin[not 3] başkanlığında, TAÇDAM'ın da desteğiyle[4] başlanmış, 1992 yılına kadar sürdürülmüştür.[2] Daha sonra 2001 yılı Temmuz ayında yol çalışmalarının verebileceği zararı önlemek için bir kurtarma çalışması başlatılmıştır.[5]

Tabakalanma

Höyükte V. Sevin başkanlığında yapılan kazılarda tespit edilen yapı katları yukarıdan aşağıya şöyledir;

Buluntular

Höyüğün 200 metre çapındaki konisi tümüyle Yeni Asur yerleşimin görünümündedir. Kalın bir duvar, iç kaleyi çevreleyen sur olarak düşünülmektedir.[2] Doğrudan toprak üzerine oturtulan duvarın 41/43 – 15/19 cm.lik kerpiç bloklarla inşa edildiği ve 3,3 metreye kadar korunmuş durumda olduğu görülmüştür.[8]

Dokuzuncu yapı katında bir kadınla bir kız çocuğunun gömüldüğü bir mezar bulunmuştur. Gömütler giyinik ve takılı olarak gömülmüştür. Takılar, altın takılar, fayans boncuklar, tunç bileziktir. Mezara ayrıca kaliteli seramikler bırakılmıştır.[2] Ayrıca burna takılan gümüş bir hızma buluntular arasındadır.[9]

Orta Tunç Çağı'na tarihlenen 11. tabakada muhtemelen yöreye özgü bir bezeme tekniği oldukça ilgi çekicidir. Diğerleri gibi hızlı dönen çarklarda ürerilmiş olan bu seramikler, yine diğerleri gibi portakal renginde olmakla birlikte bazı tarafları farklı renkte görünmektedir. Bu işin, fırında ısı değiştirilerek ya da seramikler fırına belirli bir tarzda yerleştirilirek elde edildiği düşünülmektedir.[10]

Helenistik Dönem yapı duvarlarının kireç sıva ile kaplandığı, sarı, kırmızı, açık yeşil ve siyah renkte boyandığı, tabanın ise muhtemelen mozaik olduğu görülmüştür. Duvarlarda yer alan freskolar ve taban mozaikleri ile bitkisel motiflerle süslü matara, Samsat'taki Mithridates Sarayı'na benzer özellikler göstermektedir.[6]

Notlar

  1. ^ Hükümdarlık yılları MÖ 858 - 824
  2. ^ Bu stellerden III. Salmanasar'a ait olanı Karkar Muharebesi'ni anlatan bir belge olup günümüzde "Kurh Monoliti" olarak bilinmektedir.
  3. ^ İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

Kaynakça

  1. ^ "TAY – Yerleşme Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2012. 
  2. ^ a b c d e f TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları[]
  3. ^ Nurgül Yıldırım, Anadolu'da Bulunan Yeni Asurca Belgeler 12 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sh.: 123
  4. ^ a b Veli Sevin, 1992 Yılı Diyarbakır Üçtepe Höyüğü Kazıları – 15. Kazı Sonuçları Toplantısı Sh.: 399
  5. ^ Diyarbakır Müzesi[]
  6. ^ a b Veli Sevin, 15. Kazı Sonuçları Toplantısı Sh.: 400
  7. ^ Veli Sevin, 15. Kazı Sonuçları Toplantısı Sh.: 402
  8. ^ Veli Sevin, 15. Kazı Sonuçları Toplantısı Sh.: 401
  9. ^ kulturvarlillari.gov[]
  10. ^ Veli Sevin, 15. Kazı Sonuçları Toplantısı Sh.: 404

İlgili Araştırma Makaleleri

İkiztepe Höyüğü, Samsun ili Bafra ilçesinin 7 km. kuzeybatısında yer alan bir höyük'tür. Günümüzde Kızılırmak'ın denize döküldüğü yerin hemen batısında yer alan höyük adını, uzaktan bakıldığında iki tepe olarak görülmesinden almaktadır. Fakat gerçekte dört tepedir. Bu tepeler kazı başkanları tarafından romen rakamlarıyla tanımlanmıştır. Güneydeki en büyük tepe, günümüzde ovadan 29 metre yükseklikte olup Tepe I olarak adlandırılır. Tepe II, bunun kuzeyindedir ve 22,5 metre yüksekliktedir. En kuzeydeki Tepe III, 12,3 metredir. Tepe II'nin batısına düşen Tepe IV ise 16 metredir. Bugün denizden 7 km. içeride olan İkiztepe Höyüğü MÖ 5-3 binlerde denize oldukça yakın konumdaydı.

Değirmentepe Höyüğü, Malatya ilinin 24 km. kuzeydoğusunda Karakaya Barajı Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür.

Köşkerbaba Höyük, Malatya İl merkezinin 31 km. kuzeydoğusunda, Karakaya Baraj Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür. Öncesinde Fırat kıyısından 100 metre içerdeydi. Höyük adını hemen yakınındaki bir yatırdan almaktadır. Höyüğün en üst tabakası eski yıllarda köprü inşaatı sırasında büyük ölçüde tahribata uğramıştır.

Şemsiyetepe Höyüğü, Elazığ il merkezinin batısında, Bilaluşağı Köyü'nün hemen güneyinde yer alan bir höyüktür. Höyüğün büyük bir bölümü günümüzde Karakaya Baraj Gölü kıyısında kalmıştır. Höyük, 70 x 90 metre ölçülerinde, 5-6 metre yükseklikte dairesel ve küçük bir tepedir. Esasen höyük orta boy bir yerleşme sayılırdı, fakat Fırat günümüze kadar yerleşmenin kuzey ve kuzeybatı kesimini yemiştir.

Salat Tepe Höyüğü, Diyarbakır il merkezine 35 km. ve Bismil ilçesine 14 km. mesafede yer alan bir höyüktür. Dicle'ye katılan Salat Deresi'nin doğuya kıvrım yaptığı kesimdedir. Salat Deresi vadisinden 30 metre yükseklikte olan höyük 115 x 100 metre boyutlarındadır. Tepenin üstünde 45 x 30 metrelik düz bir alan bulunmaktadır. Diyarbakır Arkeoloji Müzesi tarafından Yukarı Salat Höyük adıyla tescil edilmiştir.

Kavuşan Höyük, Diyarbakır ili Bismil ilçesinin 10 km güneydoğusunda, Şeyhan Deresi ile Dicle'nin birleştiği bölgenin hemen doğusunda yer alan bir höyüktür. Dicle kıyısından 65-70 metre kadar güneydedir. Höyüğü kuzey yarısı Dicle tarafından yenmiş olup, güney yamaçları ise Şeyhan Deresi alüvyonlarıyla örtülmüştür. Yüzey de yaygın tarım yapılmasıyla tahrip olmuştur. Höyük boyutları 175 x 75 metre olup, yükseklik kuzey kesimde 8 metre iken güneyde 2 metre kadardır. Alan olarak 1,5 hektar olduğu belirtilmektedir.

Ziyaret Tepe Höyüğü, Diyarbakır ilinin Bismil ilçesi güneydoğusunda, Dicle ve Batman Çayı'nın birleşme noktasının 20 km. batısında, Dicle'nin güney kıyısında yer alan bir höyüktür. Bölgedeki büyük höyüklerden biri olup, ovadan 22 metre yükseklikte 3 hektarlık bir alandır. Kuzey taraftaki höyüğün (akropol) üç tarafında uzanan "aşağı şehir" ise 29 hektarlık bir alana yayılmıştır. Diyarbakır Arkeoloji Müzesi tarafından Tepe Höyüğü adıyla tescil edilmiştir.

Hakemi Use Tepe, Diyarbakır ili Bismil ilçesi sınırları içinde yer alan bir höyüktür. Aslında biri, günümüzde tarla seviyesine inmiş iki höyükten, kazı yapılan diğeridir. Kazı yapılan höyük, yüzey araştırmaları Orta Çağ seramikleri veren diğer höyük sakinleri tarafından mezarlık olarak kullanılmaktaydı. Höyük, günümüz Suriye sınırında 150 km. içeride, Önasya'nın önemli neolitik yerleşimlerinden biri olan Çayönü'nden kuş uçumu 80 km. doğuda, Ziyaret Tepe Höyüğü'nün 3 km. batısında, Dicle'nin eski yatağının sağ kıyısında yer almaktadır. Tepe, 120 metre çapında ve 4 metre yüksekliğindedir.

Şaraga Höyük, Şanlıurfa ili Birecik ilçesi yakınlarında ve Fırat'ın batı kıyısında yer alan bir höyüktür. Önemli bir tarihi merkez olan Karkamış'ın 10 km kuzeyindedir. Höyük, 200 x 150 metre boyutlarında ve 25 metre yüksekliktedir.

Girnavaz Höyüğü, Mardin il merkezinin güneydoğusunda, Nusaybin ilçesinin 4 km. kuzeyinde, Suriye sınırından 5 km içeride yer alan bir höyüktür. Höyüğün yer aldığı Girnavaz adlı tepe, Çağ Çağ Deresi'nin oluşturduğu kayalık bir çıkıntının üstünde yer almakta olup, 350 metre çapında, 24-25 metre yüksekliktedir. Çağ Çağ Deresi Vadisi'nin hemen girişinde bulunan yerleşme, Savur Nehri üzerinden Batman bölgesine ulaşan doğal geçiş üzerindedir.

Çine Tepecik Höyük, Aydın İl merkezinin güneyinde, Çine İlçesinin 5 km. batısında, Karakollar Köyü'nün 3 km. güneybatısında yer alan bir höyüktür. Çine Çayı'nın 1 km. doğusunda bulunan höyük 120 x 40 metre boyutlarında olup 9 metre yüksekliktedir.

Aşağı Pınar Höyüğü, Kırklareli İl merkezinin 3 km. güneyinde yer alan bir höyüktür. Haydardere, bir kıvrım yaparak tepenin kuzeyinden ve batısından geçmektedir. Höyüğün üzerine Geç Antik Çağ'da yapılan bir tümülüs tahribata neden olmuştur. Tümülüs, 38 metre çapında bir çevre duvarı üstüne kurulmuş olup, höyüğün eteklerinden alınan toprakla doldurulmuştur. Oluşan tepenin 19. yüzyıl sonlarında bölgeyi bir süreliğine işgal eden Rus kuvvetleri tarafından hazine aramak için düzleştirilmiş olduğu düşünülmektedir.

İmikuşağı Höyüğü, Elazığ İli, Baskil İlçesi, İmikuşağı Köyü'nün kuzeybatısında yer alan bir höyüktür. Fırat'ın doğu kıyısındadır. Tohma Çayı'nın Fırat'a döküldüğü bölgenin karşısındadır. Nehir yatağından 38 metre yüksekteki höyük 200 x 150 metre boyutlarındadır. Ovadan yüksekliği ise 20 metredir.

Tille Höyük, Adıyaman ilinin Kâhta ilçesinin 30 km. doğusunda, Fırat'ın batı tarafında yer alan bir höyüktür. Höyüğün doğu, batı ve güney yamaçlarında eski adı Tille, günümüzde adı Geldibuldu olan küçük bir köy yerleşimi vardır. Fırat'a katılan bir derenin dar vadisindeki yerleşme doğu terasıyla birlikte 200 x 140 metre, 26 metre yüksekliktedir ve üstünde bir düzlük vardır.

Kaman Kalehöyük, Kırşehir İl merkezinin kuzeybatısında, Kaman İlçesi'nin 3 km. doğu-kuzeydoğusunda yer alan bir höyüktür. Tepe yaklaşık 280 metre çapında olup 16 metre yüksekliktedir.

Polatlı Höyüğü, Ankara İl merkezinin 65 km. güneybatısında, Polatlı İlçesinde yer alan bir höyüktür. Burhan Tezcan'ın 1956 yılında yayımladığı bir çalışmasında Zafer Höyük olarak gösterilmiştir. Tepe, 200 metre çapında ve 25 metre yüksekliktedir.

Yassıhöyük, Kırşehir İl merkezinin 25 km. kuzeyinde, Karahıdır Köyü'nün güneyinde yer alan bir höyüktür. Tepe, 635x500 metre boyutlarında ve 12-13 metre yüksekliğindedir. Kırşehir'in Kaman İlçesi sınırları içinde olan Kaman Kalehöyük'ün 30 km. kadar doğusuna düşmektedir.

Hirbemerdon Tepe, Diyarbakır İli Bismil İlçesi'nin kabaca 40 km. doğusunda, Yukarı Dicle Vadisi ile Raman Dağı arasında, Batman Çayı ile Dicle Nehri'nin birleştiği bölgede, Dicle'nin batı kıyısında yer alan bir höyüktür. Yerleşme, 4 hektarlık yüksek bir höyük, kuzeybatı tarafta 3,5 hektarlık bir alana yayılmış bir dış şehir ve 3 hektara yayılmış bir aşağı şehirden oluşmaktadır.

Giricano Höyüğü, Diyarbakır İli Bismil İlçesi'nin 11 km. güneydoğusunda, Dicle Nehri'nin kuzey kıyısında yer alan bir höyüktür. Nehre hakim konumdaki tepe 170 x 120 metre boyutlarında olup 25 metre yüksekliktedir. Ziyaret Tepe Höyüğü'nün 3 km. kuzeybatısında, Hakemi Use'nin 2 km. kuzeyindedir.

Aşağı Salat Höyüğü, Diyarbakır'ın Bismil İlçesi'nin 20 km. doğusunda, Yukarısalat Belde'sinin 3 km. güneyinde, günümüzde 10 – 15 haneli Aşağı Salat Mahallesi'nin altında yer alan bir höyüktür. Dicle Nehri kıyısındaki höyük Salat Çayı'nın Dicle'ye katıldığı yerin 2 km. doğusundadır. Tepe, yaklaşık olarak 150 x 100 metre boyutlarında, nehir seviyesinden 3 metre yükseklikteki bir teras üzerindedir. Kültür dolgusu 5 metre kadar olan höyüğün güney yamacı Dicle taşkınlarıyla tahrip olmuştur. Güneydoğu kesiminin ise su ile aşınmıştır. Aşağı Salat Höyüğü Kuzey Mezopotamya kültür alanı içinde kurulmuş küçük bir köy yerleşimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Salat Vadisi'nden gelen doğal yol, Dicle Nehrini Höyük'ün de yer aldığı Salat Mevkii'nde geçerek doğuya ve güneye yönelmektedir. Höyük'ün yaklaşık 50 metre güneybatısında bir mezarlık alanı yer almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.