İçeriğe atla

Üçoklar

Makale serilerinden
İnanç sistemi
Tanrı ve tanrıçalar
Destan ve kahramanlar
Başlıca kavramlar
Diğer Karakterler

Kategori Kategori

Commons sayfası Dosya

Üçoklar, Türk mitolojisinde "yersel boylar"ı (arzi kavimleri) ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Bunlar, Oğuz Han’ın ilk (yerden çıkan) eşinden olan üç oğlu ve onlardan türeyen boylardır. Bunlar da Oğuz Boylarının 12'sini oluştururlar .

Üçok Boyları

Gümüş Oklar’ın sahibidirler. 24 Oğuz boyundan 12'sini oluştururlar. Yerle ilgili unsurları temsil ederler. Sözcük, üç oka sahip olanlar manası taşır. Ok sözcüğü birçok kaynakta boy anlamında kullanılmıştır, Onok, Bozok, Üçok. Yine "Oğuz" ve "Oğur" kelimeleri de benzer biçimde kullanılır. On Oğur, Beş Oğur, Şar Oğur, Dokuz Oğuz gibi… Üçoklara "İç Oğuzlar" da denir, sol kolu teşkil ederler.

Kök Alp / Gök Han

Simgesi Sungur'dur. Oğulları:

a) Bayan: Her zaman nimetle dolu yer anlamındadır. Akkoyunlular sülâlesi, İzmir'den Gence'ye kadar Bayandur adlı yerler bu boydan gelir.
b) Beçene / Peçenek: İyi savaşçı anlamındadır. Karadeniz kuzeyi ile Balkanlarda göçen ve 1071 Malazgirt ile 1176 Miryakefalon meydan muharebelerinde Bizanslardan ayrılarak Selçuklular safına geçen Peçenekler, Ankara Çukurova Halep bölgelerindeki Türkmen oymaklarından Peçenekler bu boydandır.
c) Çavuldur / Çavundur: Ünlü, şerefli, çevik anlamındadır. Türkmenistan'da Mankışlak Çavuldurları, Çorum çevresindeki Çavuldur ve Anadolu'daki Çavdar Türkmen oymakları, Erzurum ve çevresindeki Çavundur adlı köyler bu boyun adından alınmıştır.
d) Çepni: Düşmanı nerede görse savaşıp, çarpan, vuran ve hızlı savaşan anlamındadır. Rize-Sinop arasındaki çok usta demirci Çepniler, Kırşehir, Manisa, Balıkesir çevresindeki ve Kars ile Van bölgelerinde Türkmen Oymağı Çepniler bulunmaktadır.

Tağ Alp / Dağ Han

Simgesi Uçkuş'tur. Oğulları:

a) Salur: Nerde yetişirse kılıç ve çomağı ile iş görür anlamındadır. Kars ve Erzurum hakimleri, Salur Kazan Han sülalesi, Sivas ve Kayseri hükümdarı âlim ve şair Kadı Burhaneddin Ahmed ve Devleti, Fars Atabegleri, Salqurlar, Horasan'daki Teke Yomut ve Sarık adlı Türkmenlerin çoğu bu boydandır.
b) Eymür / İmir: Çok iyi ve zengin anlamındadır. Akkoyunlu, Zülkadirli ve Halep Türkmenleri içindeki Eymürlü / İmirli oymakları, Çıldır ve Gürcistan'daki bazı Terekeme Oymağı bu boydandır.
c) Alayuntlu / Alayundlu: Alaca atlı, hayvanları iyi anlamındadır. Yonca kelimesi bu boyun hatırasıdır.
d) Yüregir / Üregir: Daima iyi iş yapan ve düzen kuran, kurucu anlamındadır. Orta Toros ve Çukurova Üçoklu Türkmenlerinin çoğu, Anadolu'daki Ramazanoğulları bu boydandır.

Tengiz Alp / Deniz Han

Simgesi Çakır'dır. Oğulları:

a) Iğdır: Yiğitlik, büyüklük anlamındadır. Anadolu'da yüzlerce yer adı bırakan Iğdırlar, İran'da büyük Kaşkay eli içindeki Igdir ve Iğdır, bu boyun hatırasıdır.
b) Begdüz / Büğdüz: Herkese tevazu gösterir ve hizmet eder anlamındadır. Muhammed'e elçi giden (622-623 yılları arasında Medîne'ye varan), Begdüz Emen soyu temsilcisi ve Yenikent yabgularından Şahmelik'in Atabeyi Kuzulu, Halep Türkmenlerinden Begdüzlər bu boydandır.
c) Yıva / Iva: Derecesi hepsinden üstün anlamındadır. Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah'ın (1072-1092) döneminde Suriye ve Filistin'i feth eden Atsız Bey, XII yüzyılda Hemedanın batısında Cebel bölgesi hâkimleri Berçemoğulları, Haçlıları Halep çevresinde yenen Yaruk Bey, Güney Azerbaycan'daki Kaçar elinin Yıva Oymağı bu boydandır. Ankara'da çok tanınan Yıva kavunu bu boyun yerleştiği ve adları ile anılan köylerde yetişir.
d) Kınık: Her yerde aziz, muhterem anlamındadır. Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçuklu devletlerini kuran obalar ile Orta Toroslardaki Üçoklu Türkmenler ve Halep, Ankara ve Aydın'daki Kınık oymakları bu boydandır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  • E. G. Ambros, P. A. Andrews, Ç. Balım, L. Bazin, J. Cler, P. B. Golden, A. Gökalp, B. Flemming, G. Hazai, A. T. Karamustafa, S. Kleinmichel, P. Zieme, E. J. Zürcher; Artikel Turks, Encyclopaedia of Islam, Digital Edition, The Tribal History Of The Central Asian Turks

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yörükler</span> Göçebe Türk topluluğu

Yörükler, göçebe olan, çoğunlukla Anadolu dağlarında ve kısmen Balkan Yarımadası'nda yaşayan Oğuz kökenli bir Türk alt grubudur. Balkanlar'daki Yörükler, Kuzey Makedonya'nın doğu kesimlerinden Bulgaristan, Yunanistan ve Güney Trakya'ya kadar geniş bir alana yayılmıştır. İsimleri, "yürümek" anlamına gelen "yürü" fiilinden türemiştir, yürük olarak da adlandırılırlar. Yörükler, diğer sancaklar gibi bir toprak birimi değil, Osmanlı İmparatorluğu'nun ayrı bir örgüt birimi olan Yörük Sancağına bağlıydı.

<span class="mw-page-title-main">Bayat boyu</span> Oğuz boyu

Bayat boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden dokuzuncusu; "Bayat"lardır. Belgeleri şudur: diye tanımladığı bir Oğuz boyudur. Bu boyun, Bozoklar'dan Oğuz Kağan'ın oğlu Gün Han'ın soyundan geldiği kabul edilir. Ancak Kaşgarlı'nın bu sıralamada o dönem güç kazanan öncesinde ise 24. sırada bulunan Kınıkları 1. sıraya çıkarması da göz önünde bulundurulmalıdır. Kaşgarlı dışında genel kanıysa Kayıların 1. sırada, Bayatların ise 2. sırada olduğu şeklindedir.

<span class="mw-page-title-main">Afşar boyu</span> Oğuz Türklerinin yirmidört boyundan biri

Afşar boyu veya Avşar boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden diye tanımladığı altıncısıdır. Bu boyların Bozoklar kolundan Oğuz Kağan'ın oğlu Yıldız Han'ın dört oğlundan en büyüğü olan Afşar'ın soyundan gelir.

<span class="mw-page-title-main">Çavuldur boyu</span> Oğuz boyu

Çavuldur boyu, Çuvaldar boyu veya Çovdur boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden "Yirmincisi; "جووَلدَر Çuvaldar"lardır. Belgeleri şudur : " diye tanımladığı bir Oğuz boyudur. Kaşgarlı Mahmud'un listesindeki Oğuz boylarının adları, zamanlarındaki söyleniş şekillerine göre yazılmıştır. Besim Atalay dipnotunda, Bu kelime bugün Anadolu'da "Çavundur" şeklinde söylenmektedir. Bu isimde Çankırı, Amasya illerinde köyler vardır, diye yorumlamıştır. Günümüzde Çankırı ili Kurşunlu ilçesine bağlı Çavundur beldesi, Isparta ili Şarkikaraağaç ilçesine bağlı Çavundur köyü ve Amasya ili Merzifon ilçesine bağlı Çavundur köyü. Ankara ili Çubuk ilçesine bağlı Yukarı Çavundur beldesi ve Aşağı Çavundur köyü bulunur. Ayrıca Türkmenistanda da Çavundur ili bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Salur boyu</span> Oğuz boyu

Salur boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden beşincisi; " صاَلغُر Salgur"lardır. Belgeleri şudur : diye tanımladığı bir Oğuz boyudur. Bu boyların Üçoklar kolundan Oğuz Kağan'ın oğlu Dağ Han'ın soyundan geldikleri kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Oğuzlar</span> Farklı Türk boylarının birleşerek oluşturduğu Türk toplumu

Oğuzlar Türk dillerinin Oğuz kolunu konuşan bir batı Türk halkıydı. 8. yüzyılda Orta Asya'da Oğuz Yabgu Devleti adında bir konfederasyon kurdular. Oğuz ismi, "kabile" anlamına gelen yaygın bir Türkçe kelimedir. Oğuz isminin kaynağı en güvenilir görüşe göre Türkçe 'ok' isminin Z harfiyle çoğulu olan 'okuz' isminden türediği tezidir. Bizans kaynakları Oğuzlara Uzlar der.

<span class="mw-page-title-main">Çepniler</span> Türkiye ve Türkmenistanda yaşayan bir Oğuz boyu

Çepniler veya Çepni boyu, yoğunlukla Doğu Karadeniz ve Türkmenistan'ın batı bölgelerinde yaşayan, Oğuz boylarından Üçoklara mensup olan yerleşik Türk halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Damga (işaret)</span>

Damga bir şeyin üzerine bir işaret basmaya yarayan alet, mühür demektir. Ayrıca herhangi bir şeyin üzerine bu aletle bırakılmış olan işaret, iz anlamına da gelir. Türk halklarında ve Türk kökenli olmayan Kafkas halklarında boy/aşiret damgaları geleneği görülür.

Bozoklar, Türk mitolojisinde "göksel boylar"ı ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Bunlar, Oğuz Han’ın ikinci eşinden olan üç oğlu ve onlardan türeyen boylardır. Altın Yay’ın sahibidirler. 24 Oğuz boyundan 12'sini oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Gündüzlü, Yakakent</span>

Gündüzlü, Samsun ilinin Yakakent ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Salur, Elmalı</span>

Salur, Antalya ilinin Elmalı ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Salur, Manavgat</span>

Salur, Antalya ilinin Manavgat ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Avdan, Çamlıdere</span> Çamlıdere, Ankara, Türkiyede mahalle

Avdan, Ankara ilinin Çamlıdere ilçesine bağlı bir mahalledir.

Dobruca Beyliği, Sarı Saltuk'un oğlu Seyit İsmail Saltuk'un 1281-1299 yılları arasında Dobruca'da varlık gösteren kısa ömürlü bir Türkmen beyliği.

Bozulus, Akkoyunlulardan kalma büyük kısmı Bayındır boyuna dayanan Türkmen halkına Osmanlı defter kayıtlarında verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Alkaevli boyu</span>

Alkaevli (Alkarevli) boyu Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biridir. Günümüz yerleşkesi Sivas civarıdır. Alkaevli Sivas'ta iç Anadolu bölgesinin en büyük aile bireyi olan Elbeyli ler adında 43 köye sahip olmalarıdır.

Çarukluğ, Kaşgarlı Mahmud, Türk Dili'nin en eski ve değerli sözlüklerinden Divân-ı Lügati't-Türk'te;

<span class="mw-page-title-main">Kınık boyu</span> Oğuz boyu

Kınık boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuz Türklerinin Oğuz boyları listesi'nde gösterilen 24 boyundan biridir ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'te şöyle anlatılır;

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Türkmenleri</span> Anadoluda yaşamını sürdüren çoğunlukla Oğuz kökenli Türk halkları

Türkiye Türkmenleri ya da Anadolu Türkmenleri, Anadolu Oğuzları veya kısa söylenişiyle Türkmenler, Selçuklular döneminde Anadolu ve çevresinde Türkmeneli denen bölgelerde yerleşmeye başlayan, dilleri Türkiye Türkçesine bağlı Anadolu ağızları içinde ele alınan ve Türkiye Türklerini oluşturan Oğuz oymakları Müslüman olup, Hanefi Sünni ve Anadolu Aleviliği olarak görülür. Anadolu’nun Türkleşmesi sürecinde etkili olmuşlardır. Türkmen (تركمنلر) ve Yörük (يوروك) kelimeleri tarihî belgelerde eş anlamlı olarak da kullanılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinde, yerleşim durumuna ve şekline bağlı olarak köylü «Türk» olarak adlandırılırken, göçer veya yarı-göçer topluluklar «Türkmen» ya da «Yörük» tabiriyle anılmışlardır. Aşiretler, yerleşik veya konar-göçer olma durumlarına ve bulundukları bölgelere göre «Türkmen» ya da «Yörük» adını almışlardır. Kimilerine göre Kızılırmak'ın doğusundakilere Türkmen batısındakilere ise Yörük denir. Maraş ve çevresinde yaşayan Dulkadirli Türkmenleri için Osmanlı kaynaklarında hem Türkmen hem de Yörük tabiri birlikte kullanılmıştır. Etnik olarak akraba oldukları Türkmenistan Türkmenleri ile aynı adı taşıdıkları gibi kimi uruğ/oymak adları da ortaktır.

Rodos Türkmenleri, 1522 yılında Rodos Adası'nın Osmanlı Devleti'ne katılmasıyla adanın Türkleştirilmesi maksadıyla Anadolu'dan gönderilmiş Türkmen aşiretleridir. Bu aşiretler Bayındır, Döğer, Kayı, Salur ve Yıva boylarına mensuptur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.