Helva, Türkiye'de, Balkan ülkelerinde ve pek çok Orta Doğu ülkesinde yaygın bir tatlı. Temel malzemeleri un ya da irmik, yağ, şeker, süt, kaymaktır. Türk mutfağında özellikle un helvası, irmik helvası ve tahin helvası yaygındır. Hindistan ve Bangladeş'te bezelye ve havuçtan mamul koyu kıvamlı bir akıcı tatlı olarak da yapılmaktadır. Türkiye gelenek ve göreneklerine göre doğumlarda, ölümlerde, askere giderken, hac dönüşünde, okula başlayan çocuklar için, yeni bir eve sahip olunca, okul bitince, yağmur dualarında, kuzunun sütten kesilme günü olan "yoğurt bayramı"nda, "çiğdem düğünü"nde çeşitli helvalardan biri yapılır ve eşe dosta dağıtılır. İslam kültüründe, 3 Aylar diye bilinen aylarının ilk gününde ev helvası yapılarak küçük kaseler içerisine konularak kapı atlamadan her komşuya dağıtılır.
Gaziler helvası, Trakya yöresi un helvasıdır. 16. ve 17. yüzyılda Osmanlı mutfağında yapıldığına ilişkin belgeler bulunmaktadır. Edirne'de askerler helva ile uğurlanıp, döndüklerinde de helva ile karşılandığı için bu tatlıya gaziler helvası denilmiştir. Ana malzemeleri, un, tereyağı, badem, süt ve toz şekerdir. Süt ve şeker karıştırılarak ısıtılır. Tavada tereyağı eritilir ve bademlerle un kavrulur. Süt ve kavrulmuş un ve bademler karıştırılarak kıvam alması sağlanır ve son olarak bir müddet dinlenmeye bırakılan helva süslenerek servis yapılır. Kabuğu soyulmuş bademler süsleme amaçlı kullanılır. Ali Eşref Dede'nin Yemek Risalesinde gaziler helvasının tarifi verilmiştir. Melceü’t-Tabbâhînde de ayrıca tarifler verilmiştir.
Un helvası, kavrulmuş una, şeker ve suyla hazırlanan şerbet dökülerek hazırlanan bir Türk tatlısıdır.
Yassı kadayıf ya da taş ekmeği Türk mutfağından tatlı.
Osmanlı mutfağı Osmanlı dönemindeki mutfak kültürüdür. Kökeni Selçuklu mutfağına dayanır. Osmanlı Mutfağı'nı, Osmanlı saray mutfağı ve Osmanlı halk mutfağı şeklinde ikiye ayırmak doğru olacaktır. Halk mutfağı, saray mutfağı kadar gösterişli olmamasına rağmen lezzet ve çeşitlilik yönünden oldukça zengin bir menüye sahip olmuştur.
Kuru köfte , kıyma, soğan, sarımsak, yumurta, bayat ekmek içi, kimyon, karabiber, maydanoz,sıvı yağ ile yapılan bir tür köftedir.
Nişasta helvası, ana maddeleri nişasta, su, tereyağı ve şeker olan, ünlü bir Türk tatlısıdır. Erzurum nişasta tatlısı, boncuk helvası, tık tık helvası, nişasta palızası, tenem helva, sabuniye, kırma helva, hasuda, nişasta pelezesi, kum kum helva, tez pişti, dolu helva, hoşmani, hapısa, palıza, haside, reşadiye, pesude olan çeşitleri vardır.
Levzine, malzemeleri çekilmiş badem, bal, su, tane badem olan Osmanlı mutfağında olan bir badem unu helvası veya badem ezmesidir. Lûz (لوز), Arapça badem demektir.Lâmiî Çelebi’nin Ferhâd ile Şîrîn Mesnevîsinde adı geçen tatlılardan biridir. Levzine helvasına Osmanlı Sürnameleri’nde adından sıkça bahsedilir. 1539 yılında Kanuni’nin şehzadelerinin Edirne Sarayı’ndaki ziyafet yemeğinde rastlanır. Levzine helvası lokmalık baklava dilimi şeklinde kesilir. Her bir dilimin üzerine yağsız bir tavada kavrulmuş iç badem saplanır.Erbil mutfağında yapılan tatlılardan biridir.
Arefe köftesi bir tür içli köftedir. Yapılış tarihi 18. yüzyıla kadar uzanır. Osmanlı Mutfağında hazırlanan bir tür içli köftedir.
Şeftali reçeli, Türk mutfağında yer alan bir reçel türüdür. Osmanlı döneminden beri yapılmaktadır. Şeftali kullanılarak hazırlanır.
Kavun reçeli, Türk mutfağında yer alan bir reçel türüdür. Osmanlı döneminden beri yapılmaktadır.
Ali Eşref Dede'nin Yemek Risalesi, Osmanlı'da yazılan ikinci yemek kitabıdır.1856 - 57 yıllarında Ali Eşref Dede, Melceü’t-Tabbâhîn yemek kitabından on iki on üç sene sonra bu kitabını yazmıştır.İçindekiler çorbalar, salata ve turşular, kebaplar, külbastılar, helvalar ve kadayıflar, paluzeler ve dondurmalar, kurabiyeler, revani ve benzerleri, turşular, hamurdan yapılan yemekler, lalanga ve börekler ,dolma çeşitleri, patlıcandan yapılmış paçalar ve mücverler, köfteler, ıspanak ve kabak türü sebze yemekleri, ilik yapımı ve yahniler,pilav çeşitleri, hoşaflar ve kompostolar ve suyu buz dondurmanın yoludur.
Marmarina veya marmarine ıspanak ve yufka ile hazırlanan açık tepsi böreğidir. Osmanlı mutfağında bulunur.
Ninem duymasın helvası, bir çeşit helvadır. İstanbul'da leb-i dilber adıyla bilinir. Rumeli'de buna yengem duymasın helvası, ninem duymasın helvası veya çangi denilir.
Zihne Yunanistan Ege Makedonyası’nda güneybatısındaki Serez ile kuzeydoğusundaki Drama arasında sarp bir kayalık üzerinde kurulmuş şehirdir. Bugün tamamen terkedilmiştir. Zihne şehrinin Osmanlı kalıntıları dokunulmamış arkeolojik bir alandır. Şehrin antik dönemde adı Ichna ydı.
Lalanga bir çeşit mücverdir. Eski zamanlarda sadece tatlı olarak yenilirken, Osmanlı Türkiye'sinde hem ballı tatlı bir yemek olarak hem de peynirli tuzlu bir yemek olarak yenirdi. Lalanga, Türk mutfağında ve Yunan mutfağında Lalagia olarak varlığını sürdürmektedir.
Karpuz reçeli, Türk mutfağında yer alan bir reçel türüdür. Osmanlı döneminden beri yapılmaktadır.
Gülbeşeker Türk Tatlıları Tarihi, yemek kitabıdır. Priscilla Mary Işın tarafından yazılmıştır. Türk Tatlıları hakkında bilgi vermektedir. Gülbeşeker Türk Tatlıları Tarihi yemek kitabı 5 Kasım 2009 tarihinde Dünya Kitap Dergisi tarafından Altın Sayfa Ödülüne layık görülmüştür. Gülbeşeker Türk Tatlıları Tarihi yemek kitabı 2013 yılında İngiltere'de İngilizce olarak Sherbet and Spice The Complete Story of Turkish Sweets and Desserts olarak yayınlanmıştır.
Badem çorbası badem ile yapılan bir çorbadır. Osmanlı saray düğünlerinde yapılan çorbalardan biridir. Malzemeleri; süt, badem, acı badem, un, tereyağı, misket Hindistan cevizi, kemik suyu, içme suyu, nar, tuz ve maydanozdur. 1539 yılında Bayezid ve Cihangir için düzenlenen sünnet düğünü ziyafetinde misafirlere ikram edilmiştir.Marianna Yerasimos'un yazdığı 500 yıllık Osmanlı yemek kültürü: günümüze uyarlanmış 99 Osmanlı yemeği : Osmanlı mutfağı kitabında çorbadan bahsedilmiştir. Ömür Akkor'un Ottoman Cuisine: A Rich Culinary Tradition kitabında tarifi verilmiştir.
Yaprak helvası, bir çeşit koz helvasıdır.
