Ölü Şehir III
 | |
| Sanatçı | Egon Schiele |
|---|---|
| Yıl | 1911 |
| Tür | Tuval üzerine yağlı boya |
| Boyutlar | 37.3 cm × 29.8 cm (147 in × 117 in) |
| Konum | Leopold Müzesi, Viyana |
Ölü Şehir III (Almanca: Tote Stadt III), Egon Schiele tarafından 1911 yılında yapılan dışavurumcu tarzda bir yağlı boya tablosudur. Naziler tarafından öldürülmeden önce Viyanalı kabare sanatçısı Fritz Grünbaum'a ait olan tablo, yıllar içerisinde pek çok anlaşmazlığa ve davalara konu olmuştur. New York Bölge Savcılığı, eserin Naziler tarafından yağmalandığından şüphelendiği için Ölü Şehir III, 1998 yılında o dönem eserin sahibi olan Avusturyalı sanat koleksiyoncusu Rudolf Leopold'ın elinden alınmıştır.[1] Tablonun sahipliği ile ilgili anlaşmazlıklar kamuoyunda dikkat çeken davaların merkezinde yer almış ve bu davalar sonucunda eserin Yahudi Soykırımı kurbanından Avusturyalı sanat koleksiyoncusuna kadar geldiği süreç ile ilgili birbirinden çok farklı iki ayrı hikâye oluştuğu ortaya çıkmıştır.
Tanımı
Ölü Şehir III, ahşap üzerine yapılmış ve 37.3 × 29.8 santimetre boyutlarında olan küçük bir tablodur. Eserde, Almancada Krumau olarak bilinen Bohemya kasabası Český Krumlov'un kale tepesinden görüldüğü hali tasvir edilmiştir. Aynı kasabanın benzer tasvirleri ressamın farklı tablolarında özne olarak seçilmiştir. Schiele'nin annesinin doğum yeri olan bu kasaba ayrıca ressamın Viyana şehir hayatından uzaklaşmak istediğinde tercih ettiği bir seyahat noktasıdır.[2] Resim, Vltava'yı simgeleyen koyu mavi bir halkayla üç tarafı çevrelenmiş bir grup evi göstermektedir. Şehir, etrafındaki koyu halka nedeniyle izole edilmiş ve tanımlaması zor, soyut bir boşlukta yüzüyormuş gibi görünmektedir. Doğa temsillerini yalnızca ruh hallerini ifade etmek için değil, aynı zamanda resmin derin içeriğinin bir parçası olarak kullanması ressamın yıllar içindeki gelişimini göstermektedir. Karanlığın içinden gizemli ve düşsel bir biçimde ortaya çıkmasıyla şehir natürmort bir eserin öznesi gibi görünmektedir.[3]
Kökeni
Ölü Şehir III'ün kökeni uzun yıllar boyunca hararetle devam eden bir tartışmanın konusu olmuştur. Tablonun kökeni ile ilgili, biri Yahudi Soykırımı sırasında Naziler tarafından öldürülen Fritz Grünbaum ve eşinin mirasçıları tarafından, diğeri ise Leopold Müzesi tarafından mahkemeye sunulan olmak üzere çok farklı iki hikâye ortaya atılmıştır.[4][5][6][7]
Ölü Şehir III, sanat tarihçisi Arthur Roessler (1877–1955) tarafından doğrudan ressamın kendisinden satın alınmış ve ardından avukat Alfred Spitzer'e (1861–1923) satılmıştır. Avukatın ölümünün ardından ise tablo son olarak 1925 ve 1928 yılları arasındaki bir tarihte Viyana kabare sanatçısı Fritz Grünbaum (1880-1941) tarafından satın alınmıştır. Grünbaum, 1941 yılında Dachau toplama kampında öldürüldü. Karısı Lilly Grünbaum (1898–1942) ise Maly Trostinez imha kampına gönderildi. 1958'de sanat tüccarı Otto Kallir, Ölü Şehir III'ü Schiele'nin eserlerinden oluşan geniş bir koleksiyon toplayan Avusturyalı sanat koleksiyoncusu Rudolf Leopold'a sattı.[8]
Leopold Müzesi'nin mahkemeye sunduğu belgelerde ise, Lilly Grünbaum'un eşine ait sanat koleksiyonunun bir kısmını Belçika'ya götürmeyi başardığı[9] ve onları kız kardeşi Mathilde Lukacs'a teslim ettiği belirtilmektedir. Kız kardeşi Lukacs ise tabloyu 22 Mayıs 1956'da Bern'de sanat tüccarlığı yapan Klipstein & Kornfeld'e satmış ve eser aynı yılın 24 Eylül tarihinde o dönem New York'ta bir sanat galerisinin sahibi olan Otto Kallir'e satılmıştır. 1958'de ise Kallir tarafından Leopold Müzesi'nin kurucusu olan Rudolf Leopold'a satılmıştır.
Müzenin mahkemeye sunduğu köken hikâyesine şiddetle karşı çıkan Grünbaum ailesi, bunun yanlış bir öykü olduğunu belirtmiştir. Fritz Grünbaum'un ailesine göre, Ölü Şehir III'ün Otto Kallir'e satılmasıyla ilgili hikâye, Nazilerin tabloyu yağmalamasının üzerini örtmek için oluşturulmuş bir kurgudan ibaretti.
1997 sonunda New York'ta yürütülen geçmişe dönük Schiele soruşturmasının bir sonucu olarak New York savcılığı tarafından tabloya geçici olarak el konuldu.[10] Mahkemenin tablo için verdiği "hacze karşı korumalıdır" kararının ardından eser Leopold Müzesi koleksiyonuna iade edildi.[11][12][13]
Grünbaum koleksiyonunda, Naziler tarafından yağmalandığı kabul edildikten sonra iade edilen eserler de dahil olmak üzere, 81 adet Schiele eseri bulunmaktadır.[14]
Konuyla ilgili yayınlar
- Gunnar Schnabel, Monika Tatzkow: Nazi Looted Art. Handbuch Kunstrestitution weltweit. Proprietas-Verlag, Berlin 2007, ISBN 978-3-00-019368-2, S. 392
Kaynakça
- ^ Dobrzynski (8 Ocak 1998). "District Attorney Enters Dispute Over Artworks". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 23 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
The Manhattan District Attorney moved yesterday to prevent the Museum of Modern Art from returning to Austria two paintings from a recent show whose provenance is clouded by Nazi wartime plundering. He said he would begin a criminal investigation into ownership of the artwork.
- ^ "Schiele und Krumau | Egon Schiele Art Centrum - Galerie Český Krumlov". info.ckrumlov.info (Almanca). 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ Egon Schiele. 2. Aufl. 13. bis 22. Tausend. Ungekürzte Ausg. Erwin Mitsch. München: Deutscher Taschenbuch-Verlag. 1975. ISBN 3-423-01064-9. OCLC 4036720.
- ^ "Leopold Museum Defends Against Restitution Claims". Artnet News (İngilizce). 5 Kasım 2014. 16 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2021.
- ^ "NY Appeals Court Explains Why Nazi-Stolen Paintings Belong With Jewish Collector's Heirs". www.lootedart.com. 24 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2021.
- ^ "A Small Victory in Pursuit of Looted Art". lootedart.com. 9 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2021.
- ^ "Lauder's Mix of Restitution and Collecting". www.lootedart.com. 24 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2021.
- ^ Dobrzynski (24 Aralık 1997). "THE ZEALOUS COLLECTOR -- A special report.; A Singular Passion For Amassing Art, One Way or Another". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 28 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
- ^ "Leopold Museum-Privatstiftung: Dossier Fritz Grünbaum" (PDF). 14 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ "Jewish Heirs' Worldwide Fight to Reclaim Nazi-Stolen Art Plays Out in Manhattan Courts". www.lootedart.com. 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2021.
- ^ "Nazi art looting restitution settlement agreement leads to Christie's auction of rare artwork". www.lootedart.com. 9 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2021.
- ^ "Museum wins dispute over art allegedly stolen by Nazis". www.lootedart.com. 24 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2021.
- ^ "Settlement close on Portrait of Wally case". www.lootedart.com. 24 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2021.
- ^ "1941: A cabaret comic who mocked the Nazis dies in Dachau". Haaretz.com (İngilizce). 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
Gruenbaum’s art collection included 81 pieces by the Viennese Expressionist artist Egon Schiele (1890-1918). In the case of “Town on the Blue River,” Christie’s and the estate selling the painting both acknowledged that it had been looted and agreed to give a percentage of the sale to Gruenbaum’s heirs.
