Helva, Türkiye'de, Balkan ülkelerinde ve pek çok Orta Doğu ülkesinde yaygın bir tatlı. Temel malzemeleri un ya da irmik, yağ, şeker, süt, kaymaktır. Türk mutfağında özellikle un helvası, irmik helvası ve tahin helvası yaygındır. Hindistan ve Bangladeş'te bezelye ve havuçtan mamul koyu kıvamlı bir akıcı tatlı olarak da yapılmaktadır. Türkiye gelenek ve göreneklerine göre doğumlarda, ölümlerde, askere giderken, hac dönüşünde, okula başlayan çocuklar için, yeni bir eve sahip olunca, okul bitince, yağmur dualarında, kuzunun sütten kesilme günü olan "yoğurt bayramı"nda, "çiğdem düğünü"nde çeşitli helvalardan biri yapılır ve eşe dosta dağıtılır. İslam kültüründe, 3 Aylar diye bilinen aylarının ilk gününde ev helvası yapılarak küçük kaseler içerisine konularak kapı atlamadan her komşuya dağıtılır.
Höşmerim ya da Hoşmerim, Marmara başta olmak üzere Ege, İç Anadolu bölgelerinde üretilen bir çeşit irmik helvasının adıdır; Türkiye'nin bazı illerinde ise un helvasına höşmerim denilmektedir. Rize'de ve diğer bazı Doğu Karadeniz yörelerinde de Kaymaklı taze süt süzgeçle süzülerek bir tavaya boşaltılır. Sonrasında tavaya mısır ununun, peynir ve tuzun eklenmesiyle Hoşmerim-Hoşmer (Höşmerim-Höşmer) yapılır. Doğu Karadeniz'de geleneksel olarak güneş duasına çocuklarca çıkıldıktan sonra evlerden toplanılan un, yağ, tuz, süt gibi yiyeceklerden helva ve höşmer yapılıp yenir.
Pekmez üzüm, kuşburnu, incir, keçiboynuzu (harnup) veya dut gibi tatlı meyvelerin ya da şeker pancarı, ardıç meyvesi gibi şekere dönüşebilecek tarım ürünlerinin ezilerek kaynatılması ile üretilen, yoğun ve tatlı bir şuruptur.
Mersin'in Anamur ilçesinde iklim koşulları neticesinde birçok tropikal meyve ve sebze yetişebilmektedir. Bundan dolayı çok zengin bir mutfağı vardır.
Hasıda ya da Hasuda, Doğu Anadolu bölgesinde hesida, hasude ve hasıta gibi adlarla, Bingöl'de ise maliyez olarak bilinen bir tatlı çeşididir. Erzurum mutfağına aittir. Iğdır ve Kars şehirlerinin yöresel helvasıdır. Ayrıca bazı Doğu Anadolu Bölgesi şehirlerinde de mevcuttur.
Türk mutfağı, Türkiye'nin ulusal mutfağıdır. Orta Asya, Selçuklu ve Beylikler ile Osmanlı kültürünün mirasçısı olan Cumhuriyet Dönemi Türk Mutfağı hem Balkan ve Orta Doğu mutfaklarını etkilemiş hem de bu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Türk mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Karadeniz mutfağı, Güneydoğu mutfağı, Orta Anadolu mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler.
Kar Helvası, rendelenmiş buz veya temiz karın üzerine tatlı bir şurup ekilerek hazırlanan bir tatlıdır. Türkiye'nin batı ve güney illerinde rastlanan bir tatlıdır.
Pekmez helvası, ana malzemesi un, tereyağı, su, pekmez ve ceviz olan bir tatlı. Un helvasına benzer işlemlerle yapılan bu helvaya özgünlüğünü veren, su ile karıştırılmış pekmez ve öğütülmüş cevizdir. Yöreye göre dut ya da üzüm pekmezi tercih edilebilir.
Peynir helvası, bir çeşit helvadır.
Gaziler helvası, Trakya yöresi un helvasıdır. 16. ve 17. yüzyılda Osmanlı mutfağında yapıldığına ilişkin belgeler bulunmaktadır. Edirne'de askerler helva ile uğurlanıp, döndüklerinde de helva ile karşılandığı için bu tatlıya gaziler helvası denilmiştir. Ana malzemeleri, un, tereyağı, badem, süt ve toz şekerdir. Süt ve şeker karıştırılarak ısıtılır. Tavada tereyağı eritilir ve bademlerle un kavrulur. Süt ve kavrulmuş un ve bademler karıştırılarak kıvam alması sağlanır ve son olarak bir müddet dinlenmeye bırakılan helva süslenerek servis yapılır. Kabuğu soyulmuş bademler süsleme amaçlı kullanılır. Ali Eşref Dede'nin Yemek Risalesinde gaziler helvasının tarifi verilmiştir. Melceü’t-Tabbâhînde de ayrıca tarifler verilmiştir.
Un helvası, kavrulmuş una, şeker ve suyla hazırlanan şerbet dökülerek hazırlanan bir Türk tatlısıdır.
Nevzine, şerbetli tatlılardandır. Un ve kabartma tozu ile elde edilen hamura, ana malzeme olarak tahin, yoğurt ve ceviz ilave edilir. Elde edilen harç koyu bir kıvam elde edilene kadar yoğrulur. Hamur, yağlı bir kalıba alınır ve üzeri kızarıncaya kadar pişirilir. Pişirme işleminden sonra su, şeker, üzüm pekmezi ve limon suyu ile hazırlanan şerbet ilave edilir. Dilimlenerek soğuk olarak servis yapılır. Kayseri yöresi tatlılarındandır. Şerbetinde şeker ve üzüm pekmezinin birlikte kullanılması, bu tatlıyı diğer şuruplu tatlılardan ayıran en önemli özelliklerinden biridir.
Samatsa, Giresun yöresine ait bir tatlıdır.
Meksika mutfağı, özellikle eski yerlilerin ve İspanyol koloni devriyle Fransız, Arap ve Karayip geleneklerinin bir sentezi olarak kendini gösterir. Genelde zengin bitki örtüsüne sahip olan bu sıcak, topik ülkenin mutfağında mısır, fasulye, meyve çeşitleri ve belirli sebze türleri önemli bir rol oynar. Meksika'da birbirinden çok farklı bölgesel mutfaklar mevcuttur. Kuzeyde İspanyol mutfağının etkisi görülürken, güneyde yerlilerin mutfağı korunmuştur.
Anadolu'da geleneksel olarak verilen ve kökenleri Şamanizm'e uzanan bir gelenektir. Ege yöresinde ve Anadolu'nun diğer birçok yöresinde bahçelere, sokaklara konulan tahta masalar ve tahta sandalyelerle gelen misafirlere ikram edilen, yöresel yemeklerden oluşur. Misafirler yemeğe okuntu adı verilen çeşitli objelerle ya da davetiyelerle davet edilir. Yemekler yörede bu konu bilgi ve deneyimi olan kadınlarca büyük kazanlarda ve günler öncesinden başlayan hazırlıklarla, imece ile pişirilir. Düğün aşçıları denilen bu kadınlar imece usulüyle çalışırlar ve genelde yemek pişirmek için gerekli olan mutfak aletleri, kazanlar, siniler, yer sofraları, sofra bezleri, testiler, sürahiler, çatal-bıçaklar gibi gereçleri de temin ederler. Keşkek yapımı söz konusuysa erkekler keşkek dövme işlemini yerine getirir ya da keşkek için gerekli olan etleri sağlayacakları hayvanları keserler. Etler geleneksel olarak taze kesilen hayvanlardan elde edildiği halde günümüzde bu gelenek yerini farklı yöntemlerle et elde etmeye bırakmıştır. Yemeklerin çeşitliliği ve lezzeti ile misafirlerin iyi ağırlanması önemlidir. Ev sahibi genellikle düğün yemeklerinin lezzetli olması için özen gösterir ve bunu bir saygınlık olarak görür.
Susam helvası, susam, bal, iç badem ile yapılan bir çeşit helvadır. Susamlar ve badem içi önce kavrulur. Bal tencerede iyice kaynatılır. Kavrulmuş susam ve iç bademin içine iyice kaynayan bal dökülür. Merdane ile bu karışım açılır. Dilimlenerek servis edilir. Ege mutfağında yer alır. Rodos adasında da bu tatlı yapılmaktadır.
Zırva tatlısı veya Zırvâ esas malzemesi nişasta, kuru üzüm, kuru incir, kuru kayısı olan tatlıdır. Osmanlı mutfağında bulunur. Osmanlı Devleti fetihlerle yeni topraklara kazandıkça, zırva da malzemesini değiştirmiştir. Bal, pekmez, hurma ve daha sonraları ceviz, çam fıstığı gibi maddelerin katılması ile aşure kıvamında bir tatlı haline gelmiştir. Bartın mutfağında yapılan çeşidi vardır.
Haside , bir çeşit un helvasıdır. Bazı yörelerde benzer tatlılar hoşmerim olarak adlandırılır. Osmanlı mutfağında benzer tatlı olan asîde nişasta ile yapılır. Konya Haside Tatlısı / Konya Kara Helvası 20.08.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.
Badem helvası, bir çeşit un helvasıdır. Anadolu Selçuklu Devleti ve Anadolu beylikleri zamanında düzenlenen tören ve özel günlerde hazırlanan bir helvadır. Malzemeleri badem (kabuksuz), tereyağı, zeytinyağı, un, şeker, gül suyu, sudur. Anadolu Selçuklu Devleti ve Anadolu beylikleri zamanında şeker yerine pekmez daha çok kullanılmıştır. Mevlevi mutfağında hazırlanan tatlılardan biridir. 15. ve 16. yüzyılda Osmanlı saray mutfağında yapılan muhtelif tatlılardan biridir.
Malak tatlısı, bir hamur tatlısıdır. Bazı yörelerde "malak hamuru" da denmektedir. Genelde Ankara, Çorum, Kastamonu ve Bolu gibi şehirlere özgü olmasının yanı sıra İç Anadolu'nun farklı yörelerinde de bilinmektedir. Eskiden köylerde bakır kaplarda yapılmakta olup günümüzde neredeyse çok az sıklıkla yapılmaktadır. İsmi bazı illerde "kedibatmaz" olarak da bilinen bu tatlının yapılışı oldukça kolay olmakla birlikte malzemeleri; su, tereyağı ve undan oluşmaktadır. İçeriği bölgelere göre değişmekte olup bazı yörelerde su yerine süt konulmaktadır ve tat vermesi açısından bal ya da pekmez ilave edilmektedir.