Farsça ya da Persçe, Hint-Avrupa dillerinin İran dilleri koluna ait bir batı İran dilidir. Başta İran olmak üzere, kuzeyde Rusya ve Azerbaycan, doğuda Afganistan ve Tacikistan, Orta Asya'da Özbekistan ve Basra Körfezi üzerinde Kuveyt ve Irak gibi ülkelerde 100 milyonun üzerinde kişi tarafından konuşulmaktadır. Antik Pers halkının konuştuğu dilden türemiştir.
İspanyolca ya da Kastilya dili, Latin dillerinden biri. Kökeni İspanya'nın Kastilya bölgesine dayanır. 480 milyona yakın kişinin ana dili olarak konuştuğu İspanyolca, ana dil olarak Çinceden sonra en çok konuşulan ikinci dildir. En çok konuşulan diller sıralamasında ise İngilizce, Çince ve Hintçe dilinden sonra dördüncü sıradadır. İnternette ise İngilizce ve Çinceden sonra en çok kullanılan üçüncü dildir. İspanyolca, Portekizce ve Katalanca ile birlikte, Latin dillerinin güneybatı kolunu temsil eden üç dilden biridir.
Rusça, Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri koluna bağlı bir dil. Rusça, Belarus ve Ukrayna dilleri ile yaşayan üç Doğu Slav dilinden biridir. Yaklaşık 260 milyon konuşanı olan Rusça dünyanın en çok konuşulan dillerinden biri olup Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova (Gagavuzya) ile kısmî olarak tanınan Abhazya, Güney Osetya, Transdinyester'de resmî dil statüsündedir. Aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biri ve Uluslararası Uzay İstasyonu'nun İngilizce ile birlikte kullanılan iki dilinden biridir. Orta Asya, Kafkasya, Ukrayna ve kısmen Baltık devletlerinde lingua franca olarak kullanılmaktadır.
Arnavutça, başta Balkanlar'daki Arnavutlar olmak üzere Avrupa, Türkiye, Amerika ve Okyanusya'daki Arnavut diasporası tarafından konuşulan bir Hint-Avrupa dilidir. Dünyada yaklaşık 7.5 milyon insan tarafından konuşulan Arnavutça, Hint-Avrupa dil ailesinin özgün bir koludur ve hemen hemen hiçbir dille yakından akraba değildir.
Rumence, Romanya'nın resmî dilidir ve Latin dillerinin doğu koluna mensuptur. Çoğunluğu Romanya ve Moldova'da yaşayan 28 milyon kişi tarafından konuşulur. Moldova'nın resmî dili Moldovaca da Rumence ile aynı olmasına rağmen ülke yasaları kapsamında ülkenin resmî dili Moldovaca olarak yer almaktadır.
Rom, Çingenece (Romani) dilinde koca erkek demek olan ve Çingeneler arasında isim olarak kullanılan bir kelimedir. Bunun yanı sıra bu kelimenin roman şeklinde kullanıldığı da görülmüştür. Hint Avrupa dil grubunda (-an) eki kelimeyi çoğul yapar, dost-an, bost-an, ir-an gibi rom-an, romlar anlamına denir.
Tatarlar veya Tatar Türkleri, "Tatar" ismini taşıyan farklı Türki etnik gruplar için kullanılan bir şemsiye terimdir.
Çingeneler, aslen Kuzey Hindistan kökenli olup günümüzde ağırlıklı olarak Avrupa'da yaşayan göçebe bir halk. Türkçede Roman sözcüğü de sıklıkla Çingene anlamında kullanılır. Hindistan'ın Pencap-Sind nehir havzası boyunca Pakistan ve Afganistan'ın da içinde bulunduğu bölgelerden M.S. 420 civarında İran ve Anadolu üzerinden dünyaya yayılmış bir Hint-Avrupa halkıdır.
Lomlar veya Poşalar, Ermenistan, Gürcistan, Türkiye ve az da olsa Azerbaycan'da belli bölgelere dağılmış opluluklardır. Poşa, Gürcüce "Boşa"dan (ბოშა) gelir ve Tao-Klarceti bölgesi ile yakın çevresinde Çingenelere verilen isimdir. Nitekim bu topluluk 1835 Osmanlı nüfus defterinde Çingene anlamında "Kıptî", 1886 Rus nüfus sayımında da "Çingene" (цыгане) olarak kaydedilmiştir. Günümüzde Çingene anlamında Boşa adının kullanıldığı tek dil Gürcücedir.
Domlar veya "Dom" tahmini sayıları 2 milyon ila 3.3 milyon civarında olan, büyük bölümü İran, Türkiye, Irak ve Mısır olmak üzere Orta Doğu ülkeleri ve Kuzey Afrika'da yaşayan Hint-Aryan ırkına mensup Hindistan menşeli veya Orta Doğu ve Dom çingeneleri olarak da adlandırılan, Roman halklarının bir alt öbeğini ve kolunu oluşturan Hint avrupa dil ailesinden Domari dili konuşan Proto-Roman bir etnik grup. Daha çok Hindistanda yaşayan Dombalar'la ilgilidirler. Hindistan yarım adasından en erken ayrılan Roman gruplarından olan ve Dombalar'ın bir kolu olan Domlar en erken 6. yüzyılda İran üzerinden Orta Doğu'ya yayılmışlardır. Bu tarihlerde daha batıya doğru az da olsa Dom göçleri olmuştur. Yaşadıkları ülkelerde ekonomik anlamda küçük el işleri, demircilik, temizlik işleri, falcılık, sokak müzisyenliği gibi iş alanları Domların mesleklerini oluşturur. Hindistan'da Dombalar'la beraber Dalit veya dokunulmazlar olarak adlandırılan Kast sistemindedirler. Türkiye ve İsrail de dernekleri mevcuttur.
Lubunca, labunca ya da labunyaca, Türkiye'de LGBT bireyler tarafından kullanılan bir çeşit jargon. Lubuncaya göre lgbti+'lara "lubunya" onların konuştuğu dile de Lubunca denir ancak bugün Lubunca sadece trans kadınlar değil birçok lgbti+ 'nın konuşabildiği bir jargon haline gelmiştir. Romanca argosundan türese de Çingenece, Yunanca, Arapça, Ermenice ve Fransızca gibi pek çok dilden harmanlanan terimler bulundurmaktadır.
Porajmos, Roman Kırımı veya Çingene Soykırımı, II. Dünya Savaşı'nda Nazi yönetimince gerçekleştirilen Çingenelere yönelik soykırımdır. Kelime anlamı olarak yok etme ve yıkım anlamına gelen Porajmos veya Pharrajimos ve yine toplu katliam anlamındaki Samudaripen kelimeleri bu soykırımı ifade etmede kullanılmaktadır.
Gurbetçe, Kıbrıs adasında, ağırlıklı olarak Güzelyurt, Mağusa ve Limasol bölgelerinde yaşayan bir Çingene topluluğu olan Gurbetler tarafından konuşulan bir gizli karma dil. Gurbetler dış topluluklar ile iletişimde Kıbrıs Türkçesi veya Rumcası kullanmakla birlikte, kendi aralarında iletişimi sağlamak için Gurbetçe konuşabilirler. Kıbrıs Türkçesini baz alan dil, Çingenece, Hintçe, eski Rumca, Arapça, Ermenice ve Farsça gibi dillerden ödünçlemeler içermektedir. Gramer açısından Türkçe ile benzerdir.
Macaristan'daki Çingeneler, Çingene kökenli Macar vatandaşlarıdır. 2011 nüfus sayımına göre, toplam nüfusun %3,18'ini oluşturuyorlar, bu da onları ülkedeki en büyük azınlık yapıyor, ancak çeşitli tahminler Romanların sayısını toplam nüfusun %7'sine kadar çıkarıyor.
Romanya'daki Çingeneler Romanya'nın en büyük azınlıklarından birini oluşturmaktadır. 2011 nüfus sayımına göre, sayıları 621.000 kişi ve toplam nüfusun %3,3'üydü ve Romanya'da Macarlardan sonra en büyük ikinci etnik azınlıktır. Romanya'da Çinegene kökenli insanların toplam nüfusunun büyüklüğü hakkında, nüfusun yüzde 4,6'sından yüzde 10'una kadar değişen farklı tahminler vardır, çünkü Çingene kökenli pek çok insan kendilerini Çingene olarak ilan etmemektedir.
Lomavren Çingenece, Domari ve Ermenice arasındaki dil temasından doğan ve Lomlar tarafından konuşulan bir dildir. Dil çok yakın gelecekte yok olma tehlikesi altındadır.
Ukrayna'da bir Çingene azınlığın varlığı ilk olarak 14. yüzyılın başlarında belgelenmiştir. Çingeneler, genellikle Çingene karşıtı tutumlara ve zulme tepki olarak, Çingene olmayan eğitimden ve değerlerden kaçınarak sosyal organizasyonlarını ve geleneklerini sürdürdüler. Ukrayna'nın çoğunda Ortodoks, Batı Ukrayna ve Zakarpattia Oblastı'nda Katolik ve Kırım'da Müslüman olan egemen toplumun dilini ve inancını benimsediler.
2002'deki son nüfus sayımına göre, Çingene olarak sayılan 53.879 kişi vardı. Çoğunluğu Müslüman olan Çingeneler Kuzey Makedonya'nın %2.66'sını oluşturuyor. 3.843 kişi daha "Aşkali" olarak sayıldı (%0,2).
Romanlar/çingeneler, farklı ülkelerde ve farklı tarihsel dönemlerde, toplumun değişik kesimleri tarafından farklı isimle adlandırılan bir topluluktur. Türkiye’de “Çingene" kullanımı yaygındır. Tüm topluluğu tek bir ortak isim altında toplamak ve küçültücü anlamlar kazanmış adlandırmaların kullanılmasını engellemek üzere “Roman” isminin kullanımı, 1971’deki Birinci Dünya Roman Kongresi’nde kararlaştırılmıştır. Ancak 'Çingene' adlandırmasının yerini Roman adlandırmasının alması konusunda bir uzlaşı yoktur.
Kali Sara Hırvatistan Çingene Birliği Hırvatistan'daki Romanların haklarını savunmak için kurulmuş bir organizasyondur. Merkezi Hırvatistan'ın başkenti Zagreb'de bulunmaktadır. Organizasyon Temmuz 2007'de kurulmuştur ve ilk başkanı Hırvatistan Parlamentosu'nun müstakbel üyesi Veljko Kajtazi'dir. Birlik, 2008 yılında ilk Çingenece-Hırvatça sözlüğün yayınlanması vesilesiyle, 157 kişi tarafından imzalanan Çingene Dili Sözleşmesi'nin imzalanmasına önayak olmuştur. Sözlüğün yayınlandığı 5 Kasım tarihinde, yerel ve uluslararası Çingene toplumu Dünya Çingene Dili Günü'nü kutlamıştır. Hırvatistan Parlamentosu 25 Mayıs 2012 tarihinde Çingene Dili Günü'nü resmen tanıdı. 2015 yılında UNESCO, birliğin Çingeneceyi küresel kültürel mirasın bir parçası olarak tanıma girişimini Dünya Çingene Dili Günü'nü tanıyarak kabul etti. UNESCO'ya resmî teklif Hırvatistan Cumhuriyeti tarafından yapılmıştır. Birlik, 2018 yılında "Kali Sara - İlk On Yıl" adlı monografiyi yayımladı.