İçeriğe atla

Çete Ayşe

Çete Emir Ayşe
Doğum1894
Ölüm1967
İmamköy, Efeler, Aydın
Bağlılığı Türkiye
Hizmet yılları1919-1922
Çatışma/savaşlarıTürk Kurtuluş Savaşı
ÖdülleriKırmızı şeritli İstiklâl Madalyası

Çete Ayşe (Efe Ayşe, Emire Ayşe Aliye; 1894, İmamköy, Efeler, Aydın - 1967, İmamköy, Efeler, Aydın), Türk Kurtuluş Savaşı'nda Aydın'ın Yunan işgalinden kurtulmasında rol almış kuvâ-yı millîyeci.[1]

Kuvâ-yi Millîye tarihinde efe elbisesi giymiş ve “efe” ünvanını almış ilk kadınlardandır.[2]

Hayatı

1894 yılında Aydın ilinin İmamköy adlı köyünde doğdu. Baba adı Mustafa'dır. Kayacık köyünden olan kocası Mustafa ile 1910 yılında evlendi. İki kızları oldu. 1915 yılında eşi Çanakkale cephesinde şehit oldu. Bunun üzerine oğullarıyla birlikte İmamköy’e döndü ve yaşamlarını orada babasının yanında sürdürdüler.[3]

Kuva-yı Millîye'ye katılması

Yunanlılar'ın 15 Mayıs 1919'da İzmir'i işgal etmesinin ardından, düşmanın Aydın'a da gireceği haberi yörede yayılınca tedirgin olan İmamköy halkı, Menderes'in diğer tarafına göçe başladı. Göçe yeltenenlerin arasında yer alan Ayşe, arkadaşı Asiye'nin ve kız kardeşinin nehre düşerek boğulmasına şahit oldu. Bu olaydan etkilenerek göçmekten vazgeçti, köye dönüp direnmeye karar verdi.[2]

Kocasından yadigar küpelerini satarak silah satın alan Ayşe, silah kullanmayı öğrendi. Yunanlılar'ın İmamköy'ü işgali üzerine çocuklarını komşusuna emanet edip dağa çıktı ve gizlenerek bekledi. Bu dönem, Çete Ayşe tarafından şöyle anlatılmıştır


Aydın'ın Yunanlar tarafından ilk işgalinin bertaraf edilmesi  üzerine Salavatlı'dan Halil İbrahim ile Sancaktarın Ali Efe'ye katıldı. Efeler ona on kızan vererek mücadeleye kattılar ve adını Çete Ayşe koydular.[2] Çete Ayşe, Aydın'a yürüyen yüzlerce kızanla birlikte Kepez'de savaştı. Bu savaşta, Çete Ayşe'den başka, Çiftlikli Kübra, Ayşe Çavuş adlı diğer kadın direnişçiler de savaştılar.

Aydın'ın geri alınması üzerine köyüne geri döndü. Ancak Yunanlılar Kızılcaköy'den geri dönüp Aydın'ı 3 Temmuz 1919'da tekrar işgal etti. Bunun üzerine Çete Ayşe Menderes'i geçip Dalama'daki Yörük Ali Efe grubuna katıldı ve Köşk (Umurlu) cephesinde çarpıştı ve ardından Üçyol Savaşı'na katıldı. Bu savaşta parmağından yaralandı. Bu savaş sonrası sıtma hastalığı nedeniyle bir müddet dinlendirildi, Yörük Ali Efe’nin talimatıyla silahını teslim edip cephe gerisi görevine verildi.

İlerleyen zamanda Çete Ayşe'ye Gökçen Efe, Yörük Ali Efe, Kıllıoğlu Efe gibi efelerin iltifat ve kollamaları sürdü. Çete Ayşe, 7 Eylül 1922'ye (Aydın'ın kurtuluşuna) kadar Yunanlarla Millî Mücadele'nin sonuna kadar savaştı.

Çete Ayşe millî mücadele ile ilgili düşüncelerini de şöyle dile getirmiştir:


1933 yılında Aydın'da Mustafa Kemal Paşa tarafından kendisine (istasyon meydanında) İstiklâl Madalyası verildi. Çete Ayşe bu anısını şöyle dile getirmiş ve bu sözleri daha sonra kendisinin mezartaşına da yazılmıştır :[4]


Savaş sonrası yaşamı

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanından sonra köyünde yaşamını sürdürmüş, 1967 yılında ölmüştür.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "İmamköy Kadın Kahramanı Çete Ayşe". İmam Köyü. 16 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2017. 
  2. ^ a b c "Milli Mücadele'de Aydın'ın Kadın Efeleri". 28 Aralık 2017. 18 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2023. 
  3. ^ "Çete Emir Ayşe - İstanbul daki Ödemişli Efeler Kulübü". odemisliefeler.org. 19 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2017. 
  4. ^ Osman Öcal (17 Eylül 2014). "Çete Ayşe". Pusula Gazetesi. 12 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2017. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Efe</span> Kurtuluş Savaşında yarı askeri örgüt lideri

Efe, tarihte Batı Anadolu'da özellikle Aydın, Denizli, Muğla ve Isparta illeri ve Ödemiş ilçesinde yaşamış, silahlı ve mevcut düzene değişik nedenlerle başkaldırmış olan kişilerin (Zeybekler) liderlerine verilen isimdir. Bir Efe, Zeybek gruplarının başıdır. Zeybekler arasında kahramanlık yapmış cesur ve mert kişiler arasından efe seçilir. Zeybekler, efenin emriyle kızanları yetiştirirler. Zeybeklerden eğitim gören, silahlı onur adamlardan oluşan genç kişilere, kızan denir. Belirli bir zaman kızan olarak zeybeklerden eğitim gördükten sonra zeybek sınıfına alınırlar.

<span class="mw-page-title-main">Yörük Ali Efe</span> Kuvâ-yi Milliye önderi

Yörük Ali Efe veya Ali Efe Yörük, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında 16 Haziran 1919'da Malgaç Baskını ile düşmana ilk darbeyi vurmak suretiyle Aydın yöresinde düşman kuvvetlerinin ilerlemesini durdurmuş olan efe.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Hacım</span>

Mehmet Hacım ya da Mütevellizade Hacımlı Mehmet Bey, Türk iş insanı.

<span class="mw-page-title-main">Refet Bele</span> Türk asker ve siyasetçi

İbrahim Refet Bele, Türk asker ve siyasetçi. Kurtuluş Savaşı'na katılan ilk beş generalden birisidir. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarında İçişleri Bakanlığı, Millî Savunma Bakanlığı görevlerinde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Demirci Mehmet Efe</span> Kuvâ-yi Milliye önderi

Demirci Mehmet Efe, Türk Kurtuluş Savaşı'nda Kuvâ-yi Milliye önderi.

<span class="mw-page-title-main">Hafız İbrahim Demiralay</span>

Hafız İbrahim Demiralay, Türk Kurtuluş Savaşı'nda Kuvâ-yi Milliye'de büyük yararlıklar göstermiş, TBMM'de 6 dönem Isparta milletvekilliği yapmış bir din adamıdır.

Kıllıoğlu Hüseyin Efe, aslen Aydın ilinin Çine İlçesinin Yağcılar köyunden olup Yörük Ali Efe'nin hem dava arkadaşı hem de dost çetesinin lideriydi.

<span class="mw-page-title-main">Nebiköy, Yatağan</span>

Nebiköy, Yatağan ilçesine 7 km mesafede, Yatağan ile Aydın Çine ilçesi arasında bulunan bir mahalledir.

Baltaköy, Aydın ilinin Efeler ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Danişmentli İsmail Efe</span>

Danişmentli İsmail Efe, Kuvâ-yi Milliye milisi.

Şükrü Oğuz Alpkaya, Kurtuluş Savaşı'nda Yörük Ali Efe'nin Yaveri olarak görev yapan, Yörük Ali Efe ile birlikte Aydın cephesinde düşman kuvvetleriyle yapılan savaşlara katılan Türk subayı.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Palas (Nazilli)</span> eskiden otel olarak kullanılan, daha sonra müzeye dönüştürülen bir yapı

Ankara Palas Oteli, Aydın'ın Nazilli ilçesinde İstasyon Bulvarı üzerinde bulunan, 1923-1930 otel olarak inşa edilmiş tarihi yapıdır.

<span class="mw-page-title-main">Lakot Mehmet Bey</span>

Mehmet Yılmaz ya da daha çok bilinen adıyla Lakot Mehmet Bey, 1892 yılında Trabzon ili Arsin ilçesine bağlı Kocaba köyündeki baba evinde üç erkek kardeşin en küçüğü olarak dünyaya gelmiştir. 1970 yılında Kocaba köyünde ölmüştür. Babası yörede tanınmış hoca ve toprak sahibi olan Molla Ahmet Efendi'dir.

Gamalı Fatma, bir Kurtuluş Savaşı halk kahramanı.

Ali Osman Efe, Bergama yöresinin Afro-kökenli Kuvayı Milliye kahramanı.

Baltaköylü Arşın Teyze, Aydın yöresinin milli mücadele kahramanıdır.

Çiftlikli Çete Kübra Efe, Millî Mücadele yıllarında Aydın yöresinin kurtuluşu için mücadele etmiş kuvâ-yı millîyeci.

Sancaktarın Ali Efe. Milli mücadele döneminde mücadeleye katılıp kahramanlıklar göstermiş olan efe.

<span class="mw-page-title-main">Servetiye Cephesi</span>

SERVETİYE CEPHESİ. 1.Dünya savaşı'nın sona ermesi ve Monrdos Mütarekesi'nin imzalanması ile Anadolu İtilaf devletleri tarafından paylaşıldı, Buna göre İngiliz güçleri 20 kasım 1918 tarihinde izmit'i işgal etti. Hine İzmit'e bağlı olan Bahçecik en yoğun ermeni nüfusunun yaşadığı yerdi, İngiliz kuvvetlerinden İzmit'i devralmaya başlayan Yunan güçleri bölgeye 11.Tümeni yolladılar bu tümen İzmiti işgal edecek ve güneyde kalan Batı cephesi'ne İstanbul'dan yardım gitmesini engelleyeceklerdi.

<span class="mw-page-title-main">Balkıcalı Hacı Hüseyinoğlu İbrahim Efe</span>

Ödemiş'te eşkıyalık yapan bir zeybekdir. Aslen Tavas ilçesinin Balkıca köyünden gelir ve Koçaroğlu Hasan Hüseyin çetesine mensuptur. 1917 yılında bölgede eşkıya takibatı sürerken, Jandarma Alay Komutanı Avni Bey eşkıyalığın bastırılmasında önemli aşamalar kaydetmiştir. Koçaroğlu Hasan Hüseyin çetesinden Hacı Hüseyinoğlu İbrahim ile Hüseyinoğlu Mustafa ve Nazilli'de meşhur olan Koca Ömeroğlu Ali, silahları ve cephaneleri ile birlikte 20 Mayıs 1917'de teslim olmuştur. Bu gelişme, Jandarma Alay Komutanı Avni Bey tarafından bir telgrafla bildirilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.