İçeriğe atla

Çemçemal Muharebesi

Çemçemal Muharebesi
1774-1779 Osmanlı-İran Savaşı

Osmanlı Memluk atlısı
TarihKasım 1774
Bölge
Çemçemal, Irak
Sonuç Kesin Osmanlı zaferi
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu Osmanlı Devleti Zend Hanedanı
Komutanlar ve liderler
Osmanlı İmparatorluğu Babanlı Ahmed Paşa Ali Murad Han  (esir)
* Babanlı Mehmed Paşa
Güçler
3.000 12.000
Kayıplar
Hafif 4-5.000 ölü
* Ali Murad Han dahil çok sayıda esir ve yaralı

Çemçemal Muharebesi, 1774-1779 Osmanlı-İran Savaşı'nda evre.

Baban Mutasarrıfı Babanlı Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı birliği, 1774 Kasım ayında (İran hâkimi Kerim Han'ın kayınbiraderi) Ali Murad Han komutasındaki İran ordusunu Çemçemal'de büyük bir yenilgiye uğrattı.

Muharebe öncesi

Ali Murad Han

Kölemen kökenli Bağdat Valisi Ömer Paşa eyalete şeklen bağlı olan ve son dönemde Zend Hanedanı'nın Erdelan Valisi Hüsrev Han'a yakınlık gösteren Baban Emirliği'nin içişlerine daha fazla karışmaya başladı ve nihayetinde 1774 başında Mehmed Paşa'yı azlederek yerine Abdullah Paşa'yı atadı. Bunun üzerine Mehmed Paşa da İran egemenliğindeki Erdelan'a sığındı. Aynı dönemde, Kerim Han, 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan yenilgiyle ayrılmış Osmanlı İmparatorluğu'na saldırı olanağı arıyordu. Gerek Mehmed Paşa'nın İran'a iltica ederek yardım istemesi, gerek Bağdat Valisi Ömer Paşa'nın Necef ve Kerbela'yı ziyaret eden İranlı hacıları taciz ettiği iddiaları Kerim Han Osmanlı Devleti'ne savaş açma gerekçelerini vermiş oldu.[1]

Muharebe

Osmanlılara bağlı Baban Emirliği ve İranlılara bağlı Erdelan vilayeti

Kerim Han, kayınbiraderi Ali Murad Han komutasında 10.000 askerden oluşan bir orduyu 1774 Ekim ayında Erdelan'a gönderdi. Yolda yaklaşık (firarî) Mehmed Paşa'ya bağlı yaklaşık 2.000 askeri de bünyesine katan İran ordusu Kasım ayında Osmanlı-İran sınırını geçerek Baban Emirliği'ne girdi.

Bağdat Valisi Ömer Paşa ise Basra Mütesellimi Süleyman Ağa'nın Zend Hanedanı'nın başkenti Şiraz'daki casusları aracılığıyla sözkonusu saldırı planından haberdar olduğundan Baban Mutasarrıflığını devralmış Babanlı Ahmed Paşa'ya (firarî Mehmed Paşa'nın kardeşi) takviye gönderebilmişti.

Ahmed Paşa takviyelerle birlikte yaklaşık 3.000 askerden oluşan birliğiyle İran ordusunu Çemçemal mevkiinde karşıladı. Sayı üstünlüklerini dikkate alarak taarruza geçen İranlılar başlangıçta Osmanlı birliğini geriletseler de, Ali Murad Han'ın fazla özgüvenle şahsen taarruzun başına geçerek Osmanlı birliklerinin merkezine yönelmesi, muharebenin kaderini değiştirdi. Ali Murad Han'ın atından düşürülerek esir edilmesi üzerine İran birliklerinde önce idare kayboldu, ardından başlayan çözülme ise daha sonra bozguna dönüştü. Yaklaşık dört saat süren muharebenin sonucunda yaklaşık 4-5.000 ölü veren İran ordusu hezimete uğradı[2][3] Ali Murad Han’ın yanı sıra, 12 komutan da Osmanlılarca esir alınmış, ayrıca 3 top ele geçirilmişti.[4]

Muharebe sonrası

Kerim Han bu yenilgiye sinirlenerek kardeşi Sadık Han komutasında 20.000 kişilik (bazı kaynaklarda 30.000) bir orduyu Basra üzerine, 20.000 kişilik ikinci bir orduyu ise Bağdat civarına gönderdi. Bağdat civarındaki ordu bölgedeki Osmanlı birliklerini teyakkuz halinde tutarken, Sadık Han komutasındaki ordu ise 1775 Mart ayında Huveyze'dan çıkarak Nisan ayında Basra'yı kuşattı.

Osmanlı İmparatorluğu tarafından bu gelişmeler üzerine, İran'a resmen savaş açmadıysa da (savaş Basra'nın 16 Nisan 1776'da işgalinin öğrenilmesi üzerine 2 Mayıs 1776'da açılacaktır), Kerim Han'a karşı önlemler ve Erzurum Valisi Yeğen Ali Paşa komutasında bir ordu oluşturulması ve İranlılarla yapılacak savaşa hazır olunması gerektiği hususunda bölge idarecilerine hüküm gönderildi.[5]

Kaynakça

  1. ^ "Zand Dynasty", Richard N. Frye, The Oxford Encyclopedia of the Islamic World, Oxford University Press (2009), ISBN 978-0-19-530513-5 s.90
  2. ^ "Karim Khan Zand: A History of Iran, 1747-1779", John R. Perry, University of Chicago Press (2015), s.186
  3. ^ "Osmanlı Tarihi", İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Türk Tarih Kurumu, Ankara (1994), c.4/1, s.459.
  4. ^ "Commerce et Luttes de Pouvoir dans le Golfe 1620-1820" (Fransızca), Sultan bin Mohammedal-Qasimi, Al Qasimi Publications, Abu Dabi (1999), s.330
  5. ^ XIX. Yüzyılın ilk yarısında Osmanlı-İran Siyasî İlişkileri (1774-1848), Sıtkı Uluerler, Fırat Üniversitesi, Elazığ (2009), s.53

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Topal Osman Paşa</span> 121. Osmanlı sadrazamı

Topal Osman Paşa, I. Mahmud saltanatında 21 Eylül 1731 - 12 Mart 1732 tarihleri arasında altı ay iki gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">İran-Osmanlı savaşları</span> 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar İran ve Osmanlı arasında süren bir dizi savaş

İran-Osmanlı Savaşları, 16 ilâ 19. yüzyıl arasında Osmanlı İmparatorluğu ile İran'da otoriteyi elinde bulunduran birbirinin devamı niteliğindeki çeşitli hanedanlar arasında gerçekleşmiştir. Osmanlılar ile İran arasındaki ilk savaş 1514 Çaldıran Muharebesi'dir. Son savaş ise 1821-1823 Osmanlı-İran Savaşı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Zend Hanedanı</span> 18. yüzyılda İran bölgesinde kurulmuş bir İran hanedanı

Zend Hanedanı, 1750-1794 yılları arasında İran dolaylarında hüküm sürmüş İran devletidir. Hanedan, Luristan'da Nadir Şah Afşar tarafından doğu İran'a sürülmüş fakat onun ölümünden sonra tekrar geri gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ağa Muhammed Şah</span> Türk Kaçar Hanedanının kurucusudur.

Ağa Muhammed Şah, Kaçar Aşireti'nin reisi; 1794-1925 yılları arasında İran'a hakim olan Kaçar Hanedanı'nın kurucusudur. Aslen Kaçar kabilesinden Koyunlu kolunun aşiret reisiydi. Ağa Muhammed Han 1789'da İran Şahı olarak tahta çıktı, ancak Mart 1796'ya kadar resmen taç giymedi, 1794'te Zend hanedanlığından Lotf Ali Han'ı öldürmesiyle tahta çıktı. 17 Haziran 1797'de suikasta kurban gitti ve yeğeni Feth Ali Şah Tahta çıktı. Ağa Muhammed Han'ın Saltanatında başkenti Tahran yaparak İran'ın tekrar merkezi otoriteye kavuşmasını sağladı. Gürcistan'ın bağımsızlık ilan etmesiyle Tiflis'e şiddetli bir saldırı düzenleyerek 15,000 Gürcü esir İle İran'a geri döndü.

<span class="mw-page-title-main">1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Safevi Devleti arasında 1723-1727 yılları arasında yapılmış savaş

1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ile çöküş devrine girmiş olan İran'daki Safevî Devleti, ardından ise İsfahan'ı ele geçirerek İran'a egemen olan Afgan Hotakîler arasında süren ve Osmanlıların kesin zaferiyle sonuçlanan askerî mücadele.

<span class="mw-page-title-main">1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Safevi Devleti arasında 1578-1590 yılları arasında yapılmış savaş

1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ile Safevî Devleti arasında tüm Kafkaslar ile Güney Azerbaycan'da cereyan eden ve Osmanlıların zaferiyle sonuçlanan savaş.

<span class="mw-page-title-main">Safî</span> 6. Safevi Türkmen hükümdarı

Şah Safî veya Sam Mirza, Safevî şahı.

<span class="mw-page-title-main">Memlûk Hanedanı (Irak)</span>

Irak Memlûk Hanedanı, 18. ve 19. yüzyıllarda yüzyıllarda günümüz Irak'ta varlığını sürdüren bir hanedandı.

Bağdat Kuşatması, 1623-1639 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda bir evre. Hafız Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu 1623'te İranlıların eline geçen Bağdat'ı 7 ay 20 gün kuşatmasına karşın geri alamadı.

Bağdat Kuşatması, 1623-1639 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda bir evre. Hüsrev Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu 1623'te İranlıların eline geçen Bağdat'ı 1625-26'daki başarısız kuşatmadan sonra ikinci kez kuşattıysa da, 39 günlük kuşatmanın sonucunda geri alamadı.

Ebu'l-Feth Han Zend, 6 Mart 1779'dan 22 Ağustos 1779'a hüküm süren Zend Hanedanı'nın üçüncü şahı idi.

<span class="mw-page-title-main">Sadık Han Zend</span>

Sadık Han Zand, 22 Ağustos 1779'dan 14 Mart 1781'e kadar Zend Hanedanının beşinci şahı idi.

<span class="mw-page-title-main">Hemedan Kuşatması (1724)</span>

Hemedan Kuşatması, 1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı'nda evre, Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun Safevî Devleti'nin elindeki Hemedan kalesini 29 Haziran-1 Eylül 1724 tarihleri arasında kuşatarak büyük bir zafer sonunda ele geçirmesiyle sonuçlanan askerî mücadele.

<span class="mw-page-title-main">1774-1779 Osmanlı-İran Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile İran arasında 1775-1779 yılları arasında yapılmış savaş

1774-1779 Osmanlı-İran Savaşı, İran'da 1750 yılında yönetimi ele geçiren Zend Hanedanı'nın Osmanlı İmparatorluğu'yla Irak cephesinde karşı karşıya geldiği askerî mücadele.

<span class="mw-page-title-main">Bane Muharebesi</span>

Bane Muharebesi, 1774-1779 Osmanlı-İran Savaşı'nda evre.

<span class="mw-page-title-main">Sine Muharebesi</span>

Sine Muharebesi, 1774-1779 Osmanlı-İran Savaşı'nda evre.

<span class="mw-page-title-main">Kırım Seferi (1584)</span>

Kırım Seferi, Osmanlı İmparatorluğu'nun isyan eden Kırım Hanı II. Mehmed Giray'ı cezalandırmak, Kırım Hanlığı'nda hakimiyetini tesis etmek ve yeni Han II. İslam Giray'ı tahta çıkarmak amacıyla 1584 yılında düzenlediği iki askerî harekât.

Büyük Süleyman Paşa, Osmanlı devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Mihriban Muharebesi (1636)</span>

Mihriban Muharebesi, 1623-1639 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda evre.

<span class="mw-page-title-main">Basra Seferi (1701)</span>

Basra Seferi, 1701 yılında Osmanlı Serdarı Daltaban Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun Osmanlı İmparatorluğu'na isyan halindeki Müntefik aşiretini tedip ve karışıklıktan bilistifade Basra idaresini gaspeden Safevîleri uzaklaştırmak için icra ettiği askerî harekât.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.