Çağdaş Ukrayna edebiyatı

Çağdaş Ukrayna edebiyatı, hem Ukrayna'nın bağımsızlığını kazandığı hem de Sovyetler Birliği'nin dağıldığı yıl olan 1991'den sonraki dönem Ukrayna edebiyatına atıfta bulunur. 1991 yılından itibaren, Sovyetler Birliği'nin uyguladığı sansür ortadan kalktı ve yazarlar, sanat, müzik ve edebiyatın resmi sosyalist gerçekçilik tarzından ayrılma imkanı elde edebildiler. Ukrayna edebiyatında zaten Perestroika (1985) döneminde ve özellikle Çernobil Faciası'ndan sonra temel değişiklikler meydana gelmişti. Bazı araştırmacılar, modern Ukrayna edebiyatının 1970'lerde doğduğunu ve altmışlılar jenerasyonundan Sovyet muhalifleri tarafından kurulduğunu öne sürmektedir.

Ukrayna toplumunun yabancı etkilere karşı artan özgürlüğü ve açıklığı ve diğer ülkelerin edebiyatlarına çok daha kolay erişimi nedeniyle, çağdaş Ukrayna edebiyatı, Sovyet ve Klasik dönemlerin edebiyatından farklılıklar göstermektedir. Yazarlar genellikle daha önce yasaklanmış konulara (Holodomor, cinsellik, uyuşturucular, sapkın davranışlar vb.), yeni stillere (postmodernizm, neo avangart, küfür, surzhyk), türlerin çeşitliliğine ve karışmasına, toplumsal sorunların yansımalarına ve şok edici etkilerine ve tarihsel hafızaya yönelmiştir.

Modern Ukrayna'da ayrıca, özellikle bilimkurgu ve fantezi türlerinde başarılı olan önemli sayıda Rus yazar bulunmaktadır.

Tarihi

Büyük Dönüş'ün bir parçası olarak, Ukrayna edebiyatındaki Modernizm, yeni Sovyet Başbakanı Joseph Stalin'in 1917 sonrası Korenizatsiya ve Ukraynalılaştırma politikaları altında, daha sonraları İnfaz edilmiş Rönesans olarak adlandırılan bir edebi hareket yaratmış olan yazarları ve şairleri sistematik olarak öldürmesi sonucunda söndürüldü. Ukrayna diasporası dışında, sansür, zorunlu sosyalist gerçekçilik, zorunlu Ruslaştırma ve edebi durgunluk görülmeye başlandı ve bu süreç onlarca yıl devam etti. Bu süreç, birçok yeni Ukraynalı yazarın klasik, modernist veya postmodernist tarzlarda yazmalarına neden oldu.

SSCB'nin dahasonraki yıllarında, bazı Ukraynalı yazarlar, sosyalist gerçekçiliğin resmi olarak onaylanmış edebi tarzından sapmaya başladılar. Bu yazarlar arasında psikolojik düzyazısıyla Valeriy Shevchuk ve büyülü gerçekçiliğe benzer Kimerik Düzyazı yazarları (Vasyl Zemlyak ve Volodymyr Drozd) bulunuyordu. Kiev şiir okulu (Vasyl Holoborodko, Mykola Vorobyov, Viktor Kordun, Mykhaylo Hryhoriv), samizdat "Skrynya" almanağı (Hryhoriy Chubay, Oleh Lysheha, Mykola Riabchuk, Viktor Morozov, Roman Kis, Orest Yavorskyi) etrafında Lviv yazarlarından oluşan bir çevre gibi yer altı edebiyat çevreleri ve Ihor Kalynets gibi ayrı muhalif yazarlar da vardı. Kiev ironi okuluna mensup yazarlar (Volodymr Dibrova, Bohdan Zholdak, Les Podervianskyi) Ukrayna edebiyatında Postmodernizmin kurucuları olarak kabul edilir.

Perestroyka'nın başlangıcıyla birlikte, tüm Sovyet yazarlarının uğradığı sansür zayıfladı. Bu, Ukraynalı şairlerin ve yazarların daha önce yasaklanmış stillere, konulara ve temalara dönmesine olanak sağladı.

Ukrayna edebi ilkelerinin revize edilmesinin gerekliliğinin bir sonucu olarak 1920'lerdeki "İnfaz edilmiş Rönesans", Ukrayna diasporasındaki anti-komünist yazar ve şairlerden ve Samizdat yazarlarından yasaklanmış eserler yayımlanmaya başladı.

Ağustos 1991'de Başbakan Mihail Gorbaçov'a karşı yapılan Ağustos darbe girişiminin başarısız olmasının ve Ukrayna Bağımsızlık Bildirgesi'nin yayımlanmasının ardından, Ukrayna halkı on yıl kadar sürecek önemli sosyal değişimler yaşamaya başladı. Özel sektör yayıncılığı, yalnızca Sovyet rejimine körü körüne sadık olan ve itaatkâr kabul edilen yazarları destekleyen ve yayınlayan Devlet kontrollü yayıncılık sisteminin bıraktığı boşluğu doldurmak zorundaydı.

Yazarların toplumdaki rolü de yeniden incelenen konular arasındaydı. Sovyetler Birliği'ndeki rejime sadık şair ve yazarlar, yeni postmodernist yazarların (özellikle Yuri Andrukhovych, Viktor Neborak ve Oleksandr Irvanets'in de aralarında bulunduğu Bu-Ba-Bu şair grubu) üzerinde hicvetmeye ve gerçekleri ortaya çıkarmaya başladığı çok özel bir toplumsal ve siyasal işlev görmüştü.

Yeni Ukrayna edebiyatının bazı çevreleri, Kiev'in siyasi başkentinden uzaktaydı. Stanislaviv Fenomeni Ivano-Frankivsk'te ortaya çıktı ve Yuri Andrukhovych, Yuriy Izdryk, Taras Prokhasko, Halyna Petrosanyak ve Mariya Makytsey gibi bir grup seçkin yazarı içeriyordu.

Mykola Riabchuk, 1980'lerin sonu ve 1990'ların başında Ukrayna edebiyatında etkili bir figürdü. Dönemin en etkili edebiyat dergisi olan "Suchasnist"in editörlüğünü yaptı. Riabchuk sayesinde ün kazanacak olan birçok yazar bu dergide yazılarını yayımladı.

Çağdaş Ukrayna edebiyatı aynı zamanda Ukrayna diasporasından yazarlardan ve özellikle Batı edebiyatındaki edebi modernizm, gerçeküstücülük, varoluşçuluk ve diğer birçok akımı benimseyen, siyasetlerini kendi sanatlarından ayıran 1950'ler ve 1970'ler New York Ukraynalı Şairler Grubu'ndan etkilenmiştir. Çağdaş Ukrayna edebiyatını etkileyen bir diğer konu ise, yazılarını Samizdat üzerinden dolaştırarak sansürden kaçan, dini zulme, Ukrayna'nın zorla Ruslaştırılmasına ve Sovyet Ukrayna'daki diğer birçok insan hakları ihlallerine de dikkat çekmek için kullandıkları Sovyet muhaliflerinin ve altmışlı kuşaktan yazarların günümüzde özgürce yayımlanmış eserleridir.

Özellikleri

Çağdaş şair ve yazarlar eserlerinin çoğunda, şiddet ve kriz gibi insan yaşamının karanlık yönlerine odaklanmıştır. Bu, Sovyet edebiyatındaki maruz aldıkları zorunlu iyimserliğe bir tepki olarak görülebilir.

Ukrayna'da çok sayıda edebiyat festivali gerçekleştirilmektedir. Bunlardan en önemlileri Lviv uluslararası edebiyat festivali, Meridian Czernowitz ve Kyivski lavry'dir.

Bazı Ukraynalı yazarlar komedi etkisi için, surzhyk (Bohdan Zholdak, Les Podervianskyi, Volodymyr Dibrova, Myhaylo Brynyh) olarak adlandırılan Rusça ve Ukraynaca karışık bir pidgin dilinde yazmayı tercih ettiler, çünkü surzhyk giderek marjinal toplulukları dili haline gelmekteydi.

Ukrayna'da bazı yazarlar Rusça yazmaya devam etti. Andriy Kurkov bu yazarların en önemlilerindendir. Ayrıca, çağdaş Rus bilimkurgu yazarlarından birçoğu (H. L. Oldie, Alexander Zorich, Yuri Nikitin, Andrey Valentinov, Marina ve Sergey Dyachenko ve Vladimir Arenev gibi) aslen Ukraynalıdır veya günümüzde Ukrayna'da yaşamaktadır.

Şiir

Tanınmış Ukraynalı şairler arasında Yuri Andrukhovych, Les Beley, Andriy Bondar, Vasyl Herasymyuk, Vasyl Holoborodko, Marianna Kiyanovska, Pavlo Korobchuk, Oleh Kotsarev, Halyna Kruk, Dmytro Lazutkin, Olehriy Lysheha, Lyhea Bohdan, Ivanhriya Malya, İvanya Petro Midyanka, Kost Moskalets, Ihor Pavlyuk, Ihor Rymaruk, Iryna Shuvalova, Ostap Slyvynskyi, Volodymyr Tsybulko, Oksana Zabuzhko, Serhiy Jadan ve Pavlo Vışebaba gibi isimler yer almaktadır.

Nesir

Tanınmış Ukraynalı nesir yazarları arasında Valeriy Şevçuk, Volodymyr Dibrova, Yuriy Vynnychuk, Yuriy Hudz, Yuri Andrukhovych, Oksana Zabujko, Yuri Pokalchuk, Yuriy Izdryk, Yevhen Pashkovskyi, Oles Ulianenko, Stepan Protsyuk, Taras Prokhasko, Natalka Snyadanko, Serhiy Jadan, Anatoliy Dnistrovyi, Dzvinka Matiyash, Irena Karpa, Tanya Malyarchuk, Lyubko Deresh, Markiyan Kamysh, Victoria Amelina, Iryna Tsilyk, Oleksiy Chupa gibi isimler yer almaktadır.

Tanınmış Ukraynalıdeneme yazarları arasında Ivan Korsak, Mykola Riabchuk, Vitaliy Zhezhera, Yuri Andrukhovych, Oksana Zabujko, Vasyl Makhno, Oleksandr Boychenko, Yurko Prokhasko, Anatoliy Dnistrovyi, Andriy Bondar gibi isimler yer almaktadır.

Önemli romanlar arasında Oksana Zabujko'nun yazdığı Ukrayna Seksi Saha Çalışması^[1] (1996), Yuri Andrukhovych'in yazdığı Sapıklı^[2] (1997), Yuriy Izdryk'in yazdığı Wozzek,^[3] Maria Matios'un yazdığı Tatlı Darusya (2002), Markiyan Kamysh'ın yazdığı Atomik Şehri Takip Etmek: Çökmüş ve Ahlaksızlar Arasında Yaşam (2015) gibi romanlar yer almaktadır..

Drama

Tanınmış Ukraynalı drama yazarları arasında Oleksandr Irvanets, Nadiya Symych, Neda Nezhdana, Les Podervianskyi, Pavlo Arye, Anna Bahryana, Olena Klymenko, Oleh Mykolaychuk-Nyzovets, Serhiy Shchuchenko, Artem Vyshnevskyi, Oleksandra Pohrebinska, Oleksa Slipets, Volodymyr Serdyuk, Ihor Pavlyuk gibi isimler yer almaktadır.

İngilizceye çeviriler

Yuri Andrukhovych, Oksana Zabuzhko, Serhiy Zhadan ve Ihor Pavlyuk'un birçok kitabı İngilizceye çevrildi.

Ukraynalı şair Ihor Pavlyuk, 2013 İngiliz PEN Ödülü'nün sahibi oldu.^[4] "Karadeniz Üzerinden Bir Uçuş" adlı kitabı, İngiliz PEN kulübünün düzenlediği Çeviri Yazarları yarışmasında kazanan kitap oldu.^[5] Academia.edu, "Karadeniz Üzerinden Bir Uçuş kitabını "Gelmiş Geçmiş En Büyük Kitaplar Listesi"ne dahil etti.^[6]

Ukrayna Edebiyatı dergisi çağdaş yazarların İngilizce çevirilerini yayınlamaktadır.^[7] International Poetry Review dergisinin özel bir sayısı 1985'ten 2010'a kadar uzanan Ukrayna şiirine ayrılmıştı.^[8] Aktif Ukraynaca-İngilizce çevirmenler arasında Michael Naydan, Mark Andryczyk, Steve Komarnyckyj, Vitaly Chernetsky ve diğerleri bulunmaktadır.

İngilizce çeviride çağdaş Ukrayna edebiyatının Antolojileri

Üç Dünyadan. Ukrayna'dan Yeni Yazı. Ed Hogan. Boston: Zephyr Press, 1996.
İki ülke, yeni vizyonlar: Kanada ve Ukrayna'dan hikayeler. Janice Kulyk Keefer, Solomea Pavlychko. Regina Saskatchewan: Coteau Kitapları, 1998.
Yarım nefes: Ukraynalı genç yazarların kısa bir antolojisi. Teka Yayınevi, 2009.
AU/UA Ukrayna ve Avustralya'nın çağdaş şiiri. Ternopil-Sidney: Krok, Meuse Press, 2011.
Hikayeler: Yeni Ukraynalı Kadın Nesir Yazarları Antolojisi. Ed. Michael M. Naydan. Tilburg ve Londra: Glagoslav Yayınları, 2013.
Savaş İçin Sözler: Ukrayna'dan Yeni Şiirler . Ed. Oksana Maksymchuk ve Max Rosochinsky. Boston: Akademik Çalışmalar Basını, 2017.
Sınır: 28 Çağdaş Ukraynalı Şairler. Ed. ve çevir. Anatoly Kudryavitsky. Tilburg ve Londra: Glagoslav Yayınları, 2017.
Günlerin Beyaz Tebeşiri: Çağdaş Ukrayna Edebiyatı Dizisi Antolojisi. Ed. Mark Andryczyk. Boston: Akademik Çalışmalar Basını, 2017.

Kaynakça

^ Fieldwork in Ukrainian sex / Oksana Zabuzhko ; translated by Halyna Hryn. Las Vegas, NV : Amazon Crossing, 2011.
^ Perverzion / Yuri Andrukhovych ; translated from the Ukrainian and with an introduction by Michael M. Naydan. Published: Evanston, Ill. : Northwestern University Press, 2005.
^ Wozzeck / Izdryk ; translated and with an introduction by Marko Pavlyshyn. Edmonton : Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, 2006.
^ "English PEN's world bookshelf". 13 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2022.
^ "The best of the World Bookshelf". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2022.
^ "The Greatest Great Books List Ever". 11 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2022.
^ "Ukrainian Literature". 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2022.
^ International Poetry Review (vol. XXXVI, Number 2, Fall 2010).

Edebiyat

Vitaly Chernetsky. Mapping Postcomminist Cultures: Russia and Ukraine in the Context of Globalization. Mcgill Queens University Press, 2007.
Mark Andryczyk. The Intellectual as Hero in 1990s Ukrainian Fiction. Toronto: University of Toronto Press, 2012.
Contemporary Ukraine on the Cultural Map of Europe. Ed. by L.M.L. Zaleska Onyshkevych and M.G. Rewakowicz. - M.E. Sharpe, 2009. 978-0-7656-2400-0ISBN 978-0-7656-2400-0
Solomiya Pavlychko. A Catfish for Your Thoughts: Ukrainian Literature at the Turning Point, 1994 // «Теорія літератури», К.: Основи — 2002, С. 525–533.
Solomiya Pavlychko. Facing Freedom: The New Ukrainian Literature, 1996 // «Теорія літератури», К.: Основи — 2002, С. 553–559.
Solomiya Pavlychko. Introduction (Two Lands New Visions: Stories from Canada and Ukraine), 1998 // «Теорія літератури», К.: Основи — 2002, С. 583–588.