İçeriğe atla

Çavdar Tatarları

Çavdar Tatarları, Moğol istilaları ile Anadolu'ya gelen, adını son kez Ankara Muharebesi'nde Timur'un safına geçerek duyuran göçebe kavim.

Kökenleri

Kökenleri hakkında tarihi kaynaklar ihtilafa düşmektedir. İsimlerini Alınak Noyan14 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'ın oğlu Çavdar Bey'den aldıkları iddia edilir. Bu varsayıma göre Çavdar Tatarları Keraittir.[1]

Bir diğer iddia ise isimlerini yirmi dört Oğuz boyundan biri olan Çavuldurlar'dan aldıkları ve kendilerinin Türkmen olduklarıdır.[2]

Din

İlk dinleri bilinmemekle beraber Osmanlı ile ilk karşılaştıkları ve Germiyanoğulları bünyesinde bulundukları vakitte İslam dinine geçmiş bulunmaktaydılar.[3]

Tarihleri

Çavdar Tatarları, Anadolu'ya Moğol İşgali ile gelmiş, Ankara ve Eskişehir arasında göçebe bir yaşam sürmüşlerdir. Geçimlerini hayvancılık ve yağma ile sağlamışlardır. İlhanlı otoritesinin Anadolu'da zayıflamasıyla beyliklere paralı askerlik yapmaya başlamışlardır. Tarihi bulgular Germiyanoğulları Beyliği'ne bağlı oldukları dönemde Aizanoi'yi üs edindiklerini göstermektedir.[4] Burada Bizans beldelerine yaptıkları yağmalar karşılığında Germiyanoğulları'ndan ödeme almaktaydılar. Bu yağmalardan birisi de Karaca Hisar Pazarı'na yapılmış, bu da Osmanlı Beyliği'nin kurucusu Osman Gazi'nin, Oğlu Orhan Gazi'yi Çavdarların üzerine göndermesine neden olmuştur. Yapılan Oynaş Hisarı Muharebesini Osmanlı kazanmış, Çavdaroğlu esir düşmüştür. Ancak Osmanlı'nın komşu beyliklerle olan barış politikası gereği bağlılık şartıyla Çavdarların beyi ve diğer esirler serbest bırakılmıştır. Bu beyin kim olduğu bilinmemekle beraber kimi kaynaklarda Çavdar Bey'in oğlu olduğu geçmektedir. Bu savaş Orhan Gazi'nin ilk yönettiği muharebe olması yönünden de önemlidir.

Ankara muharebesi'ne dek Çavdar Tatarları, Osmanlılarla karşılaşmamışlardır. Bu zaman sarfında Anadolu'da göçebe yaşamlarına devam etmişlerdir. Fakat bir başka kaynağa göre ise Murad Hüdavendigar döneminde Çavdar Tatarları Osmanlı mülkünü yağmalamış ve bunun üzerine Osmanlı Ankara'yı almıştır.[5] 1402 Tarihinde Timur orduları ile birlikte Ankara'da Yıldırım Bayezid ile karşılaştığında diğer Türk beylikleri ve Kara Tatarlar ile birlikte Osmanlı'dan Timur'un safına geçmiş ve savaşın seyrinde Osmanlı aleyhine rol oynamışlardır. Timur, diğer Kara Tatarlar ile birlikte Çavdar Tatarlarının da büyük bir kısmını yanında götürmüştür.

Osmanlı döneminde bir kısım Çavdar Tatarı ise balkanlara iskan edilmiştir. Osmanlı, Çirmen livası efkaf defterinde Çavdar Tatarlarından "Karye-i Çavdar" olarak bahsetmektedir[6]

Günümüz

Günümüzde Çavdar Tatarları bir topluluk olarak bulunmamaktadır. Ancak Anadolu'daki birkaç yerleşimin onlara ait olduğu ve bazılarının Çavdar Tatarlarından geldikleri düşünülmektedir. Balkanlarda sıklıkla rastlanan Çavdar (Bulgarca: Чавдар, Chavdar) soyadının iskan edilen Çavdar Tatarları ile alakası olabilir.

Türk medyasında yeri

Çavdar Tatarları ilk kez "Diriliş Ertuğrul" adlı dizide konu olmuştur. Burada Çavdar Tatarları ismen Tatar olarak anılsa da kültür yönünden diğer Türkmen obalarına benzetilmiştir. Ayrıca Çavdarları temsilen kırmızı üzerine beyaz bir bayrak kullanılmıştır. Ancak bu bayrağın tarihi gerçekliği bilinmemektedir.

Kaynakça

  1. ^ "İLHANLI DEVLETİ'NDE KERAİT BİR AİLE: ALİNAK NOYAN VE EMİR KURMİŞİ". Ömer Subaşı. www.sosyalarastirmalar.com. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ Oğuzlar. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları. 
  3. ^ Aşıkpaşaoğlu Tarihi. Ötüken. s. 21. ISBN 978-975-437-868-9. 
  4. ^ "Aizanoi". 13 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ İslam Tarihi ve Medeniyeti 11. Cilt Anadolu Beylikleri. Siyer Yayınları. ISBN 978-605-2375-49-5. 
  6. ^ "XVI. YÜZYIL OSMANLI TAHRİR DEFTERLERİNE GÖRE GAGAUZLAR" (PDF). 25 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Denizli</span> Denizli ilinin merkezi olan şehir

Denizli, Türkiye'nin Ege Bölgesindeki aynı adlı ilin merkezi olan bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Türk devletleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste tarih boyunca Türk halkları tarafından kurulmuş özerk cumhuriyet, bağımsız cumhuriyet, beylik, imparatorluk ve hanedanlık hakkındadır.

<span class="mw-page-title-main">I. Bayezid</span> 4. Osmanlı padişahı (1389–1402)

I. Bayezid veya Yıldırım Bayezid, dördüncü Osmanlı padişahı. 1389'dan 1402 yılına kadar hükümdarlık yapmıştır. Babası Sultan I. Murad, annesi ise Gülçiçek Hatun'dur.

<span class="mw-page-title-main">Osman Gazi</span> Osmanlı Beyliğinin kurucusu ve ilk padişahı (1299–1324)

I. Osman veya bilinen adlarıyla Osman Gazi ya da Osman Bey, Osmanlı Beyliği ve Osmanlı Hanedanı'nın kurucusu ve beyliğin ilk padişahı olan Türk hükümdar ve komutandır. Yaşadığı dönemde liderliğini yaptığı beylik başlangıçta küçük bir Türk beyliği iken, ölümünden sonraki yüzyıllarda büyük bir imparatorluğa dönüştü. Dedesinin Süleyman Şah veya Gündüz Alp isimli olduğu ve soyunun Oğuzların Bozok koluna mensup Kayı boyuna dayandığı düşünülmektedir. Büyükannesi Hayme Hatun, babası Ertuğrul Gazi ve annesi Halime Hatun'dur. Tarihçi Âşıkpaşazâde'nin yazdığına göre Osman Gazi, bir taraftan kendisinin Oğuzların Üçok koluna mensup "Gök Alp" neslinden olduğunu ileri sürerken diğer taraftan da kendi dedesinin isminin "Kaya Alp oğlu Süleyman Şah" değil, "Kutalmışoğlu Süleyman Şah" olduğunu söylediği iddia edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Karesi Beyliği</span> Türk beyliği

Karesi Beyliği, Karesioğulları Beyliği, Karasi Beyliği veya Karasioğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin gerilemesinden sonra Oğuz boyları tarafından Balıkesir-Çanakkale ve Bergama yöresinde kurulan Anadolu Türk beyliğidir. Eşrefoğulları'ndan sonra en kısa hüküm süren beyliktir. Bu yöredeki ilk Türk devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Orhan Gazi</span> 2. Osmanlı padişahı (1324–1362)

Orhan Gazi veya Orhan Bey, Osmanlı İmparatorluğu'nun ikinci padişahıdır. 1324 ile 1362 yılları arasında hüküm sürmüştür. Babası Osman Gazi'den 16.000 km² olarak aldığı beyliği, oğlu I. Murad'a 95.000 km² ila 100.000 km² arsa bıraktığı biliniyor.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu kuruluş dönemi</span> Osmanlı İmparatorluğunun kuruluşundan İstanbulun Fethine kadar süren tarihî dönem (1299–1453)

Osmanlı İmparatorluğu kuruluş dönemi (1299-1453), Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan Kostantiniyye'nin fethine kadar devam ettiği kabul edilen dönemdir.

<span class="mw-page-title-main">Menteşe Beyliği</span> Anadoluda bir Türk beyliği

Menteşeoğulları Beyliği Anadolu Selçuklu Devleti'nin çökmesi ve dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde Güneybatı Anadolu’da kurulmuş bir Türk beyliğidir. Sınırları aşağı yukarı bugünkü Muğla iline denk gelen bu beyliğin hakimiyeti, 13. yüzyılın ortalarından 15. yüzyılın başlarına kadar devam etti. Diğer Anadolu Beylikleri gibi Osmanlı İmparatorluğu hakimiyetine girdi. Muğla ili Osmanlı Devleti'nin son dönemlerine kadar Menteşe Sancağı olarak anıldı.

<span class="mw-page-title-main">Aydınoğulları Beyliği</span> II. Dönem Anadolu Beyliği

Aydınoğlu Beyliği veya Aydınoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin çökmesi ve dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde, 14. yüzyıl başlarında Güneybatı Anadolu’da Aydın ve çevresinde kurulmuş; döneminde hayli etkili olmuş bir Türkmen beyliğidir.

<span class="mw-page-title-main">Saruhanoğulları Beyliği</span> Saruhanoğulları Beyliği veya Saruhanlılar Batı Anadoluda özellikle Manisa ve çevresinde hüküm sürmüş Kuman-Kıpçak veya Oğuz kökenli bir Türk beyliği

Saruhanoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin çökmesi ve dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde, 14. yüzyıl başlarında kökenlerinin Oğuzlardan olan Türkler veya bir başka iddiaya göre Manisa bölgesindeki yer adlarından ve bazı maddî işaretlerden yola çıkılarak Kıpçak olduğu belirtilen beylik. Bölgede Kıpçak boylarına ait adların Harezm emîrleriyle gelenler yanında İznik İmparatoru III. İoannis Vatatzes'in döneminde 1241-1250’lerde Trakya’dan getirtilip Batı Anadolu'ya, Menderes vadisi ve Frigya, Bitinya olmak üzere sınırlara yerleştirilmiş olan Kuman/Kıpçaklar’la ilgili olmasının akla yakın olduğu düşünülür. Ancak Saruhanoğullarını bunlara bağlama konusunda delil olmadığı söylenir. Bu bakımdan Saruhan Bey’in de Selçuklu uç bölgesinde yerleşmiş emîrlerden biri olması dışındaki görüşlerin şimdilik kesin olmadığı belirtilir. Batı Anadolu’da Manisa ve çevresinde, Gediz Nehri havzasında Menemen, Gördes, Demirci, Kemalpaşa, Turgutlu, Ilıca ve Akhisar gibi kent ve kasabalarda ağırlıklı olarak kurulmuş bir Türk beyliğidir.

<span class="mw-page-title-main">Germiyanoğulları Beyliği</span> Batı Anadoluda eski bir Türk beyliği

Germiyanoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti’nin çökmesi ve dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde Batı Anadolu’da Kütahya merkezli olarak kurulmuş bir beyliktir. Germiyan adının anlamı Farsçada "sıcak" anlamına gelen germâ sözcüğünden, yine Farsçadaki çoğul üretme takısı -yân ile türetilmiştir. "Ilıcalar" anlamına gelir. Germiyan aşiretinin menşei hakkında çeşitli görüşler vardır.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu beylikleri</span> 13. yüzyıldan itibaren Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde kurulmuş olan Türk ülkelerine verilen genel ad

Anadolu Beylikleri, Anadolu Türkmenlerinin 1071'deki Malazgirt Savaşı'ndan sonra Anadolu’da kurdukları devletlerdir. Savaşın hemen ardından, özellikle Doğu Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kurulan devletlere Birinci Dönem Anadolu Beylikleri denir. Anadolu'nun batı ucunda İznik'i başkent edinen, sonradan da Haçlı Seferleri nedeniyle başkentini Konya'ya taşıyarak Orta Anadolu merkezli olarak devam eden Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflaması ve yıkılmasından sonra kurulan devletler ise İkinci Dönem Anadolu Beylikleri olarak ifade edilir.

<span class="mw-page-title-main">Sâhib Ataoğulları Beyliği</span>

Sâhib Ataoğulları Beyliği Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasında sonra Afyonkarahisar ve çevresinde kurulan II. Dönem Anadolu Beylikleri'ndendir. Anadolu Selçuklu Devleti veziri Sâhib Ata Fahreddin Ali'nin oğulları tarafından kurulan beylik, 1275-1341 yılları arasında varlığını sürdürdü.

Kara Tatarlar, ya da Kara Tatar Altay dağları ve Karadeniz'in arasında yaşayan Tatar kökenli etnik bir grup. Esas olarak Orta Asya, Ortadoğu, Transkafkasya ve doğu Avrupa'da yaşarlar. Bu etnik gruplar yerleştiği ülkenin lisanını benimsemiştir. Örneğin doğu İran'da Farsça, Türkiye'de Türkçe ve Rusya'da Rusça konuşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Pervâneoğulları Beyliği</span> Karadeniz kıyılarında 1277 yılında kurulmuş II. Dönem Anadolu Türk Beyliği

Pervâneoğulları Beyliği, Sinop ve Karadeniz kıyılarında 1277 yılında kurulmuş II. Dönem Anadolu Beyliği'dir. Kurucusu Muînüddin Süleyman'ın oğlu Muînüddin Mehmed'dir.

<span class="mw-page-title-main">İnançoğulları Beyliği</span>

İnançoğulları Beyliği veya Ladik Beyliği, 1261-1368 arasında Denizli ve Ladik çevresinde hüküm süren II. Dönem Anadolu Türk Beylikleri'ndendir. Moğol istilasından kaçarak Ladik, Honaz ve Dalaman yörelerine gelen Türkmenlerin uç beylerinden Mehmed Bey, 1261’de Anadolu Selçuklu sultanı II. İzzeddin Keykavus’a karşı ayaklandı. Aynı yıl İlhanlı hükümdarı Hülagü Han’a bağlı olarak İnançoğulları Beyliği'ni kurdu. Ama Hülagü’nün huzuruna çıkarak ona bağlılığını bildirmeyi kabul etmeyince, 1262’de damadı Ali Bey'in de yardım ettiği İlhanlılar tarafından yakalatılarak öldürüldü. Beyliğin başına Ali Bey geçti. Türkiye Selçukluları'na bağlanan Ali Bey, 1277 yılında meydana gelen Cimri Olayı'nda Alaeddin Siyavuş'u desteklediği için hapse atıldı. Bundan sonra Ladik'in yönetimi Sâhib Ataoğulları’nın eline geçti. 1310 yılına doğru Germiyanoğlu I. Yakup Bey, Ladik’i alarak hapiste ölen Ali Bey'in oğlu İnanç Bey'i beyliğin başına geçirdi. Beyliği yeniden güçlendiren İnanç Bey'den sonra oğlu Murad Arslan'ın ve İshak Bey'in yönettiği İnançoğulları, Germiyanoğulları Beyliği’nin 1368'de Lâdik'i almasıyla ortadan kalktı.

Uç beyliği, Orta Çağ'da Hristiyan ile Müslüman dünyasının arasındaki Müslüman sınır bölgeleri için kullanılan bir tanımdı. Uç Beyliği'nin Hristiyan tarafındaki karşılığı, Rumca akron (άκρον) olarak adlandırılırdı. Sınır bölgelerinde kendi topraklarını savunmakla yükümlü kişilere Bizans tarafında akriti (ακρίται), Müslüman tarafta ise gazi denirdi.

<span class="mw-page-title-main">II. Sultanzâde Nâsıreddin Mehmed Bey</span> Karamanoğullarının 15. Hükümdarı

II. Sultanzâde Nâsıreddin Mehmed Bey ya da II. Mehmed Nâsıreddin Gıyaseddin Bey Karamanoğulları Beyliği hükümdarıdır. Annesi Nefise Melek Hatun, Osmanlı padişahı I. Murad'ın kızıdır.

I. Yakub Bey Germiyanoğlu veya Yakub bin Kerimüddin Ali Şîr, Germiyanoğulları Beyliği'nin kurucusu. Ankara’daki Kızılbey Camii'nin minberindeki kitabeden Yakub Bey'in hükümdarlığını Ankara'ya kadar genişlettiği ve Selçuklu hakimiyetini tanıyarak III. Alâeddin Keykubad'a tabiyet sunduğu anlaşılmaktadır. Ancak ondan önce Selçuklu tahtına bulunan II. Gıyaseddin Mesud’a tabi olmamış ve İlhanlı hakimiyetini tanımıştı. Merkezi hükümetin çöküşüyle birlikte Germiyanoğulları da yavaş yavaş bağımsızlık kazanmaya başlamıştır. Yakub Bey'den sonra oğlu Çağsadan Mehmed Bey başa geçmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.