İçeriğe atla

Âbide-i Hürriyet

Koordinatlar: 41°4′5.3″K 28°58′55.5″D / 41.068139°K 28.982083°D / 41.068139; 28.982083
Abide-i Hürriyet
آبدۂ حريت
Hürriyet-i Ebediye Abidesi
SınıflandırmaAbide
DevletTürkiye
İlİstanbul
İlçeŞişli
Kuruluş tarihi 23 Temmuz 1911 (1911-Temmuz-23)
İnternet sitesi

Harita

Ağustos 1909 tarihli Resimli Kitab dergisinde Abide-i Hürriyet Tepesi'nde resmi geçit.

Abide-i Hürriyet (Osmanlıca: آبدۂ حريت) diğer adıyla Hürriyet-i Ebediye Abidesi, 31 Mart Vakası'nda ölenlerin anısını yaşatmak üzere İstanbul'un Şişli ilçesinde Hürriyet-i Ebediye Tepesi'ne 1909-1911 yılları arasında inşa edilmiş olan anıt.

İstanbul’da Osmanlı döneminde inşa edilmiş ilk ulusal anıttır. Osmanlı’daki özgürlük hareketinin bir sembolü olan anıt, havaya atış yapan bir top şeklindedir. Altı, üçgen biçiminde bir mescididir.[1] Etrafı, 31 Mart Vakası’nda öldürülmüş 71 asker ile İttihat ve Terakki hareketinin önde gelen isimlerinden daha sonraki yıllarda buraya defnedilenlerin mezarlarının yer aldığı bir mezarlıktır. Sadrazam ve Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa Türbesi ile Mithat Paşa, Talat Paşa ve Enver Paşa’nın mezarları bu anıtın çevresindeki mezarlardandır.

Anıt, I. Ulusal Mimarlık Akımı'nın tanınmış mimarlarından Mimar Muzaffer Bey tarafından tasarlanmış; açılışı Meşrutiyet’in ilanının üçüncü yıldönömü olan 23 Temmuz 1911’de gerçekleşmiştir.

1990 yılında anıtı simgeleyen bir amblem Şişli Belediyesinin logosu olarak kabul edilmiştir.[2][3]

Tarihçe

31 Mart Vakası’nda hayatını kaybeden üçü subay 71 asker isyanın bastırılmasından sonra “Hürriyet Şehidi” ilan edilerek 26 Nisan’da düzenlenen büyük bir cenaze töreni ile Şişli’nin en yüksek tepesine defnedilmişlerdi. II. Mehmet'in İstanbul'u kuşatması sırasında otağını kurduğu yerlerden biri olduğu düşünülen tepeye[4] “Hürriyet-i Ebediye Tepesi” adı verildi. Bu tepede şehitlerin ve Osmanlı meşrutiyetinin anısını cisimleştirecek bir anıt dikilmesi kararlaştırıldı.[5]

Sultan V. Mehmet Reşad’ın himayesinde çalışacak bir Âbide-i Hürriyet Komisyonu oluşturuldu ve bu komisyon tarafından bir proje yarışması düzenlendi. Devrin önde gelen mimarlarının katıldığı yarışmayı Mimar Muzaffer Bey'in projesi kazandı. Abide için gerekli tutar halkın gönüllü bağışlarıyla elde edildi.

İkinci Meşrutiyet'in birinci yıl dönümünde, 23 Temmuz 1909 tarihinde yapılan İyd-i Millî kutlamaları sırasında anıtın temeli atıldı.[6] Temeli padişah V. Mehmet tarafından şu sözlerle atıldı:[6] "...değil bir taş koymak mümkün olsa idi de bu abideyi kendi başıma inşâ etse idim yine de şühedânın hakkını tamamen edâ edemezdim. (Tanin, no:321, 12 Temmuz 1325).

Bir Osmanlı posta pulunun üzerinde yer alan Âbide-i Hürriyet anıtı

Meşrutiyet’in ilanının üçüncü yıldönümü olan 23 Temmuz 1911’de ise bazı hanedan üyelerinin, askeri ve mülki erkanın huzurunda Bakanlar Kurulu tarafından açılışı yapıldı. Açılışta Harbiye Nazırı Enver Paşa ile Seryaver Paşa hazır bulunmuştur.[6] Eserin mimarı Muzaffer Bey bir sanayi madalyası ile ödüllendirilmiştir.[6]

31 Mart ayaklanmasının bastırılmasında önemli roller üstlenen Mahmut Şevket Paşa'nn 11 Haziran 1913 günü suikast sonucu öldürülmesinden sonra türbesi Abide-i Hürriyet Anıtı yanında inşa edilmiştir.[7] Bu olay, anıtın bir İttihatçı mezarlığına dönüştürülmesinin önünü açtı.[8] 1921'de Berlin'de suikast sonucu öldürülen Talat Paşa'nın 1943'te Türkiye'ye getirilen cenazesi Mahmut Şevket Paşa'dan sonra Abide-i Hürriyet Meydanı'na getirilen ikinci cenaze olmuş ve onu başka cenazeler izlemiştir.

Abide-i Hürriyet Meydanın'na defnedilen İttihatçılar, defin sırasına göre şöyledir :

  • Sadrazam Mahmut Şevket Paşa (1856-1913), birlikte şehit olan koruması Kazım Ağa ve Yaveri İbrahim Efendi.
  • Sadrazam Talat Paşa (1874-1921. Ölümü ve ilk defni: Berlin. Yeniden defni: 25 Şubat 1943)
  • Milletvekili (6. ve 7. Dönem) Atıf Kamçıl (1884-1947)
  • Sadrazam Mithat Paşa (1822-1884. Ölümü ve ilk defni: Taif,Suudi Arabistan. Yeniden defni: 26 Haziran 1951)
  • Milletvekili (1., 5.,6. 7. Dönem) Eyüp Sabri Akgöl (1884-1953)
  • Milletvekili (3.Dönem) Mithat Şükrü Bleda (1874-1956)
  • Harbiye Nazırı Enver Paşa (1881-1922. Ölümü ve ilk defni: Çeğen, Tacikistan. Yeniden defni: 4 Ağustos 1996)

Mimarisi

Üzerine inşa edildiği arazinin üçgen bir arazi olması nedeniyle, Mimar Muzaffer Bey projeyi üçgenler geometrisi olarak tasarlamıştır.[9] Havaya atış yapan bir top şeklindeki anıt, köşeleri pahlanmış bir eşkenar üçgen plato üzerindedir.[10] Buradaki pahlanmış köşelerden üç yöne yönelik geniş merdivenler ile üçgen biçimindeki zemine ulaşılmaktadır. Zeminin giriş yönünde küçük bir taç kapıya vardır; üzerinde "Makber-i Şuhedâ-i Hürriyet" yazılı kitabe bulunur.

Anıtın üç yüzeyine 31 Mart Şehitleri'nin isimleri altıgen mühürler içerisine oyularak işlenmiştir. Gövdenin ön yüzünde Sultan V. Mehmed Reşad’ın tuğrası, diğerlerinde de “Tarih-i İstirdâd-ı Meşrutiyet 12 Temmuz 1325” yazısını içeren kitabeler yerleştirilmiştir.

Anıtın üçgen planlı mahzen kısmına 18 basamakla inilir. Mermer bir kapından girilen bu kısım bir mescididir; mihrap duvarının içinde şehit askerlerin lahitleri bulunur. Mescidin içindeki yazılar Mızıka-ı Hümayun İmamı Hattat Hacı Hasan Sabri Efendi'nin kaleminden çıkmıştır.[11]

Galeri

Kaynakça

  1. ^ Belge, Murat (2000). İstanbul Gezi Rehberi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ISBN 975-333-002-2 s.252. 
  2. ^ "Belediyeler ve logoları". belediyehabercisi.blogspot.com.tr. 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. 
  3. ^ "Şişli ismi ismi nereden geliyor?". istanbulistanbulolali.com. Istanbulistanbulolali.com, 22 Nisan 2015. 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016. 
  4. ^ "Hürriyet Anıtı – Abide-i Hürriyet". 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016. 
  5. ^ Yalçın, Soner. "Osmanlı'nın Anıtkabir'i Abide-i Hürriyet'ti". 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016. 
  6. ^ a b c d Yamak, Sanem (Mart 2008). "Meşrutiyetin bayramı: "10 Temmuz îd-i millisi"". İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. s. 9. 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016. 
  7. ^ Bulut, Mustafa. "Ölümünün 100. Yılında Mahmut Şevket Paşa'nın Türbesi". Erişim tarihi: 15 Şubat 2016. 
  8. ^ Bozkurt, Mehmet. "Abide-i Hürriyet'in ölüleri". 15 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016. 
  9. ^ Kürköüoğlu, Feza. "İstanbul'a dikilen ilk milli anıt, 24 Temmuz 1911'de törenle açıldı: Âbide-i Hürriyet". 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016. 
  10. ^ "Abide-i Hürriyet". 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015. 
  11. ^ Koçu, Reşad Ekrem. "Abide-i Hürriyet Mescidi". 
Wikimedia Commons'ta Âbide-i Hürriyet ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Enver Paşa</span> Türk asker ve siyasetçi (1881–1922)

İsmail Enver Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarında etkin olan Türk asker ve siyasetçi. İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin önemli önderleri arasında bulunmuş, 1913'te Bâb-ı Âli Baskını adı verilen askerî darbeyle cemiyetin iktidara gelmesini sağlamış, 1914'te Almanya ile askerî ittifaka önayak olarak Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na girmesine öncülük etmiş, savaş yıllarında Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili sıfatıyla askerî politikayı yönetmiştir. Bu savaş sırasında meydana gelen Ermeni Kırımı'nı hazırlayanlardan biridir. I. Dünya Savaşı'nın yenilgi ile sonuçlanması üzerine Almanya ve Rusya'da Türk halklarının bir araya getirilmesi amacıyla pek çok mücadelede bulunmuştur. Orta Asya'da Basmacı Hareketi'nin başına geçerek Bolşeviklere karşı savaşmıştır. 4 Ağustos 1922'de bir çatışma esnasında Bolşevikler tarafından öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">V. Mehmed</span> 35. Osmanlı padişahı (1909–1918)

V. Mehmed ya da Mehmed Reşad, Osmanlı İmparatorluğu'nun 35. padişahı ve 114. İslam halifesi.

<span class="mw-page-title-main">Midhat Paşa</span> 190. Osmanlı sadrazamı

Ahmed Şefik Midhat Paşa, Osmanlı devlet adamıdır. İki kez sadrazam, Tuna, Aydın ve Suriye Valisi olan Midhat Paşa, ilk Osmanlı anayasası olan Kânûn-ı Esâsî'yi hazırlayan kurulun başkanlığını yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Said Halim Paşa</span> 213. Osmanlı sadrazamı

Said Halim Paşa,, 12 Haziran 1913 - 3 Şubat 1917 tarihleri arasında, fiili gücün İttihat ve Terakki ve özellikle de Talat Paşa - Enver Paşa - Cemal Paşa üçlüsü elinde olduğu bir dönemde sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mahmud Nedim Paşa</span> 189. Osmanlı sadrazamı

Mahmud Nedim Paşa, Abdülaziz saltanatında 2 değişik dönemde toplam bir yıl yedi ay on bir gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mahmud Şevket Paşa</span> 212. Osmanlı sadrazamı

Mahmud Şevket Paşa, Osmanlı askeri ve devlet adamı. 31 Mart İsyanı olarak bilinen ayaklanmanın bastırılmasında ve II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesinde rol oynamış, V. Mehmed saltanatında 23 Ocak 1913 - 11 Haziran 1913 tarihleri arasında dört ay on dokuz gün sadrazamlık yapmıştır. 11 Haziran 1913 günü suikast sonucu öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Meşrutiyet</span> Osmanlı Devletinde ikinci anayasal monarşi dönemi (1908–1920)

İkinci Meşrutiyet, Osmanlı Anayasası'nın, 30 yıl askıda kaldıktan sonra, 23 Temmuz 1908'de yeniden ilan edilmesiyle başlayan ve Mebuslar Meclisinin Sultan Vahdettin tarafından 11 Nisan 1920'de tasfiyesi ile sona eren dönemdir. Bu dönemde parlamenter demokrasi, seçim, siyasi parti, askerî darbe ve diktatörlük olgularıyla tanışılmış, iki büyük savaş yaşanmış ve imparatorluğun dağılmasına tanık olunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Bâb-ı Âli Baskını</span> 1913te hükûmet binası olan Bâb-ı Âlinin basılmasıyla yapılan askerî darbe

Bâb-ı Âli Baskını, Osmanlı İmparatorluğu'nda 23 Ocak 1913 günü Enver Bey ve Talat Bey'in önderlik ettiği bir grup İttihat ve Terakki üyesi tarafından hükûmet binası Bâb-ı Âli'nin basılmasıyla yapılan askerî darbedir. Bu baskın sırasında Harbiye Nazırı Nâzım Paşa öldürülmüş, Sadrazam Kâmil Paşa'ya zorla istifası imzalattırılmıştır. Darbe sonrasında Mahmud Şevket Paşa Hükûmeti kurulmuş ve İttihat ve Terakki Partisi yönetime hakim hale gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Şişli</span> İstanbul ilçesi (Avrupa Yakası)

Şişli, İstanbul ilinin Avrupa Yakası'nda yer alan bir ilçesidir. 25 mahallesi bulunan Şişli, doğuda Beşiktaş, kuzeyde ve batıda Kâğıthane ve güneyde Beyoğlu ilçeleri ile komşudur.

<span class="mw-page-title-main">Talat Paşa</span> 214. Osmanlı sadrazamı (Ali Saî)

Mehmed Talat, Osmanlı Hürriyet Cemiyeti'nin kurucu lideri, İttihat ve Terakki'nin kurucularından ve önde gelen liderlerinden olan Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Resneli Niyazi Bey</span> Osmanlı askeri ve baş devrimci

Ahmet Niyazi Bey veya Resneli Niyazi Bey, Arnavut kökenli Türk askeri.

<span class="mw-page-title-main">31 Mart Vakası</span> 13 Nisan 1909da yönetime karşı yapılmış büyük bir ayaklanma ve darbe teşebbüsü

31 Mart Vakası, II. Meşrutiyet'in ilanından sonra İstanbul'da yönetime karşı yapılmış büyük bir ayaklanma ve darbe teşebbüsüdür. Rumi takvime göre 31 Mart 1325'te başladığı için bu adla anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Sabri Efendi</span> Osmanlı müderris, şeyhülislam

Mustafa Sabri Efendi, Osmanlı müderris, Meclis-i Mebusan mebusu, şeyhülislam.

<span class="mw-page-title-main">Vedat Tek</span> Türk mimar (1873–1942)

Mehmet Vedat Tek, Türk mimar. 20. yüzyılın başlarındaki çalışmalarıyla tanınmakta ve Birinci Ulusal Mimarlık Akımı'nın Mimar Kemalettin Bey ile birlikte en önde gelen iki isminden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Mimar Kemaleddin</span> Türk mimar (1870–1927)

Ahmed Kemaleddin, 20. yüzyılın başlarındaki çalışmalarıyla tanınan ve Birinci Ulusal Mimarlık Akımı'nın önde gelen isimlerinden olan Türk mimar.

<span class="mw-page-title-main">Muhittin Sebati</span>

Muhittin Sebati Türk ressam ve heykeltıraştır.

<span class="mw-page-title-main">Mimar Muzaffer Bey</span> Türk mimar

Mimar Muzaffer Bey Türk mimar. En tanınmış eseri Şişli'deki Hurriyet Abidesi'dir.

<span class="mw-page-title-main">İyd-i Millî</span> Türkiyenin ilk yıllarında da kutlanmış bir Osmanlı ulusal bayramı

İyd-i Millî, Osmanlı İmparatorluğu'nda 1909'dan itibaren, İkinci Meşrutiyet'in ilan tarihi olan 23 Temmuz günü kutlanmaya başlayan millî bayram. Osmanlı İmparatorluğu'ndaki tek millî bayram olan İyd-i Millî'nin kutlanmasına 1923'te Türkiye'nin kurulmasının ardından da devam edilmiş ve 1934 yılında son kez kutlandıktan sonra 27 Mayıs 1935 tarihinde kabul edilen kanunla kaldırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mahmud Şevket Paşa Türbesi</span>

Mahmut Şevket Paşa Türbesi İstanbul'un Şişli İlçesinde, Âbide-i Hürriyet Meydanı içerisinde, anıtın yaklaşık 40 m kuzeybatısına inşa edilmiştir. Son dönem Osmanlı sadrazamlarından Mahmut Şevket Paşa, II. Meşrutiyet'in ilanından sonra İstanbul'da yönetime karşı gerçekleştirilen ve 31 Mart Vakası olarak anılan ayaklanmada, 3. Ordu Komutanı olarak ayaklanmaları bastırdığı için halk arasında ‘Hürriyet Kahramanı’ olarak tanınmıştır. Mahmut Şevket Paşa'nın, 4 aylık sadrazamlığı sonrası 11 Haziran 1913 tarihinde suikast sonucu şahadeti üzerine türbesinin, 31 Mart ayaklanmasında ölenlerin anısına yaptırılan Âbide-i Hürriyet Anıtı'nın hemen yakınında olması hükûmetçe kararlaştırılmış ve yapımı da Evkaf Nezareti Baş Mimarı Mimar Kemalettin Bey tarafından gerçekleştirilmiş, 1913 yılının sonlarına doğru da tamamlanmıştır

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Muzaffer Paşa</span> Osmanlı Deniz subayı, Meclis-i Âyan üyesi ve Rauf Orbayın babası

Mehmet Muzaffer Paşa (1844-1911) bir Osmanlı Devlet adamıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.