Zorlu, Borçka
| Zorlu | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Zorlu Zorlu'nun Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Borçka |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 769 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 241 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08400 |
Zorlu, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Zorlu köyünün eski adı Thiladzuri'dir. Gürcüce bir yer adı olan Thiladzuri (თხილაძური), Gürcü aile adı Thiladze'den (თხილაძე) gelir. Thiladzuri, Thiladze'ye ait yer anlamı taşır.[3] Nitekim Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze 1893 yılında köyün adını Thiladze (თხილაძე) şeklinde yazmıştır.[4] Bu yer adı Türkçeye Thilazor veya Thilazur (تخلازور) şeklinde girmiştir.[5]
Thiladzuri köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. Günümüze kalıntıları ulaşan Thiladzuri Kalesi ile ortadan kalkmış olan Thiladzuri Kilisesi bu dönemden kalmış olmalıdır.[6]
Thiladzuri köyü, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterine göre Livana sancağının köylerinden biriydi. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köyde 32 hanede 74 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Thiladzuri köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 148 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[7]
Thiladzuri köyü, Trabzon vilayetinin kurulmasından sonra, bu vilayetin dört sancağından biri olan Lazistan sancağına bağlı Livana kazasının köylerinden biriydi. 876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre köyde, 26 hanede 66 kişi yaşıyordu. Salnamede belirtilmemiş olmasına karşın, bu tarihtede sadece erkek nüfusunun kaydedildiği bilinmektedir. Buna bağlı olarak Thiladzuri köyünde yaklaşık 132 kişinin yaşadığı söylenebilir. Köyde vergiye tabi 60 öküz, 40 inek, 3 at, 33 keçi ve 70 koyun kaydedilmiştir.[8]
Thiladzuri, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Thilazur (Тхилазуръ) şeklinde kaydettiği yerleşim, Artvin sancağının Artvin kazasına bağlı Kartla nahiyesinin dokuz köyünden biriydi. 1886 tarihli nüfus tespitinde köyde, 7'si erkek ve 10'u kadın olmak üzere, 6 hanede 17 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.[9] 1876 verileriyle kıyaslandığında Thilazori köyünün 26 haneden oluşan nüfusunun 6 neye düşmesi Rus idaresinden Osmanlı ülkesine göçle ilişkili olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim Hendek ilçesinin Lütfiyeköşk köyüne İstanbul Antlaşması uyarınca göç etmiş Gürcülerin bir kısmı Thilazori köyünden gitmiştir.[10]
Thiladzuri köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, Artvin ve Batum sancaklarını Gürcistan'ın parçası sayan 7 Mayıs 1920 tarihli Moskova Antlaşması'yla da Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Thilazori'nin de içinde yer aldığı Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.[11][12]
Thiladzuri veya Thilazor Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Zorlu olarak değiştirilmiştir.[13] Zorlu köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Artvin kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 148 kişiden oluşuyordu.[14] 1965 yılına gelindiğinde köyde yaşayan insan sayısı 379 kişiyi bulmuştu ve bu nüfus içinde 140 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
Thiladzuri köyünde eski dönemlerde inşa edilmiş bir kale ve bir de kilise vardı. Bir köy kilisesi olan Thiladzuri Kilisesi tamamen yıkılmıştır. Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze'nin araştırma gezisi sırasında, 1893 yılında da bu kilise yıkılmıştı ve yerinde yıkıntıları bulunuyordu.[16] Köyün doğu tarafında, derenin sol yamacındaki kayalığın üzerinde yer alan Thiladzuri Kalesi’nden de geriye sadece yıkıntılar kalmıştır.[17]
Caoğrafya
Zorlu köyü, Artvin il merkezine 46 km, Borçka ilçe merkezine 14 km uzaklıktadır.[18]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 232[2] |
| 2020 | 241[2] |
| 2019 | 243[2] |
| 2018 | 416[2] |
| 2017 | 184[2] |
| 2016 | 238[2] |
| 2015 | 232[2] |
| 2014 | 302[2] |
| 2013 | 401[2] |
| 2012 | 238[2] |
| 2011 | 269[2] |
| 2010 | 303[2] |
| 2009 | 338[2] |
| 2008 | 375[2] |
| 2007 | 372[2] |
| 2000 | 407[18] |
| 1990 | 480[18] |
| 1985 | 474[18] |
Kaynakça
- ^ "Zorlu, Turkey Page". Fallingrain.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Borçka Zorlu Köy Nüfusu". Nufusune.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları, 2019, Tiflis, s. 23, 47. 7 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941- 485-24-4.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Gürcü Müslümanların Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (ქართველ მაჰმადიანთ გადასახლება ოსმალეთში), Tiflis, 1912, s. 135". 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2023.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 352, ISBN 9789157871117.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 156. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 39. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 353, ISBN 9789157871117.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1342". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2023.
- ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 259. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2023.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 112". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2019.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 166.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 88.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (მუსულმან ქართველობა და მათი სოფლები საქართველოში), Tiflis, 1913, s. 148". 4 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2023.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 139, 296, ISBN 9789941478178.
- ^ a b c d "Zorlu Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
