İçeriğe atla

Zoltán Böszörmény

Zoltán Böszörmény (d.5 Ocak 1893) İkinci Dünya Savaşı'ndan önce Macaristan'da Faşizmin önde gelen savunucularından biri olan siyasi aktivisttir.

İflas etmiş bir toprak sahibinin oğlu olarak, hamallık benzeri bir dizi vasıfsız işte çalıştı.[1] Siyasetle ilk ilişkisine 1919'da Béla Kun'a karşı kurulan küçük çaplı faaliyetlere katılarak başladı.[2] Budapeşte Üniversitesi'nde okurken devlet öğrenci hareketinin lideri ve Gyula Gömbös'ün destekçisi oldu.[2] Üniversitedeyken aynı zamanda şiirle de ilgilend ve bu siyasi hareketin organizasyonuna dahil olan iki ajan tarafından daha sonra yayınlanan vatanseverlik temalı dizeler yazdı.[1]

1931'de Nasyonal Sosyalist Çalışma Partisi'ni kurdu ve aynı yıl Adolf Hitler ile yaptığı görüşme onu Nazizmin yararları konusunda daha fazla ikna etti.[2] Grup, Hitler'in liderliğini yakından takip ediyordu ve Nasyonal Sosyalist gazetesini yayınlarken aynı zamanda kahverengi gömlek ve gamalı haç ögelerini benimsiyordu.[3] Böszörmény'nin hareketi zirvede yaklaşık 20.000 takipçiye ulaştı, ancak Gömbös, hareketin artan gücünden korktu ve onu bastırdı.[2] Hareketin lideri olan Böszörmény, Hitler'in Führer'ini taklit ederek vezér veya 'büyük lider' unvanını kullanmakta ısrar etti.[4] Nazi Partisi'nin Nasyonal Sosyalist Programı'nın kelimesi kelimesine çevirisi Scythe Cross adındaki nazi hareketinin de kurucu belgesi olmuştur.[5]

Hükûmetin dikkatini çekmiş olmasına rağmen Böszörmény, Tiszántúl bölgesindeki güç tabanını elinde tutmayı başardı ve anti-Semitizm ve toprak reformunun karışımı olan bir siyaset biçimini benimsedi.[2] Böszörmény, bir lider ve düşünür olarak kendi yeteneklerinden kesinlikle emindi ve 1932'de "aklın devleri arasında bile ben bir devim, kehanet misyonu olan büyük bir Macar şairim" diye yazıyordu.[1] Bu yüksek güvene rağmen, Böszörmény iktidarı elde etme girişimlerinde hüsrana uğradı, sık sık ara seçimlere katılmaya çalıştı, ancak adaylık için gerekli referansları elde edemedi.[6]

Mussolini'nin Roma Yürüyüşü'nden etkilenmiş ve Budapeşte'de de benzer bir darbe yapmayı planlamıştı. Takipçilerine ikinci el üniformalar giydiren Böszörmény, 1 Mayıs 1936'da bir devrim başlatmaya kalkıştıysa da, devrim kısa sürede durduruldu ve daha sonraki duruşmasında delilik iddiasında bulunan Böszörmény, iki buçuk yıl hapis cezasına çarptırıldı.[2] 1938'de Almanya'ya kaçtı ve oradaki savaşı gördü. Mátyás Rákosi'ye, 1945'te Macar Komünist Partisi üyesi olarak Macaristan'a dönmesine izin vermesi için dilekçe verdi, ancak izin reddedildi ve Almanya'da öldüğüne inanılıyor.[2]

Kaynakça

  1. ^ a b c Aristotle A. Kallis, The Fascism Reader, London: Routledge, 2003, p. 205
  2. ^ a b c d e f g Philip Rees, Biographical Dictionary of the Extreme Right Since 1890, Simon & Schuster, 1990, p. 43
  3. ^ C.P. Blamires, World Fascism – A Historical Encyclopedia, ABC-CLIO, 2006, p. 100
  4. ^ C.P. Blamires, World Fascism – A Historical Encyclopedia, ABC-CLIO, 2006, p. 101
  5. ^ F.L. Carsten, The Rise of Fascism, London: Methuen & Co, 1974, p. 173
  6. ^ Kallis, The Fascism Reader, pp. 205–206

İlgili Araştırma Makaleleri

Nasyonal sosyalizm ya da Nazizm, kökten Yahudi aleyhtarı, ırkçı, aşırı milliyetçi, völkisch, sosyal Darwinist, anti-komünist, anti-liberal ve anti-demokratik bir ideolojidir. İtalya'da Benito Mussolini önderliğinde kurulan faşizm akımından etkilenerek ortaya çıkmıştır. Meydana gelişi Almanya'da gerçekleşen ve temel ilkeleri Adolf Hitler tarafından ortaya konan nasyonal sosyalizm, Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin 30 Ocak 1933'ten Almanya'nın II. Dünya Savaşı'nda teslim olduğu 8 Mayıs 1945 tarihine kadar, 12 yıl 3 ay iktidarda olduğu dönem boyunca Almanya'nın resmî ideolojisi olarak uygulanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya'nın ilhakı</span> Führer Adolf Hitlerin 3. Reichı genişletmesinin ilk adımı

Avusturya'nın ilhakı, 12 Mart 1938'de Hitler'in Almanya'yı genişletme çabalarının ilk adımı olmuştur. Avusturya'nın ilhakını, Versay Antlaşması gereği 15 yıldır Milletler Cemiyetinin kontrolünde olan Saar bölgesinin Almanya'ya verilmesi, Çekoslovakya'nın Südetlerinin Almanya'ya hediye edilmesi, Almanya'nın Çekoslovakya'yı işgali ve en sonunda Polonya'nın işgali takip etti.

<span class="mw-page-title-main">Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi</span> Almanyada 1920 ila 1945 arasında var olmuş aşırı sağ siyasi parti

Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi veya yaygın kısa adıyla Nazi Partisi, Weimar Cumhuriyeti döneminde kurulmuş ve Weimar Cumhuriyeti'ni Nazi Almanyası'na dönüştürüp 1933-1945 yılları arasında yönetmiş olan bir Alman siyasi partisidir. Yirminci yüzyılın ilk yarısında Alman siyasetinde önemli bir yere sahip olmuş partinin programı ve ideolojisi olan nasyonal sosyalizm, radikal antisemitizm ile birlikte etnik milliyetçiliğe dayanan antiliberal ve antikomünist bir görüşteydi. 1921 senesinden itibaren parti başkanlığını sürdürmüş Adolf Hitler'in 1933 senesinde şansölye olmasının ardından 1945 senesine kadar nasyonal sosyalizm döneminde Almanya'nın tek yasal partisi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Faşizm</span> Aşırı sağcı, otoriter, aşırı milliyetçiliği savunan ideoloji

Faşizm, ilk olarak İtalya'da Benito Mussolini tarafından oluşturulan, otoriter devlet üzerine kurulu radikal bir aşırı milliyetçi politik ideolojidir. İlkeleri ve öğretileri, La dottrina del fascismo adı altında Giovanni Gentile tarafından yazılmıştır. Benito Mussolini'nin kurucusu olduğu Ulusal Faşist Parti'nin İtalya'da iktidara gelmesinin ardından, faşizm birçok milliyetçi ideolojiye örnek olmuştur. Hitler'in nasyonal sosyalizmi ve Franco'nun falanjizmi, faşizmden çok etkilenmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Sturmabteilung</span> Nazi Partisinin orijinal paramiliter kanadı

Sturmabteilung, Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin, Weimar Cumhuriyeti zamanında nasyonal sosyalistlerin yükselişinde önemli rol oynamış yarı askerî örgütü. Mensupları kahverengi gömlekler giydiği için Kahverengi Gömlekliler adıyla da anılır oldu. Ernst Röhm en bilinen Sturmabteilung lideri olarak "Stabschef" ünvanına sahipti ve Ocak 1931'den, Temmuz 1934'e kadar SA operasyonlarını yöneten kişiydi.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan tarihi</span> Macaristan ülkesinin tarihi

Macaristan tarihi, Macarların ya da Avrupa'da bilinen adları ile Hungarların kökenine ilişkin genel olarak kabul edilen görüş belirsiz ve tartışmalı olmasına karşın; onların milattan sonra 9. yüzyıla kadar Avrasya'nın ovalarında yaşayan göçebe topluluklar oldukları yönündedir.

<span class="mw-page-title-main">Robert Ley</span> Alman politikacı

Dr. Robert Ley, Nazi Almanyası'nda politikacı ve 1933-1945 yılları arası Deutsche Arbeitsfront başkanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Budapeşte Muharebesi</span> Kuşatma

Budapeşte Muharebesi, Sovyet kuvvetlerinin II. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru sınırı geçerek Macaristan'ın başkenti Budapeşte'ye yönelen genel taarruzlarının devamında kentin kuşatılması ve alınması sırasında yaşanan çatışmalardır. Macar ve Alman birliklerince savunulan kent, 29 Kasım 1944 tarihinde Kızıl Ordu'ya bağlı birlikler ve artık Sovyetler Birliği'nin müttefiki olan ve Almanya'ya savaş ilan etmiş bulunan Rumen ordusu tarafından kuşatıldı. Kuşatma, kenti savunan kuvvetlerin 13 Şubat 1945 tarihinde kayıtsız şartsız teslim olmasıyla sona erdi. Kenti kuşatan Sovyet güçleri, Rodion Malinovski'nin 2. Ukrayna Cephesi'ne bağlı birliklerdir. Savunmadaki kuvvetler, Alman Waffen-SS birlikleri ile Macar Ordusu'dur. Budapeşte kuşatması II. Dünya Savaşı boyunca yaşanan en kanlı kuşatmalardan biri oldu.

<span class="mw-page-title-main">Hitler selamı</span> Naziler tarafından kullanılan ideolojik selam

Hitler selamı, Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi tarafından partinin lideri Adolf Hitler'e itaati göstermek için benimsenen ve Alman ulusu ve savaş gayretine şükretmeyi ifade eden selam şekli.

<span class="mw-page-title-main">Neo-Nazizm</span> ırkçı ve şiddet kullanan ideoloji

Neo-Nazizm veya yeni Nazizm, II. Dünya Savaşı'ndan sonra nasyonal sosyalizmi yeniden canlandırmak ve bu amaçla nasyonal sosyalist yönetimleri demokratik veya silahlı yollarla başa geçirmeyi hedefleyen veya nasyonal sosyalizmi savunan tüm siyasi hareket ve düşüncelere verilen ortak isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Otto Strasser</span> Alman Nazi politikacı

Otto Johann Maximilian Strasser, Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin bir Alman politikacısı ve üyesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Vojtech Tuka</span> Slovak politikacı

Vojtech "Béla" Tuka, 1940 ile 1945 yılları arasında Slovak Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı ve Başbakanıydı. Tuka, Alman işgali altındaki Polonya'da Nazi toplama kamplarına Slovak Yahudilerinin sürgününün arkasındaki ana kuvvetlerinden biriydi. Vojtech Tuka, Slovak Halk Partisi'nin radikal kanadının lideriydi.

Macaristan Ulusal Ayaklanması, Macaristan'ı işgal eden Nazi Almanyası'nı ülkeden kovmak ve onların hükûmete atadığı Ok Haç Partisi rejimi devirerek demokratik Macaristan'ı kurmaktır.

<span class="mw-page-title-main">Kálmán Darányi</span> Macar siyasetçi

Kálmán Darányi de Pusztaszentgyörgy et Tetétlen Macar siyasetçi. 1936 ila 1938 yılları arasında Macaristan başbakanı olarak görev yapmıştır. Ayrıca 5 Aralık 1938'den 12 haziran 1939'a ve 15 Haziran 1939'dan 1 Kasım 1939'a kadar Macaristan Ulusal Meclisi başkanlığı da yapmıştır. Darányi Macar siyasetinde radikal sağ ile ilişkilendirilir. Macar faşistlerine karşı sempatik olmadığından yurt içinde gittikçe artan otoriter bir siyaset izlemiş ancak yurt dışında Almanya ve İtalya'nın faşist güçleriyle ittifak yoluna gitmiştir.

Otoriteryen demokrasi, otoriterliğe dayanan, egemen sınıf tarafından idare edilen devletlerde görülen bir demokrasi türüdür. Otoriteryen demokrasi "organik demokrasi" olarak da bilinir. Faşizm ve Stalinizm için çoğunlukla totaliter demokrasi ifadesi kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Ok Haç Partisi</span>

Ok Haç Partisi, Macaristan'da II. Dünya Savaşı öncesi ve sırasında etkili olmuş, Ferenc Szálasi önderliğinde aşırı sağcı bir partiydi. 15 Ekim 1944 - 28 Mart 1945 arasında iktidarda olan hareket Nazilerle iş birliği halinde oldu. İktidarı sırasında özellikle solcular, Yahudiler ve Romanlara karşı işledikleri yargısız infazlarda binlerce kişiyi katletmiştir. Ayrıca yaklaşık 80 bin Macar vatandaşı da Nazi toplama kamplarına gönderilmiştir. Savaşın ardından parti ve lider kadrosu Macar mahkemelerinde savaş suçlusu olarak yargılanmış ve hüküm giymiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ferenc Szálasi</span>

Ferenc Szálasi Macar faşist örgütlenme olan Ok Haç Partisi kurucusu ve lideriydi. II. Dünya Savaşı'nın son dönemlerinde ülkedeki Miklós Horthy rejiminin Müttefik Devletlerle barış görüşmesi için temas halinde olduğunun ortaya çıkması üzerine Naziler tarafından düzenlenen Panzerfaust Harekâtı sonrasında Ok Haç Partisi iktidarı almış, Szálasi ise fiilen ülkenin tek lideri konumuna yükselmiştir. Kısa süren Ok Haç Partisi iktidarı sırasında binlerce rejim karşıtı, komünist ve Yahudi toplama kamplarına sürülmüş ve katledilmiştir. Kızıl Ordu'nun Macaristan'ı kurtarmasının ardından yakalanmış, mahkemeye çıkartılmış ve insanlığa karşı işlediği suçlardan hüküm giyerek idam edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Alman Amerikan Birliği</span>

Alman Amerikan Birliği veya Alman Amerikan Federasyonu, bir Alman-Amerikan Nazi örgütü 1936 yılında Yeni Almanya'nın Dostları örgütünün devamı olarak kurulmuştur. Örgüt, basının kendisini vatansever olmamakla suçlamasının ardından Amerikan kimliğini vurgulamak için yeni adını seçmiştir. Alman Amerikan Birliği'nin sadece Alman kökenli Amerikan vatandaşlarından oluşmasına izin verildi. Ana hedefi Nazi Almanyası hakkında olumlu bir görüşü teşvik etmekti.

Nasyonal sosyalizm ideolojisinde sosyalizmin ne anlama geldiği veya neden bu ismin tercih edildiği, Naziler hakkında yapılan tartışmalara konu olmuştur. Sık görülen bir düşünceye göre; amaç sadece o dönem sosyalizm sözcüğünün popülerliğinden, işçi sınıfını olumlu biçimde etkilemesinden ve alt sınıfı partiye kazandırma isteğinden dolayı ideolojiye ve partinin ismine sosyalizmin entegre edildiğidir.

<span class="mw-page-title-main">Kara Cephe (Almanya)</span>

Devrimci Nasyonal Sosyalistlerin Savaş Birliği, daha yaygın olarak Kara Cephe olarak bilinir, Otto Strasser tarafından 1930'da Nazi Partisi'nden (NSDAP) kovulmamak için istifa ettikten sonra kurulan siyasi bir gruptu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.