İçeriğe atla

Zoltán

Zoltán
Solt, Macaristan'daki Zoltán heykeli
Macarların Büyük Prensi
Hüküm süresiy. 907 – y. 950 (belirsiz)
Önce gelenÁrpád (?)
Sonra gelenFajsz (?)
Doğumy. 880 veya y. 903
Ölümy. 950
Eş(ler)iMenumorut'un adı bilinmeyen kızı (belirsiz)
HanedanÁrpád Hanedanı
BabasıÁrpád
DiniMacar Paganizmi

Zoltán (Macarca telaffuz: [ˈzoltaːn]; y. 880 or 903 – y. 950) veya Zolta,[1][2] Gesta Hungarorum'da 907 yılı civarında babası Árpád'ın yerine geçen Macarların üçüncü büyük prensi olarak anılmaktadır. Diğer vakanüvislerin onu Macar yöneticiler arasında listelememesinden ötürü modern tarihçiler, Zoltán'ın egemenliğine dair bu raporu reddetmektedir fakat Zoltán tahta asla oturmasa bile Macaristan'da 955 yılı civarlarından sonra hüküm süren tüm hükümdarların Árpád Hanedanı'na bağlı olarak Zoltán'ın soyundan geldiğine dair görüş birliği vardır.

Hayatı

Gesta Hungarorum'da Zoltán

Modern tarihçilerin Zoltán'ın yaşamının ana kaynağı, yazarı şimdi "Anonim" olarak bilinen 12. yüzyılın sonlarından kalma Gesta Hungarorum'dur.[3] Bu kaynağa göre Zoltán, Macarların Büyük Prensi Árpád'ın tek oğluydu.[3] Tersine,neredeyse çağdaş Bizans İmparatoru VII. Konstantinos, "Zaltas"ın[4] Árpád'ın dördüncü çocuğu olduğunu yazmıştır.[3] Zoltán'ın adı, Türk dilleri aracılığıyla Arapçadaki "sultan" sözcüğünden çıkmış gibi görünmektedir fakat modern akademisyenler bu etimolojiyi oy birliğiyle kabul etmemektedir.[3]

"Anonim"e göre, Zoltán, babasının Menumorut'a karşı yaptığı ikinci seferi sırasında 903'ten sonra doğdu.[1] Menumorut, Karpat Havzası'nın fethi sırasında Macarların muhalifleri arasında yalnızca Gesta Hungarorum'da yer alan birçok yerel yöneticiden biridir.[5] Gesta Hungarorum'un anlatımına göre, Menumorut, teslim olmak ve kızını Zoltán[1][6] ile 904 ya da 905[2] yılında evlendirmek zorunda kaldı. Menumorut öldüğünde Zoltán kayınpederinin Tisa nehrinin doğusundaki dükalığını miras olarak devraldı ve "Anonim" tarafından burada "Kozár denilen halklar"ın ikâmet ettiği iddia edilmektedir.[7][8] Anonim ayrıca, hâlâ küçük olan Zoltán'ın 907 civarında ölen babasını yerine geçtiğini belirtmektedir.[3] Zoltán, oğlu Taksony'nin lehine tahttan feragat etti ve "oğlunun saltanatının üçüncü yılında" öldü.[9][3]

"Ve karakter olarak babasına benzeyen fakat tip olarak benzemeyen oğlu Zolta [Árpád'ın] yerine geçti. Prens Zolta; yumuşak, sarı saçlı, orta boyuyla solgun ve az peltek konuşan biriydi.; savaşçı bir dük, cesur ruhlu, konularına merhametli, tatlı dilli ancak Macaristan'ın önde gelen tüm erkek ve savaşçılarının hayret verici bir şekilde sevdiği [biri olarak] güce açtı. Bir süre sonra, Zolta on üç yaşındayken ortak danışmanları tarafından topluluğun önde gelen bütün erkeklerinin aynı isteğiyle kralın rütbenin altındaki rektörleri, geleneksel hukukun rehberliği ve davacıların ihtilafları ve davaları ile uyum sağlamak için tayin etmiştir."

—Anonymous: Gesta Hungarorum[10]

Modern tarihçilerin görüşleri

Günümüzde tarihçiler Zoltán'ın Anonim tarafından sunulan hayatının çoğu detaylarını reddetmektedir. Örneğin, Macar tarihçi Gyula Kristó, Zoltán'ın 903 yerine 880 civarında doğduğunu söylemiştir.[11] Romen meslektaşı Alexandru Madgearu da aynı şekilde ya Zoltán'ın 903'ten yıllar önce doğduğunu ya da evliliğinin 904'ten yıllar sonra olması gerektiğini yazmıştır.[1]

Zoltán'ın kayınpederinin kimliği de tartışılmaktadır. Orta Çağ ilimleri uzmanı Pál Engel, Menumorut'un, Macarların kendi aleyhindeki kahramanlık savaşlarını fethetmek için Anonim tarafından icat edilen "hayali figürler"den biri olduğunu söylemiştir.[5] Tarihçi Charles R. Bowlus, Menumorut'un kızının Zoltán ile evlenmesinin "Büyük Moravya"nın sonunu simgeleyen Moravyalı bir hükümdar olduğunu yazmıştır.[1] Orta Çağcı Tudor Sălăgean da Menumorut'un gerçek bir insan olduğunu, 9 ve 10'uncu yüzyılın başında Rumen, Slav ve diğer birçok halkın içinde yaşadığı bir defalık dükalığı yönettiğini söylemiştir.[8]

Anonim, Zoltán'ın büyük prens olarak babası yerine geçtiği ve hatta Zoltán'ın Macar kabilelerinin federasyonunu yönetmiş olduğu fikri sorgulanmıştır. Örneğin, tarihçi Sándor L. Tóth, Árpád'ın dört oğlu arasında en genç olan Zoltán'ın büyük kardeşleri arasında saltanat sırasında zorlukla öne çıkacağını yazmıştır.[3] Kristó ayrıca, diğer Macar vakanüvislerin Zoltán'ın egemenliğinden bahsetmediklerini söylemiştir ve Anonim'in bütün Macar hükümdarlarının Árpád Hanedanlığından geldiğini bildiği için sadece Zoltán'ı büyük prenslerin tamamlanmamış muhafaza edilmiş listesine eklediğini belirtmiştir.[11]

Ailesi

Aşağıda Zoltán'ın en yakın akrabalarını sunan bir aile ağacı mevcuttur:[3][12]

 
 
 
 
 
Álmos
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Árpád
 
Menumorut*
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zoltán
 
kızı
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Taksony
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Macaristan Kralları**
 
 
 

*Menumorut'un gerçek ya da uydurma bir kişi olup olmadığı modern akademisyenler tarafından tartışılmaktadır.[5][8]
**Daha sonraki tüm büyük prensler ve Macaristan kralları Taksony'nin soyundan gelmiştir.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e Madgearu 2005, s. 26.
  2. ^ a b Bowlus 1994, s. 254.
  3. ^ a b c d e f g h Tóth 1994, s. 741.
  4. ^ Constantine Porphyrogenitus: De Administrando Imperio (ch. 40), p. 179.
  5. ^ a b c Engel 2001, s. 11.
  6. ^ Sălăgean 2005, s. 146.
  7. ^ Anonymus, Notary of King Béla: The Deeds of the Hungarians (ch. 11), p. 33.
  8. ^ a b c Sălăgean 2005, s. 140.
  9. ^ Anonymus, Notary of King Béla: The Deeds of the Hungarians (ch. 57), p. 127.
  10. ^ Anonymus, Notary of King Béla: The Deeds of the Hungarians (ch. 53), p. 115.
  11. ^ a b Kristó & Makk 1996, s. 21.
  12. ^ Kristó & Makk 1996, s. Appendix 1.

Kaynakça

Birincil kaynaklar

  • Anonim, Notary of King Béla: The Deeds of the Hungarians (Edited, Translated and Annotated by Martyn Rady and László Veszprémy) (2010). In: Rady, Martyn; Veszprémy, László; Bak, János M. (2010); Anonymus and Master Roger; CEU Press; 978-963-9776-95-1.
  • Constantine Porphyrogenitus: De Administrando Imperio (Greek text edited by Gyula Moravcsik, English translation by Romillyi J. H. Jenkins) (1967). Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies. 0-88402-021-5.

İkincil kaynaklar

  • Bowlus, Charles R. (1994). Franks, Moravians and Magyars: The Struggle for the Middle Danube, 788–907. University of Pennsylvania Press. ISBN 0-8122-3276-3. 
  • Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers. ISBN 1-86064-061-3. 
  • Kristó, Gyula; Makk, Ferenc (1996). Az Árpád-ház uralkodói [=Rulers of the House of Árpád] (Macarca). I.P.C. Könyvek. ISBN 963-7930-97-3. 
  • Madgearu, Alexandru (2005). The Romanians in the Anonymous Gesta Hungarorum: Truth and Fiction. Romanian Cultural Institute, Center for Transylvanian Studies. ISBN 973-7784-01-4. 
  • Sălăgean, Tudor (2005). "Romanian Society in the Early Middle Ages (9th–14th Centuries AD)". Pop, Ioan-Aurel; Bolovan, Ioan (Ed.). History of Romania: Compendium. Romanian Cultural Institute (Center for Transylvanian Studies). ss. 133-207. ISBN 978-973-7784-12-4. 
  • Tóth, Sándor László (1994). "Zaltas". Kristó, Gyula; Engel, Pál; Makk, Ferenc (Ed.). Korai magyar történeti lexikon (9-14. század) [=Encyclopedia of the Early Hungarian History (9th-14th centuries)] (Macarca). Akadémiai Kiadó. s. 741. ISBN 963-05-6722-9. 
Zoltán
Doğumu:  ? Ölümü:  ?
Resmî unvanlar
Önce gelen:
Árpád		Macarların Büyük Prensi (?)
c. 907 – c. 950 		Sonra gelen:
Fajsz (?)

İlgili Araştırma Makaleleri

Kabarlar, 9. yüzyılda Hazarlar’dan ayrılarak Macar kabilelerine katılan Türk halkı.

<span class="mw-page-title-main">Sekeller</span>

Sekeller, ağırlıklı olarak Romanya'nın Sekelistan bölgesinde, daha az olarak güney Macaristan'da yaşayan ve Macarların bir alt grubu olan halk. Macarcanın Sekel lehçesini konuşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Álmos</span>

Álmos veya Almoş (820-895), Macar kabilelerinin öncüsü, hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Árpád</span> Büyük Macar Prensi

Árpád , 9 ve 10. yüzyılların başında Macar kabileleri konfederasyonunun başı. Macarların kutsal hükümdarı (kende) veya askerî lideri (gyula) olarak görev yapmış olabilir. Farklı kaynakların çelişkili bilgiler vermesinden ötürü hayatına dair çoğu detay tarihçiler arasında tartışmalıdır. Bu çelişkilere rağmen Macarların çoğu onu "ülkemizin kurucusu" olarak anar ve Macarların Karpat Havzası'nı ele geçirmesinde Árpád'ın önemli rolü, daha sonraki bazı tarihi kayıtlarda vurgulanmıştır. Árpád ile başlayan hanedanlık, 1301 yılına kadar Macaristan Krallığı'nı yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">I. István</span> Macarların son büyük prensi ve 1000 veya 1001den 1038deki ölümüne kadar Macaristanın ilk kralı

I. István veya Aziz István Macarların son büyük prensi ve 1000 veya 1001'den 1038'deki ölümüne kadar Macaristan'ın ilk Kralı. Doğum yılı belirsizdir, ancak hayatının birçok ayrıntısı, 975'te Esztergom'da veya daha sonra doğduğunu göstermektedir. Doğumunda kendisine pagan Vajk adı verildi. Vaftiz tarihi bilinmiyor. Büyük Prens Géza ve karısı Sarolt'un tek oğluydu. Her iki ebeveyni de vaftiz edilmiş olmasına rağmen, István ailesinin dindar Hristiyan olan ilk üyesi oldu. Ottonya Hanedanının bir parçası olan Bavyeralı Gisela ile evlendi.

<span class="mw-page-title-main">Macar Kabileleri</span>

Macar kabileleri veya Macar boyları, Ural Dağları bölgesinden gelen bu klanlar 9. yüzyılın sonlarında Karpat Havzası'nı işgal edene ve ardından Macaristan Prensliği'ni kurana kadar, Macarların yaşadığı temel siyasi birimlerdi.

<span class="mw-page-title-main">II. Béla</span> Macaristan kralı (1108-1141)

II. Béla, , 1131'den itibaren Macaristan ve Hırvatistan Kralıdır. İsyancı babası Álmos ile birlikte Álmos'un kardeşi Macaristan Kralı Coloman'ın emriyle gözleri kör edildi. Béla, Coloman'ın oğlu II. István döneminde manastırlarda büyüdü. Çocuksuz kral II. István, Béla'yı Helena ile evlendirdi. II. Béla'nın hükümdarlığı boyunca Helena kocasının eş yöneticisi olacak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Macar matematikçiler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu sayfadaki Macar matematikçiler listesi, isim sırasına göre, önce soyadı gelecek şekilde tutulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Előd</span>

Elöd – tarihçi ve Gesta Hungarorum'un yazarı Anonymus'a göre – Macarları 895 yılında Karpat Havzası'na götüren yedi reisten birisiydi.

<span class="mw-page-title-main">Kumanlı Elizabeth</span>

Kumanlı Elizabeth veya Elizabeth Terteroba (1244–1290), Macaristan Kralı V. Stephen'ın eşiydi. 1272'den 1277'ye kadar oğlu IV. Ladislaus'un reşit olmadığı dönemde Macaristan'ın naipliğini yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Levedi</span>

Levedi veya Lebed, Levedias, Lebedias ve Lebedi Macarların bilinen ilk lideri olan bir Macar reisiydi.

<span class="mw-page-title-main">Kádár</span>

Kádár, Macar kroniklerinde adı geçen bir Hun yargıcıdır. Diğer Hunlarla birlikte İskitya'dan Pannonia'ya göç ettiği ve burada yurttaşlarının onu kendi aralarında yargıç olarak atadığı söylenir.

<i>Chronica Hungarorum</i> Johannes de Thurocz tarafından yazılan kronik

Chronica Hungarorum Thuróczy Chronicle olarak da bilinen, János Thuróczy tarafından 1488'de daha önceki birkaç eserin derlenmesiyle yazılan, 15. yüzyıldan kalma Latince Macar bir kroniğidir. Yüzyıllar boyunca Orta Çağ Macaristan tarihinin birincil kaynağı olarak hizmet etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">IV. Ladislaus</span> Macaristan Kralı (1262-1290)

IV. Ladislaus, Kuman Ladislaus olarak da bilinir, 1272'den 1290'a kadar Macaristan ve Hırvatistan Kralıydı. Annesi Elizabeth, Macaristan'a yerleşmiş pagan Kumanlardan bir reisin kızıydı. Yedi yaşındayken Sicilya Kralı I. Charles'ın kızı Elisabeth ile evlendi. Asi bir lord olan Joachim Gutkeled onu kaçırıp hapse attığında, Ladislaus henüz 9 yaşındaydı.

<i>Chronicon Pictum</i> Macaristan Krallığının 14. yüzyıl tarihi kroniği

Chronicon Pictum, 14. yüzyıldan kalma Macaristan Krallığı'na ait bir Orta Çağ resimli kroniktir. Macaristan Kralı I. Lajos'un kraliyet sarayının sanatsal tarzını temsil eder. Eser, sanat, Orta Çağ ve kültür tarihi açısından eşsiz bir kaynaktır.

<span class="mw-page-title-main">III. András</span> 1290 ile 1301 arasında Macaristan ve Hırvatistan Kralı

Venedikli III. András, 1290 ile 1301 yılları arasında Macaristan ve Hırvatistan Kralıydı. Babası, István, Macaristan Kralı II. András'ın] ölümünden sonra doğan oğluydu, ancak István'ın ağabeyleri onu bir piç olarak görüyordu. András Venedik'te büyüdü ve Macaristan'a ilk kez 1278'de asi baron Ivan Kőszegi'nin daveti üzerine geldi. Kőszegi, András'ı IV. Ladislaus'a karşı oynamaya çalıştı, ancak komplo çöktü ve András Venedik'e döndü.

<span class="mw-page-title-main">II. Géza</span> Macaristan ve Hırvatistan Kralı (1130-1162)

II. Géza, 1141'den 1162'ye kadar Macaristan ve Hırvatistan Kralıydı. Kör Béla ve eşi Sırbistanlı Helena'nın en büyük oğluydu. Babası öldüğünde Géza henüz çocuktu ve annesi ve erkek kardeşi Beloš'un vesayeti altında ülkeyi yönetmeye başladı. Tahtın taliplisi Boris Kalamanos, Kör Béla'nın hükümdarlığı sırasında Macaristan'ı ele geçirmiş ve 1146'nın başlarında Alman paralı askerlerinin yardımıyla Pressburg'u geçici olarak ele geçirdi. Misilleme olarak aynı yıl reşit olan Géza, Avusturya'yı işgal etti ve Fischa Muharebesi'nde Avusturya Uçbeyi Heinrich Jasomirgott'u bozguna uğratmıştır.

<span class="mw-page-title-main">III. István</span>

III. István, 1162 ile 1172 yılları arasında Macaristan ve Hırvatistan Kralıydı. Babası II. Géza'nın ölümünden kısa bir süre sonra, 1162 yılının Haziran ayı başlarında kral olarak taç giydi. Ancak Bizans İmparatorluğu'nun sarayına katılan iki amcası Ladislaus ve István, onun taht hakkına itiraz etti. Bizans İmparatoru I. Manuil, taç giyme töreninden yalnızca altı hafta sonra Macaristan'a bir sefer düzenleyerek Macar lordlarını Ladislaus'un yönetimini kabul etmeye zorladı. István, Avusturya'ya sığındı, ancak geri döndü ve Pressburg'u ele geçirdi. 14 Ocak 1163'te ölen Ladislaus'un yerine István'ın küçük amcası ve adaşı IV. István geçti, ancak yönetimi pek popüler değildi. Genç István, 19 Haziran 1163'te amcasını mağlup etti ve onu Macaristan'dan kovdu.

<span class="mw-page-title-main">Emerik</span> Macar kralı (1174-1204)

Emerik, aynı zamanda Henry veya Imre olarak da bilinir, 1196 ile 1204 yılları arasında Macaristan ve Hırvatistan Kralıydı. 1184 yılında babası Macaristan Kralı III. Béla, kral olarak taç giymesini emretti ve 1195 civarında onu Hırvatistan ve Dalmaçya'nın hükümdarı olarak atadı. Emerik, babasının ölümünden sonra tahta çıktı. Saltanatının ilk dört yılında, Emerik'i kendisini Hırvatistan ve Dalmaçya'nın hükümdarı yapmaya zorlayan asi kardeşi András ile savaştı.

<span class="mw-page-title-main">III. Ladislaus</span> Macaristan kralı (1199-1205)

III. Ladislaus, 1204 ile 1205 yılları arasında Macaristan ve Hırvatistan Kralıdır. Kral Emerik'in tek çocuğudur. Ladislaus, küçük oğlunun verasetini güvence altına almak isteyen hasta babasının emriyle kral olarak taç giydi. Ölen kral, kardeşi András'u Ladislaus'un küçük olduğu dönem için naip yaptı. Ancak Dük András çocuğun çıkarlarını göz ardı etti. Sonuç olarak, Ladislaus'un annesi Aragonlu Konstanz, Ladislaus'u da yanına alarak Avusturya'ya kaçtı. Ladislaus beklenmedik bir şekilde Viyana'da öldü.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.