İçeriğe atla

Ziynetullah Ahsen Böre

Ziynetullah Ahsen Böre
Зиннәтулла Әхсән Бүре
Ziynetullah Ahsen Böre
DoğumZiynetullah İmadetdinov
20 Mart 1886(1886-03-20)
Aktuk, Rus İmparatorluğu
Ölüm11 Kasım 1945 (59 yaşında)
Tampere, Finlandiya
Meslekİşadamı, yayımcı, imam

Ziynetullah Ahsen Böre (Tatarca: Зиннәтулла Әхсән Бүре; 20 Mart 1886-11 Kasım 1945), Finlandiya Tatarları arasında işadamı, yayımcı ve imam. Kur'an'ın ilk Fince çevirisinin yayıncısı olarak bilinir. Kumaş ve kürk satan Tampere'de kendi başarılı dükkanı vardı. Ahsen Böre, Tatarlar için "Türk kimliği"nin inatçı bir sözcüsüydü ve ayrıca Türk vatandaşlığı bulunmaktaydı. Dört oğlu Murat, Zeyd, Vasıf ve Feyzi de buz hokeyi oyuncusuydu.

Biyografi

Ziynetullah İmadetdinov, 20 Mart 1886'da Rus İmparatorluğu'nun Nijni Novgorod Guberniyası'nda bulunan Aktuk adlı bir Mişer Tatar köyünde doğdu. Ebeveynleri babası İmadetdin ve annesi Merhaba'ydı. Ahsen Böre'nin babası, kendisine göre, okuma yazma bilmeyen bir köylüydü, ancak günlük namazını asla aksatmayan inançlı bir adamdı. Ahsen Böre ondan ticaret öğrendi ve 1903'te kendisi de ilk kez bir tüccar olarak Sankt-Peterburg'a gitti. Babası ona her zaman doğruluğun önemini hatırlatsa da, Ahsen Böre dini eğitimini köyünün yerel imamı olan Abdulvahap adlı bir adama borçludur. Anılarında, imamı konuyla ilgili sahip olabileceği zor sorulara büyük bir açıklık getirebilen biri olarak hatırlamaktaydı.[1][2][3]

Ahsen Böre, 1906'da Viipuri'ye taşındı. Orada tüccar olarak mesleğine devam etti ve ayrıca küçük bir yerel Müslüman topluluğuna imam olarak hizmet etti. 1910'da Terijoki'ye taşındı ve burada küçük kardeşleriyle birlikte kumaş ve kürk satan bir dükkan kurdu. 1916'da Ahsen Böre Ufa'dan imam olarak mezun oldu.[1][2]

Fin İç Savaşı sırasında, Ahsen Böre Terijoki tren istasyonunda Kızıl Muhafızlar'ın esiriydi ve bu süre zarfında malları çalındı. Serbest bırakıldıktan sonra Sankt-Peterburg'a kaçtı, ancak kısa süre sonra Terijoki'ye geri dönmek zorunda kaldı. Sınırın kapanması Terijoki'deki iş fırsatlarını zayıflattı ve bu nedenle Ahsen Böre 1919'da ailesiyle birlikte Helsinki'ye taşındı. O zamanlar, bazı Tatar aktivist arkadaşları ve örneğin Fin profesör Yrjö Jahnsson, Rusya'daki azınlıkların bağımsızlığı için çabalamaya başladılar, ancak Ahsen Böre bunun umutsuz olduğunu düşündü ve buna şiddetle karşı çıktı. Ardından gelen birçok çatışma nedeniyle sonunda Helsinki'den sınır dışı edildi. Haziran 1920'de ailesiyle birlikte Tampere'ye taşındı. 1922'de Ahsen Böre, Finlandiya vatandaşlığına başvurdu ancak alamadı. Sonunda, 1920'lerin sonlarında Türk vatandaşı oldu.[1][2]

Ahsen Böre'nin 1935 yılında taşındığı Tampere'deki Kirkkokatu Caddesi'ndeki dükkanı.

1922'de Ahsen Böre, Tampere'de bir dükkan kurdu ve bu dükkan bir kez daha kumaş ve kürk satmaya odaklandı. Türk vatandaşı olmadan önce Ahsen Böre'nin, örneğin Londra ve Leipzig'e yaptığı iş seyahatleri için kullandığı bir Nansen pasaportu bulunaktaydı. Dükkanına İngiltere'den kostüm kumaşları, Fransa'dan tekstiller, Belçika'dan dantel kumaşlar, Almanya'dan kürkler ve tekstiller, Türkiye'den halılar ve Japonya'dan tekstiller gibi yabancı üreticilerden ürünler aldı.[1][2]

Ahsen Böre, kendisini bir Tatar olarak tanımlamayı reddetti ve bunun yerine kendisini bir "İdil Türkü" olarak gördü. Bir Türk vatandaşı olarak, Mustafa Kemal Atatürk'ün milliyetçiliğinden ilham aldı ve Türkiye'nin izinden giderek, ana dilindeki Arap alfabesinin Latin alfabesiyle değiştirilmesinden yanaydı. Fin Tatar toplumundaki herkes bu fikre bu kadar hevesli değildi, ancak bazıları öyleydi ve özellikle biraz sonra, reform toplumun her yerine yayıldı.[1][2]

1928'den itibaren Ahsen Böre, Tatarlar veya onun deyimiyle Finlandiya Türkleri için bir okul kurulması için de harekete geçti. Bu hayali ancak ölümünden sonra gerçekleşti. Okul Helsinki'de 21 yıl faaliyet gösterdi ve "Türk" (Turkkilainen kansakoulu) adını kullansa da çoğunlukla Türkçe değil Tatarca öğretiyordu.[1][2]

1931'de Ahsen Böre, Lord Headley'nin İslam'a odaklanan eserinin Fince çevirisini yayınladı. 1936'da Ahsen Böre, Kur'an'ı Finceye çevirme sürecini başlattı. Metnin resmi tercümanı Rus doğumlu Georg Pimenoff'tu ve düzeltmeyi Fin okul müdürü Jussi Ahtinen-Karsikko yaptı, ancak Ahsen Böre de bu süreç için çok zaman harcadı ve Tatar arkadaşı Hasan Hamidullah'a göre bu süreçte sağlığını feda etti. Kur'an 1942'de yayınlandı. Yayının önsözünde Ahsen Böre, Finlerden olumlu bir şekilde bahsetti; "Finlandiya'da bulunduğum süre boyunca Finlerin aydınlanmış olduğunu ve her şeyin doğru resmini elde etmek istediklerini fark ettim". Mannerheim, Kur'an'ı Müslüman askerler arasında dağıttığı için Ahsen Böre'ye teşekkür etti.[1][2]

Ahsen Böre, 11 Kasım 1945'te Tampere'deki evinde hayatını kaybetti. Cenazesi Helsinki'deki Tatar mezarlığına gömüldü.[1]

Ailesi

Aile portresi, 1935 - soldan sağa; Zekiye, Zinnetullah, Gülanber, Vasıf, Zeyd, Rusane, Safiye, Murat, Feyzi.

Ziynetullah Ahsen Böre üç kez evlendi. İlk eşi Katiye Ziyadetdin, ikinci eşi Mürside Bedretdin ve üçüncü eşi Safiye Kemaletdin'di. İlk evliliğinden Saadetbanu ve Afife adında iki kızı, ikinci evliliğinden ise Gülanber adında bir kızı oldu. Üçüncü evliliğinden Ahsen Böre'nin iki kızı ve dört oğlu oldu. Kızları Zekiye ve Rusane, erkek çocukları ise buz hokeyi oyuncusu Feyzi, Murat, Zeyd ve Vasıf'tı. Feyzi ayrıca hayatının ilerleyen dönemlerinde İstanbul'da kitapçı olarak çalıştı ve 1972'de ilk Türkçe-Fince sözlüğünü yayınladı. Murat Ahsen Böre babasının ölümünden sonra dükkanını işletti.[1][2]

Ahsen Böre'nin Fettehutdin, Halime, Zahidullah, Halise, Abdullah, Abdulkayyum, Abdülhak, Katiye olmak üzere sekiz kardeşi bulunuyordu. (Halise ve Abdulkayyum küçükken öldüler.)[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h i j Suikkanen, Mikko (Nisan 2012). "Yksityinen Susi - Zinetullah Ahsen Bören (1886-1945) eletty ja koettu elämä" (PDF) (Fince). Tampere Üniversitesi. 6 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024. 
  2. ^ a b c d e f g h Leitzinger, Antero (Haziran 2011). "Ahsen Böre, Zinnetullah (1886 - 1945)". Kansallisbiografia. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024. 
  3. ^ Bedretdin, Kadriye (2011). Tugan Tel: Kirjoituksia Suomen tataareista (Fince). Helsinki: Suomen Itämainen Seura. ss. preface. ISBN 978-951-9380-78-0. 

Bibliyografi

  • Bedretdin, Kadriye: Tugan Tel: Kirjoituksia Suomen tataareista. Suomen Itämainen Seura, 2011. ISBN 978-951-9380-78-0
  • Leitzinger, Antero: Mishäärit - Suomen vanha islamilainen yhteisö. Kirja-Leitzinger, 1996, Helsinki. ISBN 952-9752-08-3

Ek okuma

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Göktürk Kağanlığı</span> Türk adını kullanan ilk Türk devleti

Göktürk Kağanlığı, asıl ismiyle Türk Kağanlığı Göktürkler tarafından kurulmuş ve 552-744 yılları arasında Orta ve İç Asya'da hükümdarlık sürdürmüş bir Türk imparatorluğudur ve bozkırların ilk model devletidir. Asya Hun İmparatorluğu'ndan sonra 2. Büyük Devlet lakabını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Turancılık</span> Ural-Altay kökenli halkları birleştirmeyi hedefleyen pan-milliyetçi

Turancılık veya Pan-Turanizm, tüm Ural-Altay kavimlerinin birliğini savunan siyasi görüş. İlk olarak Macarlar, Finler, Estonlar ve Rusya içindeki Fin-Ugor kavimleri ile beraber Tunguzlar, Moğollar ve Türklerin bir araya getirilmesi olarak ortaya çıkmıştır. Türkçü ve Turancı olan Ziya Gökalp, Türkçülüğün Esasları isimli eserinde Turancılığın; Macarları, Moğolları, Tunguzları, Finuvaları içine alan bir kavimler karması olmadığı görüşünü belirterek Turancılığı Türk halkları ile sınırlandırmış ve Türkçülük ile aynı anlamda kullanmıştır. Turancılık bugünkü Türkî devletlerde bu şekilde benimsense de esas olarak Fin tarihçi Matthias Alexander Castrén tarafından Ural-Altay kavimlerinin birliğini sağlamak amaçlı ortaya atılmış bir görüştür.

<span class="mw-page-title-main">Fince</span> Sondan eklemeli Finlandiyanın resmi dili

Fince (

<span class="mw-page-title-main">Nasreddin Hoca</span> efsanevi kişi ve mizah kahramanı

Nasreddin Hoca, Anadolu Selçuklu Devleti döneminde, Hortu ile Akşehir çevresinde yaşamış olan efsanevi kişi ve mizah kahramanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Alvar Aalto</span> Fin mimar ve tasarımcı

Hugo Alvar Henrik Aalto, Fin mimar. 20. yüzyılın en önemli mimarları arasında yer alan Aalto mimarlık, mobilya, tekstil ve cam işleri alanlarında tasarımlar yaptı. Aalto'nun erken dönem kariyeri, 20. yüzyılın ilk yarısında Finlandiya'daki ekonomik gelişime ve sanayileşmeye rast gelmekte olup Ahlström-Gullichsen ailesi başta olmak üzere müşterilerinin pek çoğu sanayiciydi. 1920'lerden 70'lere kadar süren kariyeri boyunca yapıtları sırasıyla İskandinav Klasisizmi, 1930'larda daha rasyonel Uluslararası Üslup Modernizmi, 1940'larla beraber daha organik modernist anlayışının etkileriyle tasarlandı. Yine de kariyeri boyunca en belirgin özelliği Gesamtkunstwerk, bir bütün sanat olarak taşıdığı kaygıdır; öyle ki - ilk eşi Aino Aalto ile beraber – sadece binayı değil, onun iç yüzeylerinden mobilyalarına, lambalarına, cam işlerine kadar pek çok bileşeniyle müdahale etti. Kendisi tarafından tasarlanan Alvar Aalto Müzesi, onun memleketi olarak kabul edilen Jyväskylä'dadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'nin Avrupa Birliği üyelik süreci</span> Türkiyenin Avrupa Birliğine devam eden katılım süreci

Türkiye, 14 Nisan 1987 tarihinde AB'nin öncülü olan Avrupa Ekonomik Topluluğuna (AET) tam üye olmak için yaptığı başvurunun ardından Avrupa Birliği'ne (AB) üye ülke olarak katılımını müzakere etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Şirvanşahlar Devleti</span>

Şirvanşahlar Devleti ,(Arapça/Farsça: شروانشاه) — 861-1538 yılları arasında Güneydoğu Kafkasya'da, ağırlıklı olarak günümüz Azerbaycan Cumhuriyeti'de ve kısmen de günümüz Dağıstan topraklarında var olmuş ve sonradan Azerbaycanlılaşmış bir devlettir. Devletin sınırları doğuda Derbent'ten, Kür Nehri'nin Hazar Denizi'ne döküldüğü noktaya kadar uzanarak, Şirvan tarihi bölgesi ile bazen batıda Gence şehrine kadar ulaşmış, ayrıca farklı dönemlerde Şeki, Karabağ ve Beylegan'ı da kapsamıştır. Başkenti Şamahı ve Bakü olmuştur.

Müzeler listesi ülkeler bazında alfabetik sıra ile verilmiştir. Kültürel, sanatsal, bilimsel veya tarihsel bir ilgi konusu olabilecek objeleri bir araya getiren ve halka sergileyen her çeşit kamu ve özel kuruluşlar müze olarak kabul edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Türkmenleri</span> Anadoluda yaşamını sürdüren çoğunlukla Oğuz kökenli Türk halkları

Türkiye Türkmenleri ya da Anadolu Türkmenleri, Anadolu Oğuzları veya kısa söylenişiyle Türkmenler, Selçuklular döneminde Anadolu ve çevresinde Türkmeneli denen bölgelerde yerleşmeye başlayan, dilleri Türkiye Türkçesine bağlı Anadolu ağızları içinde ele alınan ve Türkiye Türklerini oluşturan Oğuz oymakları Müslüman olup, Hanefi Sünni ve Anadolu Aleviliği olarak görülür. Anadolu’nun Türkleşmesi sürecinde etkili olmuşlardır. Türkmen (تركمنلر) ve Yörük (يوروك) kelimeleri tarihî belgelerde eş anlamlı olarak da kullanılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinde, yerleşim durumuna ve şekline bağlı olarak köylü «Türk» olarak adlandırılırken, göçer veya yarı-göçer topluluklar «Türkmen» ya da «Yörük» tabiriyle anılmışlardır. Aşiretler, yerleşik veya konar-göçer olma durumlarına ve bulundukları bölgelere göre «Türkmen» ya da «Yörük» adını almışlardır. Kimilerine göre Kızılırmak'ın doğusundakilere Türkmen batısındakilere ise Yörük denir. Maraş ve çevresinde yaşayan Dulkadirli Türkmenleri için Osmanlı kaynaklarında hem Türkmen hem de Yörük tabiri birlikte kullanılmıştır. Etnik olarak akraba oldukları Türkmenistan Türkmenleri ile aynı adı taşıdıkları gibi kimi uruğ/oymak adları da ortaktır.

<span class="mw-page-title-main">Riikka Purra</span> Fin siyasetçi

Riikka Purra, 2023'ten beri Finlandiya Başbakan Yardımcısı olarak görev yapan Finlandiyalı bir siyasetçidir. Ayrıca Finlandiya Parlamentosu'nda Uusimaa seçim bölgesi için görev yapan, Gerçek Finler üyesidir. Ağustos 2021'de Jussi Halla-aho'dan sonra partinin yeni lideri seçildi.

<span class="mw-page-title-main">Finlandiya İslam Cemaati</span>

Finlandiya İslam Cemaati , Finlandiya'da yerleşik Tatar müslümanlarının kurduğu bir dernektir. Helsinki'de Suomen Muhamettilainen Seurakunta adıyla kurulmuş, 24 Nisan 1925'te Finlandiya devletince dinî dernek olarak tanınmıştır. Tatar toplumunun dinî ve kültürel etkinlikleri için kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Aisa Hakimcan</span>

Aisa Hakimcan 20. yüzyılın başlarında Finlandiya'ya taşınan Mişer Tatarlar bir sanatçı, başkan ve yayıncıydı.

<span class="mw-page-title-main">Ömer Tahir</span>

Ümer (Ömer) Tahir, Tatar kültür nüfuzu sahibi, araştırmacı, kamu görevlisi, öğretmen ve türkoloji doktoru, felsefe doktoru ve yargıç yardımcısı. 1900'lerin başında Finlandiya'ya taşındı. Tahir, dünya çapında birçok farklı altaistik ve türkoloji konferansına araştırmacı olarak katılmıştır. Çok yönlü dil becerilerine ve kültürel bilgiye sahipti ve bu nedenle örneğin başkan Urho Kekkonen ile çalıştı.. Tahir, Sovyet döneminde Fin Tatarları ile Rus Tatarları arasında ilişkilerin kurulmasında önemli bir figürdü. Tataristan cumhurbaşkanı, kültürel çalışmaları nedeniyle 1998'de Tahir'i ödüllendirdi. Ömer Tahir ve eşi Halide'nin üç çocuğu vardı; Okan, Rahile ve Tinet. Tahir, Nijni Novgorod Guberniyası'da doğdu ve Helsinki'de öldü.

<span class="mw-page-title-main">Finlandiya Tatarları</span> etnik grup

Finlandiya Tatarları topluluğu yaklaşık 600-700 üyesi olan Finlandiya'daki etnik azınlık. Topluluk, 1800'lerin sonları ile 1900'lerin başları arasında, Mişer Tatar tüccarlarının Rusya İmparatorluğu'nun Nijni Novgorod Guberniyası göç etmesi ve sonunda Finlandiya'ya yerleşmesi ile kuruldu. Tatarlar, cemaatlerinin ana binasına Helsinki'de sahiptir. Farklı şehirlerde de kültür dernekleri kurdular. Finlandiya'daki ilk İslam topluluğudur.

<span class="mw-page-title-main">Järvenpää Camii</span>

Järvenpää Camii, Finlandiya'nın Järvenpää kentinde bulunan bir camidir. Cami, 1942 yılında inşa edilmiş olup Finlandiya İslam Cemaati'ne aittir.

<span class="mw-page-title-main">Murat Ahsen Böre</span>

Murat Ahsen Böre, Tatar asıllı Fin eski buz hokeyi oyuncusu. Kariyerine 1935'te Ilves'te başladı ve 1938'e kadar takımda kaldı. Daha sonra HJK Helsinki'de bir sezon oynamak için geri döndü. Tatar iş adamı Ziynetullah Ahsen Böre'nin oğlu olup kardeşleri Feyzi, Zeyd ve Vasıf da buz hokeyi oyuncusuydu. Türk vatandaşlığı da bulunmaktaydı.

Zeyd Ahsen Böre, Tatar asıllı Fin eski buz hokeyi oyuncusu. Kariyerine 1942'de TBK Tampere'de başladı ve 1946'ya kadar takımda kaldı. Tatar iş adamı Ziynetullah Ahsen Böre'nin oğlu olup kardeşleri Feyzi, Murat ve Vasıf da buz hokeyi oyuncusuydu. Türk vatandaşlığı da bulunmaktaydı.

Vasıf Ahsen Böre, Tatar asıllı Fin eski buz hokeyi oyuncusu. Kariyerine 1942'de TBK Tampere'de başladı ve 1945'e kadar takımda kaldı. Tatar iş adamı Ziynetullah Ahsen Böre'nin oğlu olup kardeşleri Feyzi, Murat ve Zeyd de buz hokeyi oyuncusuydu. Türk vatandaşlığı da bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Feyzi Ahsen Böre</span>

Feyzi Ahsen Böre, Tatar asıllı Rus eski buz hokeyi oyuncusu. Kariyerine 1934'te Ilves'te başladı ve 1945'e kadar takımda kaldı. Ahsen Böre, Tatar bir aileden geliyordu ve çocukken Finlandiya'ya taşındı ancak hiçbir zaman vatandaşlık almadı. Sonunda Türkiye vatandaşı oldu. Tatar iş adamı Ziynetullah Ahsen Böre'nin oğlu olup kardeşleri Murat, Zeyd ve Vasıf da buz hokeyi oyuncusuydu.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Hamidullah</span>

Hasan Hamidullah veya Hasan Kulik, Tatar asıllı Fin yazar ve esnaf. Hamidulla, topluluğunun en aktif yazarları ve yayıncıları arasındaydı. Eserleri tarih, dini metinler ve ayrıca şiir ve oyunlar gibi düzyazı metinlerinden oluşuyordu. Hamidullah'ın kendi matbaası vardı ve eserlerini ücretsiz olarak dağıtıyordu. Hamidullah, onlarca yıl boyunca kurduğu bir elektronik dükkanını işletiyordu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.