İçeriğe atla

Ziya Rızkı

Ziya Rızkı (25 Aralık 1919, Limasol - 27 Ekim 1994, Londra), Kıbrıslı Türk siyasetçi, Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) idarecisi, bürokrat ve spor adamı. Çeşitli kazalarda İş Bulma ve Çalışma Dairelerinde üst düzey yöneticiliğe yükselen Rızkı, bununla beraber yürüttüğü spor hayatında, kurucuları arasında bulunduğu Limasol Türk Spor Kulübünün başkanlığını yıllarca yaptı ve Doğan Türk Birliğinin kuruluşunda rol oynadı. Kuruluşundan 1970'e dek TMT'nin Limasol serdarı olan Rızkı, 1974'te Kıbrıs Harekâtı sonrası güneyde kalan Limasol Türk halkına önderlik etti. 1970-1976 arasınnda parlamentoda yer aldı; 1977'de Toplumcu Kurtuluş Partisinin ilk kadroları arasında bulundu ve Kıbrıs Türk toplumunda sosyal demokrasi fikrinin yayılmasına önayak olan şahsiyetler arasında yer aldı. 1976-1985 yılları arasında Girne belediye başkanlığı yaptı; 1981 devlet başkanlığı seçimlerinde Rauf Denktaş'a karşı aday olarak toplumda o tarihe dek Denktaş'a karşı görülmüş en güçlü adaylığı sergiledi. 1985-1994 yıllarında tekrar mecliste yer aldı.

İlk yılları, çalışma ve spor hayatı

25 Aralık 1919'da Limasol'da Fadile ve Mehmet Hulusi Rızkı çiftinin çocuğu olarak doğan Ziya Rızkı, ilk ve ortaokulu bu şehirde tamamladıktan sonra Limasol Yüksek Ticaret Lisesinde üç yıllık eğitim gördü. Sonrasında Modern Language School'u bitirdi.[1][2]

Henüz Limasol'da bir Türk kulübü yokken futbol hayatına başlayan Rızkı, AEL takımından teklif alsa da bunu milliyetçi düşünceleri nedeniyle kabul etmedi. 1938'de Limasol Türk Spor Kulübünün kurucularından ve ilk sporcularından oldu. 1942'de kulübün genel sekreterliğine, 1948'de başkanlığına getirildi. Limasol Türk Spor Kulübünün, Doğan Güneş Spor Kulübüyle birleşip Doğan Türk Birliği kulübünü oluşturmasında rol oynadı. Sonraları başkanlığı Doğan Güneş kökenli İsmail Karagözlü'ye bıraktı. Kıbrıs Türk sporuna yöneticiliğin yanı sıra antrenör ve hakem olarak da katkı koyan Rızkı'ya, spora katkılarından ötürü Kıbrıs Türk Spor Yazarları Derneği tarafından 1987'de Spor Üstün Hizmet Ödülü verildi.[3]

1940-1950 arası Britanya Savaş Bakanlığı görevlisi olarak çalıştı. Buradaki görevi, askerî işlerde tercümanlık yapmaktı. On yıllık görevi boyunca Limasol, Lefkoşa, Dikelya, Larnaka ve Polemitya'da çalışmalar yaptı.[2] 1950'de Limasol İş Bulma Dairesinde, Müdür Yardımcısı pozisyonuyla çalışmaya başladı. 1953-57 yıllarında Limasol İş Bulma Dairesi müdürülüğü yaptı. 1957-63 yılları arası önce Baf, sonra Limasol'da Çalışma Dairesi müdürlüğü yaptı. 1957'de kurulan Sosyal Sigortaların kuruluşunda etkin rol oynadı.[1][4]

Mücahitlik ve siyasi kariyer

Türk Mukavemet Teşkilatının (TMT) 1958'de kuruluşunun ardından Limasol'da ilk yemin eden kişi olan Rızkı, 1970'e dek TMT'nin Limasol Serdarlığı görevini yürüttü.[1] 1970'te Kıbrıs Cumhuriyeti Temsilciler Meclisine, Limasol bölgesinden Ayhan Halit Acarkan, Mustafa Çağatay ve Ekrem Avcıoğlu ile birlikte dört kişilik bir "yeşiller" grubu oluşturarak girdi. Karşısında Ramadan Cemil gibi isimler yer aldı. Bu seçimde hitabetiyle halkın takdirini cezbeden Rızkı, halkın %50'sinin fazlasından tercih oyu aldı. Grubundaki diğer üç kişiyle beraber Limasol milletvekili olarak seçildi.[5] 1974'te Kıbrıs Harekâtı sonrası, Limasollu Türklerin çoğunluğuyla beraber Ağrotur'daki İngiliz üssüne sığındı. Burada altı ay kadar Happy Valley ve Paramal kamplarda kalan Limasol Türk halkı için liderlik rolü üstlendi, oluşturulan yedi koordinasyon biriminin başkanlığını yaptı. Rızkı'nın başkanlığındaki birimlerin girişimleriyle, 12-27 Ocak 1975 arasında buradaki Türkler uçaklarla Türkiye'nin Akdeniz Bölgesi'ndeki illere taşındılar; sonrasında 1-10 Şubat 1975 günlerinde Gazimağusa Limanı üstünden Kuzey Kıbrıs'a getirildiler.[6]

Bunun ardından Kıbrıs Türk Federe Devleti'nin Kurucu Meclisinde de Limasol milletvekili olarak yer alan Rızkı, 1976'da muhalefet kanadını tercih etti ve Halkçı Parti üyesi oldu. 1976'da, Limasolluların göçmen olarak yerleştirildiği Girne'nin belediye başkanlığına seçildi. 1977'de Toplumcu Kurtuluş Partisine (TKP) geçti.[1] Bu partinin ilk kadroları arasında yer alan Rızkı, Alpay Durduran, Burhan Nalbantoğlu, Mustafa Akıncı, İsmail Bozkurt, Kemal Aktunç, Arif Hasan Tahsin gibi isimlerle birlikte sosyal demokrasi düşüncesinin Kıbrıs Türk toplumunda yayılmasında fikir önderlerinden oldu.[7] Sonraki dönem tekrar Girne belediye başkanlığına seçilen Rızkı, bu görevi 1985'e dek yürüttü.[1]

Rızkı, 1981 devlet başkanlığı seçiminde Rauf Denktaş'a karşı TKP'den aday oldu. Bu tarihe dek Denktaş'ın karşısına çıkan en iddialı aday olarak kabul edilir; bununla birlikte %30,53 oy alarak seçimi kaybetti. Bu sonuçta Türkiye'deki askerî yönetimin müdahalesinin bulunduğuna dair iddialar mevcuttur. 1985 ve 1990 seçimlerinde TKP'den Girne milletvekili seçilen Rızkı, TKP'nin 1990 seçimlerinden sonra meclisi boykot etmesi nedeniyle aktif bir parlamenter olarak görev yapmadı.[1]

Mustarip olduğu bir hastalıktan dolayı 1994'te Londra'da öldü.[1] Hatırasını yaşatmak için Girne'deki Hürriyet Caddesi'in adı Ziya Rızkı Caddesi olarak değiştirildi; 1995'te Ziya Rızkı Vakfı kuruldu.[3]

Konuyla ilgili yayınlar

  • Sadrazam, Halil (2017), Leymosun/Limasol'dan Bir Lider: Ziya Rızkı, Lefkoşa: Söylem Yayınları 

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g Hasgüler, Mehmet (4 Ağustos 2017). ""Halk Adamı" Ziya Rızkı!". Kıbrıs. 10 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2018. 
  2. ^ a b Hakeri, Bener Hakkı (2006). Kültürümüzde Sanatçılar ve Yazarlar İsimler Sözlüğü (3. bas.). Lefkoşa: Hakeri Yayınları. s. 71. 
  3. ^ a b Hatay, Yücel (2007). Sporumuzda İz Bırakanlar. Lefkoşa: Ajans Yay Ltd. ss. 202-207. 
  4. ^ "Yitirdiklerimiz: Ziya Rızkı". Kıbrıs. 4 Ağustos 2017. 10 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2018. 
  5. ^ "Acarkan: "Denktaş, Ziya Rızkı'yı kabinede istemedi"". Haber Kıbrıs. 26 Aralık 2011. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  6. ^ Emircan, Mehmet Salih. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri (2 bas.). Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. s. 18. 
  7. ^ Hasgüler, Mehmet; Özkaleli, F. Murat (2010). Kıbrıs’ta Metamorfoz ve Paradigma Değişimi. Ankara: International Strategic Research Organization. s. 145. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rauf Denktaş</span> Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı

Rauf Raif Denktaş, Kıbrıs Türkü siyasetçi ve yazardır. Denktaş, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanıdır. 1983'ten 2005'e kadar toplamda 21 yıl 5 ay 9 gün cumhurbaşkanlığı yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Ali Talat</span> 2. KKTC cumhurbaşkanı

Mehmet Ali Talat,, Kıbrıs Türkü siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Girne</span> Kuzey Kıbrısta şehir

Girne, Kıbrıs'ta bir liman kentidir. Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Girne kazasının ve fiili olarak parçası olduğu Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Girne ilçesinin yönetim merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Limasol</span> Kıbrısta bir şehir

Limasol veya Leymosun, Kıbrıs'ta bir şehirdir. Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Limasol kazasının merkezidir. Bir liman kenti olup, ekonomisinde turizm sektörü de rol oynamaktadır. Nüfusu 168.400'dür.

<span class="mw-page-title-main">Türk Mukavemet Teşkilatı</span> EOKA örgütüne karşı mücadele etmek için kurulan silahlı örgüt

Türk Mukavemet Teşkilatı ya da Türk Direniş Örgütü, Kıbrıs Türk toplumunun taksim hedefini gerçekleştirmek için faaliyet gösteren silahlı örgüttür. Kıbrıslı Rumların EOKA örgütüne karşı faaliyet göstermek üzere 1957'de kurulan TMT, 1958'de fiilî olarak faaliyet göstermeye başladı. Daha sonraları Millî Muhafız Ordusu, Akritas örgütü ve EOKA-B ile mücadele etti. 1 Ağustos 1976 tarihinde Kıbrıs Türk Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı'na dönüştürüldü. Üyelerine "mücahit" denmekteydi. Kıbrıs Harekâtı'nın başladığı 20 Temmuz 1974 tarihinde TMT üyesi 17.151 mücahit bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Doğan Türk Birliği SK</span>

Doğan Türk Birliği, Girne'nin sarı ve lacivert renkli takımıdır. 1938 yılında Limasol'da doğan takım Kuzey Kıbrıs Birinci Ligi'nde mücadele etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Cumhuriyetçi Türk Partisi</span> Kuzey Kıbrısta bir siyasi parti

Cumhuriyetçi Türk Partisi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ndeki bir siyasi partidir. Ahmet Mithat Berberoğlu'nun kurduğu ve Tufan Erhürman'ın yürüttüğü parti mecliste 18 milletvekili ile temsil edilmektedir.

Ulusal Birlik Partisi, genel başkanı Ünal Üstel olan, 11 Ekim 1975 tarihinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti eski cumhurbaşkanı Rauf Denktaş tarafından kurulan siyasi partidir. Partinin merkezi Lefkoşa'dadır. Parti, kuruluşundan 2003 seçimlerine kadar 1994-1996 yılları dışında iktidardaydı.

Toplumcu Kurtuluş Partisi (TKP) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetindeki eski bir siyasi partidir. 18 Mart 1976 tarihinde, Halkçı Parti'den üyeler tarafından kurulan ve 3 Haziran 2007'de kendini feshederek Toplumcu Demokrasi Partisi'ne katılan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti siyasi partisi.

Barış ve Demokrasi Hareketi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde 2000-2006 yılları arasında varlığını sürdürmüş bir siyasi oluşumdur.

Burhan Nalbantoğlu, Kıbrıs Türkü tıp doktoru ve siyasetçi. Türk Mukavemet Teşkilatının kurucuları arasında yer almıştır.

Mustafa Çağatay, Kıbrıslı Türk devlet adamı ve siyasetçi. Kıbrıs Türk Federe Devleti'nin 1978-1983 arasında başbakanlık görevini yürüttü. 15 Kasım 1983'te KKTC'nin kuruluşunda kurucu başbakandı.

<span class="mw-page-title-main">Serdar Denktaş</span> Kıbrıslı Türk siyasetçi

Serdar Denktaş, Kıbrıs Türkü siyasetçidir.

Mehmet Hasgüler Kıbrıslı Türk akademisyen ve yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Akıncı</span> 4. KKTC cumhurbaşkanı

Mustafa Akıncı, Kıbrıs Türkü siyasetçi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin 4. Cumhurbaşkanı. 2015'ten 2020'ye kadar cumhurbaşkanlığı görevini yaptı. 2015 cumhurbaşkanlığı seçiminde %60,6 oy oranıyla ikinci turda Cumhurbaşkanı seçilen Akıncı, Cumhurbaşkanlığı süresince Nikos Anastasiadis'le görüşerek Kıbrıs sorununa iki toplumlu, iki bölgeli bir federasyon çerçevesinde çözüm bulmaya çalıştı, çözüm süreci 2017 yılında çöktü. 2020 seçimine bağımsız aday olarak katılmış ve seçimi ikinci turda kaybetmiştir. Son seçimden sonra aktif siyaseti bıraktığını açıklamıştır.

Ayhan Halit Acarkan Kıbrıs Türkü siyasetçi ve diş hekimi.

<span class="mw-page-title-main">Demokrat Parti (KKTC)</span> Kuzey Kıbrısta bir siyasi parti

Demokrat Parti ya da kısaltmasıyla DP, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ndeki muhafazakâr ve Kıbrıs Türk milliyetçisi bir siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Salih Miroğlu</span>

Salih Miroğlu KKTC'li siyasetçi ve hekim.

Filiz Naldöven, Kıbrıslı Türk şair, yazar ve öğretmendir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Muzaffer Gürkan ve Ayhan Hikmet cinayetleri</span>

Kıbrıs'ta yayımlanan Cumhuriyet gazetesini çıkaran, Kıbrıs Türk Halk Partisinin kurucuları olan Ahmet Muzaffer Gürkan ve Ayhan Hikmet, 23 Nisan 1962'yi 24 Nisan'a bağlayan gece faili meçhul cinayetlere kurban gittiler. İki gazeteci de evlerinde öldürüldü, Hikmet'in cinayeti yatağında, karısının gözü önünde gerçekleşti. Bu cinayetler, Cumhuriyet gazetesinin 23 Nisan 1962 tarihli nüshasında, Bayraktar Camii'nin bombalanması olayıyla ilgili açıklamaların yapılmasının hemen sonrasında yaşandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.