İçeriğe atla

Ziya Hurşit

Ziya Hurşit
Ziya Hurşit
Doğum1892
Hemşin, Rize, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm14 Temmuz 1926
İzmir, Türkiye
Ölüm sebebiİdam
Defin yeriKokluca Mezarlığı, İzmir
MilliyetTürk
MeslekSiyasetçi
İzmir Suikastı duruşmalarından çıkan idam kararı sonrası asılarak idam edilen Ziya Hurşit Bey.

Ziya Hurşit Bey (1892, Hemşin - 14 Temmuz 1926, İzmir), Türk siyasetçi.

Almanya'da eğitim görmesinin ardından, Trabzon delegesi olarak Erzurum Kongresi'ne katıldı. Kurtuluş Savaşı'nda da mücadele eden Ziya Hurşit Bey; Türkiye Büyük Millet Meclisinin I. döneminde İkinci Grup'ta, Lazistan milletvekili olarak yer aldı. Bir dönem Yozgat İstiklâl Mahkemesi üyeliği yaptı. Meclisin II. döneminde milletvekilliğine aday gösterilmedi.

14 Haziran 1926 tarihinde, Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa'ya İzmir'de yapılması planlanan suikastın tetikçileri arasında yer aldı. Planın gün yüzüne çıkmasının ardından tutuklandı ve İzmir'e gelen İstiklâl Mahkemesi tarafından yargılandı. İdam cezasına çarptırılan Ziya Hurşit Bey'in cezası, 14 Temmuz günü İzmir'de infaz edildi.

İlk yılları ve eğitimi

1892 yılında, Rize'nin Hemşin ilçesinde doğdu.[1] Babası Kadı Hurşit Efendi, Ardahan taraflarından Rize'ye gelen Kürdoğlu ailesine mensuptu.[1] İlk ve orta öğrenimini Trabzon'da alan Ziya Hurşit, daha sonraları Almanya'nın Danzig şehrinde gemi inşaatı ve telsiz öğrenimi gördü.[1] Öğreniminin ardından Eskişehir Sultanisi'nde Almanca öğretmenliği yapmaya başladı. 21 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihleri arasında düzenlenen Erzurum Kongresi'ne Trabzon delegesi olarak katıldı.

Siyasî kariyeri

Mustafa Kemal Paşa, Erzurum Kongresi'nde tanıdığı Ziya Hurşit Bey'i Lazistan milletvekili adayı olarak gösterilirken, ağabeyi Faik Bey'i de Sivas'a vali olarak atadı.[1] Mecliste divan kâtipliği yapan Ziya Hurşit Bey, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin muhalefeti konumundaki İkinci Grup'ta yer aldı.[1] Meclisin II. döneminde ise milletvekilliğine aday gösterilmedi.[2] 8 Eylül 1921 günü Başkomutanın emriyle kurulan Yozgat İstiklâl Mahkemesi'ne atanmış ancak gitmemiştir.[3]

Siyaset sonrası yaşamı

II. dönemde milletvekili olamamasının ardından siyasi hayatını sonlandıran Ziya Hurşit Bey, ağabeyi Faik Bey ve kardeşi Fazıl Bey'in yardımlarıyla, Esad Bey ile birlikte ticarete başladı. Ticarette zarar etmesinin ardından Faik Bey, anılarında okul arkadaşı Hariciye Müsteşarı Tevfik Kamil Bey'e Ziya Hurşit'i devlete yerleştirmek için rica ettiğini; ancak Başbakan İsmet Paşa'nın bunu reddettiğini yazmaktadır.[2] Bir müddet, 17 Kasım 1924'te kurulmuş olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın Karadeniz yöresinde teşkilatlanması için uğraştıysa da parti 5 Haziran 1925'te kapatıldı.[2]

16 Haziran 1926 tarihinde İzmir'de Mustafa Kemal Paşa'ya karşı suikast hazırlığı yapmakta olduğu gerekçesiyle tutuklandı. Yapılan suçlamaya göre Ziya Hurşit'le birlikte hareket eden "Gürcü" Yusuf, "Laz" İsmail ve "Çopur" Hilmi; Kemeraltı karakolu önünde Mustafa Kemal Paşa'ya ateş edeceklerdi. Ziya Hurşit ve arkadaşları kargaşadan yararlanarak Yemiş çarşısında bekleyen bir arabayla "Giritli" Şevki'nin rıhtımda bekleyen motoruna binip Sakız Adası'na kaçacaklardı. Fakat son anda "Giritli" Şevki'nin pişmanlık duyarak suikastçıları ihbar etmesi sonucu Ziya Hurşit ve arkadaşları yakalandılar. İzmir'de İstiklâl Mahkemesi yapılan duruşmalar sonucunda Ziya Hurşit, idam cezası alan on beş (ikisi gıyabında) kişi arasında yer aldı. 14 Temmuz 1926'da İzmir'de asılarak infaz edildi.

Popüler kültürdeki yeri

Ziya Hurşit Bey'in ismi Şükrü Bey ile birlikte, kendileriyle aynı dönemde milletvekilliği yapan Rıza Nur'un yazdığı bir şiirde geçer. Bu şiirde adı geçen kişiler, hürriyet kahramanı ve şehitler seviyesine yükseltilmektedir:[2]

Sonuncu Şükrü, Ziya Hurşid'dir.
Millet yolunda ölen şehiddir.
Kahramanlığını söylet işittir!
Savur bombayı, adın söylensin!

Ziya Hurşit Bey'in kardeşi Faik Günday'ın torunu Hakan Günday'ın 2009 yılında yayımlanan Ziyan adlı romanının ana karakterlerinden birisi olarak yer aldı.[4]

Ziya Hurşit'i, TRT'nin hazırladığı Kurtuluş dizisi ve Cumhuriyet filminde Tarık Ünlüoğlu canlandırmıştır.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e Kocahanoğlu, Osman Selim; sf. 228
  2. ^ a b c d Kocahanoğlu, Osman Selim; sf. 229
  3. ^ Aybars, Ergun (1975). İstiklal mahkemeleri (PDF) (birinci bas.). İstanbul: Bilgi Yayınevi. s. 147. 30 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Ekim 2021. 
  4. ^ Cömert, Hasan (16 Eylül 2009). "'Atatürk'ü öldürmek isteyen adamı merak ettim'". NTVMSNBC.com. 22 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2013. 

Kitap

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kâzım Karabekir</span> 5. Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı

Musa Kâzım Karabekir, Türk asker ve siyasetçi. "Alçıtepe Kahramanı" namıyla tanınır. Türk Kurtuluş Savaşı'nı başlatan komutanların arasında yer alarak Doğu Cephesi'nde gösterdiği başarılardan dolayı Kırmızı-Yeşil şeritli İstiklâl Madalyası ile taltif edildi. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk muhalif partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kurucuları arasında yer alıp, genel başkanı oldu. Afşar Türklerinden olup soyu Karamanoğulları'na dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hüsrev Gerede</span> Türk asker ve siyasetçi

Hüsrev Gerede, Türk Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet tarihinin önemli isimlerinden olan Türk asker, siyasetçi ve diplomattır.

<span class="mw-page-title-main">Refet Bele</span> Türk asker ve siyasetçi

İbrahim Refet Bele, Türk asker ve siyasetçi. Kurtuluş Savaşı'na katılan ilk beş generalden birisidir. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarında İçişleri Bakanlığı, Millî Savunma Bakanlığı görevlerinde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Nazım Resmor</span> Türk komünist siyasetçi

Nazım Resmor Öztelli, Türk bürokrat ve siyasetçi. TBMM 1. Dönem milletvekili ve Hakkı Behiç Bayiç'in hakkındaki gensorular nedeniyle istifasından sonra 4 Eylül - 6 Eylül 1920 tarihleri arasında 2 gün Dahiliye Vekili oldu. İç İşleri Bakanlığı kayıtlarına göre, Soyadı Kanunu ile birlikte Öztelli soyadını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Heyet-i Temsiliye</span> Türk Kurtuluş Savaşı’nın, TBMM öncesi yürütme organı

Heyet-i Temsiliye, Mondros Mütarekesi’nden sonra Anadolu topraklarının İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi üzerine başlayan ulusal direniş sırasında, ulusal bir meclisin (TBMM) kuruluşuna dek Millî Mücadelenin yürütme organı olarak görev yapmış kuruldur.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Vasıf Karakol</span>

Mustafa Vasıf Karakol, , Türk asker ve siyaset adamı.

<span class="mw-page-title-main">İstiklâl mahkemesi</span> Türk Kurtuluş Savaşı ve cumhuriyetin ilk yıllarında faaliyet gösteren özel mahkemeler

İstiklâl mahkemesi, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında ayaklanma çıkaran ve yağmaya girişenleri, bozguncuları, orduya ait silah ve mühimmatı çalanları, casusları, asker kaçaklarını ve bağımsızlık hareketini engelleme amacıyla propaganda yapanları yargılamak için, çıkarılan özel bir kanunla ilk olarak 18 Eylül 1920 tarihinde kurulan mahkemelerdir. İlk dönem İstiklâl Mahkemeleri, Ankara'daki hariç olmak üzere 17 Şubat 1921 tarihinde kapatıldı. İkinci dönem İstiklâl Mahkemeleri, çalışmalarına 30 Temmuz 1921'de başladı ve 1923'ün Ekim ayına dek faaliyetlerini sürdürdü. Üçüncü ve son dönem İstiklâl Mahkemeleri ise 1923 ile 1927 yılları arasında etkin oldu.

<span class="mw-page-title-main">Mazhar Müfit Kansu</span> Türk siyasetçi

Ahmet Mazhar Kansu, Türk devlet adamı, vali, milletvekili ve yönetici.

<span class="mw-page-title-main">Doktor Nâzım</span> Türk doktor, siyasetçi ve bürokrat

Doktor Nâzım veya Selanikli Mehmed Nazım Bey, Türk siyasetçi, hekim, 22 Temmuz 1918-8 Ekim 1918 arası Maârif Nazırı ve 1915-16 dönemi Fenerbahçe SK fahri başkanı. İttihat Terakki Cemiyeti'nin kurucu liderlerinden ve Jön Türk Devrimi'nin öncü isimlerindendir. Askeri Tıbbiye'de okuduğu dönemlerde, daha sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'nun bir dönemine hükmedecek İttihat Terakki Fırkası'nın ve Teşkîlât-ı Mahsûsa'nın kurulmasında, örgütlendirilmesinde ve Osmanlı toplumunda büyük bir dönüşüm sağlayan meşrutiyetin yeniden ilanında oldukça önemli rol almış birkaç yöneticisi arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">İzmir Suikastı</span> Atatürkün hedeflendiği 1926 tarihli suikast planı

İzmir Suikastı, Türkiye Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa'ya 14 Haziran 1926 tarihinde, İzmir'de yapılması planlanan suikast girişimidir. Aralarında eski bakanlar, milletvekilleri ve valiler de bulunan bir grup tarafından planlanmış ancak hayata geçirilmeden engellenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kırmızı-yeşil şeritli İstiklâl Madalyası sahipleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Kırmızı-yeşil şeritli İstiklâl Madalyası Türk Kurtuluş Savaşı sırasında hem Türkiye Büyük Millet Meclisinde hem de cephe hattında üstün hizmet göstermiş kişilere verildi.

<span class="mw-page-title-main">Vasıf Çınar</span> Türk devlet adamı

Hüseyin Vasıf Çınar, Türk öğretmen, gazeteci, siyasetçi ve diplomattır.

<span class="mw-page-title-main">Ali Kılıç</span> Türk asker ve siyasetçi

Ali Kılıç ya da bilinen adıyla Kılıç Ali, Türk asker ve siyasetçi. Beşiktaş Jimnastik Kulübü'nün kurucuları arasındadır.

<i>Kurt Kanunu</i> Kemal Tahirin yazdığı bir roman

Kurt Kanunu, ilk baskısı 1969 yılında yayımlanan Kemal Tahir romanı. 1926'da, Türkiye Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa'ya yapılması planlanan suikast girişiminin arka planını konu alır. Yazar, eserde romanı eski iktidar partisi İttihat ve Terakki Fırkası üyelerinin gözüyle anlatırken İttihatçıların aralarında yaşanan çekişme ve hesaplaşmaları aktarır. Romanın adı, "Kurtlukta, düşeni yemek kanundur" sözünden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Şükrü Bayındır</span>

Ahmet Şükrü Bey, Türk siyasetçidir.

Muhittin Baha Pars, Türk gazeteci, avukat, siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Halis Tarıkahya</span> Türk siyasetçi

Halis Turgut Bey ya da Mehmet Halis [Tarıkahya], Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Faik Günday</span>

Ahmet Faik Günday, Türk bürokrat ve siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Sadullah Güney</span>

Sadullah Güney Türk asker, bürokrat ve siyasetçi.

Edip Bey Kurtuluş Savaşı yıllarında İzmit'te Jandarma Yüzbaşı olarak görev yapan ve sonrasında Gazi Paşa'ya karşı girişilen suikast girişimi sonrası İstiklal Mahkemesi'nin kararıyla asılarak idam edilen Türk komitacı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.