Zivin Muharebesi

Zivin-dağı Muharebesi
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı
Tarih 25-26 Haziran 1877 Bölge Süngütaşı, Sarıkamış Sonuç Osmanlı zaferi
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu	Rus İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Ahmet Muhtar Paşa İsmail Hakkı Paşa Feyzi Paşa	Vasiliy Aleksandroviç Geyman Prens Mihail Tarieloviç Loris-Melikov
Güçler
13.500-18.000 asker (16 tabur)-Rus ordusundan daha az süvari kuvveti-18 top	18.000 asker (16 tabur)-6000 süvari ve 64 top
Kayıplar
500 ölü ve yaralı	1300-1500 ölü ve yaralı

Zivin Muharebesi 25-26 Haziran 1877 tarihinde, Rus İmparatorluğu ile Osmanlı Devleti arasında gerçekleşen ve Osmanlı zaferi ile sonuçlanan muharebedir.

Süngütaşı ya da eski adıyla Zivin, Kars ilinin Sarıkamış ilçesine bağlı Sarıkamış'a 39 km uzaklıkta, 65 hanelik bir köydür. Bu köyün doğusunda sarp kayalar üzerine kurulmuş bir kale olan Zivin Kalesi ve kalenin kurulu olduğu tepe bulunmaktadır.

93 Harbinde bu bölge Ahmet Muhtar Paşa tarafından Ruslara karşı önemli bir savunma mekanı olarak görülür zira Aras vadisi ve Erzurum'a bakan yollar bu stratejik öneme sahip yerden geçmektedir. Osmanlı Ordusu başkente yakın Balkan cephesindeki büyük Rus taarruzları nedeniyle zor durumda olduğundan, ardı ardına yenilgiler aldığından kuvvetlerin ve takviyelerin çoğunu bu cephede kullanmakta idi bu nedenle Kafkas cephesinde Osmanlı askerlerin takviye alması çok zor olup, Osmanlılar bölgedeki yerel halk ve Türk ve Kürt aşiret reislerinin verdiği milisler ve eldeki düzenli kuvvetlerle savunma yapmak zorundaydı.Yine bu bölgede bulunan 1 tümen asker Ahmet Muhtar Paşa tarafından zaruri olarak sıkıştırılmaya çalışılan Rusların Erivan (Erivan)'daki kuvvetlerinin komutanı Arshak Ter-Gukasov ile mücadele için çekilmiştir, bu nedenle sadece 12 taburdan oluşan bir Osmanlı Birliği tepeyi savunmak için kalmıştır.Yine bu birliğe 4 tabur askerde ihtiyat olarak ayrılmıştır.Birliğin bunun dışında az miktarda süvari desteği ile 18 topu vardır bu kuvvetler toplam 10 km'ye (6 mile) yakın bir cephe hattı için yetersiz durumdadır.Bununla birlikte Osmanlı komutanlığı bu bölgenin stratejik önemi nedeniyle saldırıya uğrayabileceğini tahmin ettiklerinden herhangi bir saldırı durumuna karşı 2 ay boyunca siper kazmış,istihkamları kurmuş ve tepeyi teraslamıştır. 25 Temmuz'da Karaurgan-Tepeköy yoluna bakan sol kanat dışında istihkamların tamamı tamamlanmıştı,sol kanat pratikte saldırıya daha açıktı, bununla birlikte bu sol kanattaki yamaçlar epey dik konumda olup bu dik konumda piyade ilerlemesini Ruslar için zorlaştırmaktaydı.

Tergukasov kuvvetleri Halyaz Muharebesi'nde yapılan Türk karşı saldırıları ve Fevzi Paşa kuvvetlerinin Doğubayazıt'ı geri almak için yaptığı saldırılar ile zor duruma düşmüştür.Zira, Haylaz Muharebesi'nde Osmanlı Ordusunun ağır kayıplarına karşın, bu Rus kolunun cephanesi tükenmiş,lojistik ve ikmal desteği elinden alınmıştır, Doğubayazıt yönündeki saldırılarla arkadan kuşatılacağını anlayan Tergukasov ilerlemesini durdurmuş ve kuşatılmamak için geri çekilmeyi düşünmektedir.

Ancak Rus komutanlığı da durumun farkına varmış ve diğer kol olan Prens Melikov'un bölgedeki çeşitli Rus birlikleri ile saldırıya geçip Tergukasov'u bu zor durumdan kurtarması için bir yardım harekâtı düzenlemesi yine 2 cepheden Osmanlı kanadının yarılması ve Tergusakov kuvvetleri ile birleşip Türk savunma hattının ortadan kaldırılmasına karar verilir.

Rus komutan Melikov, Tergukasov kuvvetleri ile birleşip Osmanlı savunma hattını yarmak için Zivin dağına mı yoksa Mecinkirt yönündeki bölgeye mi saldırmaları hususunda kararsızdı, sonunda Zivin'e saldırmayı tercih etti.Bununla birlikte Rus komutanlığındaki general Geyman, Türk ordusunun tamamen imhası taraftarıydı ve Melikov'a da bu yönde emirler veriyordu.1829 yılında Osmanlı-Rus savaşında Ruslar yine Zivin'de Türk sol kanadına saldırmışlar, sarp yamaçlara karşın Köprüköy yolundan Türkleri çekilmeye zorlamışlardı. Bu seferde benzer bir durum tartışıldı ancak sağ kanattan yapılacak başarılı bir saldırının bölgedeki Türk ordusunun tümünün çekilme yolunu kapatacağı ve sonuçta bu tepedeki bütün Türk ordusunun imha edileceğini hesapladılar. Bu sebeple Türk ordusunun sağ kanadına saldırmaya karar verdiler. Teknik yönden bu doğru olsa da Osmanlı Ordusunun istihkam hattı bu bölgede kurulmuştu.Buna karşın tepedeki Osmanlı ordusunda süvari kuvveti Ruslara göre son derece azdı, Ruslar top bakımından da Türklerden üstündü ve ateş gücü olarak bir Rus taburu, Türk taburuna göre %25 daha fazla ateş gücüne ve insan desteğine sahipti. Bununla birlikte Melikof eğer 4 taburunu ihtiyatta kullanırsa piyade sayısı ve ateş gücü yönünden Türklerle eşit hale gelecekti; ancak top ve süvari kuvvetleri yönünden üstünlük olduğundan bu birliklerin etkili kullanılması halinde bunun rahatça kapatılabileceği hesaplanmıştı. Melikov'un bu hatalı kararları bütün bir muharebenin kaderini değiştirdi.

Türk ordusunda Ahmet Muhtar Paşa gibi deneyimli ve yetenekli üstüne karşın Zivin Bölgesindeki askerlerin komutanı Feyzi Paşa, yeteneği ve deneyimi olmayan Kürt İsmail Hakkı Paşa gibi çeşitli subay ve üstlere sahip olsa da, birliklerini, İsmail Hakkı Paşa ile birlikte örgütleyecek yeterli vakte sahipti.

Rus Ordusu 25 Haziranda Zivin Çayından Gürcü, Ermeni, Kazak kuvvetlerini de içeren birlikleri desteğinde geçip saldırıya başladı, ilk başta saldırı başarılı olsa da sonrasında Türk tahkimatları önünde Rusların ilerlemesi kesildi, topçu saldırıları ise arazinin engebeli olması nedeniyle bir yarar sağlamadı yine süvari kuvvetleri de engebeli arazide ve tahkimatlar önünde sıkışıp cephe savaşına zorlandı, Türk kuvvetlerini planlandığı gibi çeviremedi.Sonuçta Rus piyade, topçu ve süvari kuvvetleri arasında büyük koordinasyonsuzluk baş gösterdi. Melikof'un ihtiyatta ayrıldığı birliklerdeki hatası nedeniyle piyadeler de, tepeyi savunan askerlerin yoğun tüfek ateşi, göğüs göğüse süngü saldırıları yüzünden 25-26 Haziran'daki saldırılarda başarısız oldu.

Osmanlı Ordusu başarısız olan Ruslara doğru karşı saldırıya geçmek ve Rus kayıplarını daha da artırmak istediyse de askerlerinin durumunu, zayıflıklarını bilen ve Rusların başka yerlerdeki saldırılarını engellemek için kayıplarını asgaride tutmak zorunda olduğunu anlayan Ahmet Muhtar Paşa subaylarını engelledi ve tatmin edici bir savunma zaferini tercih etti.

27 Haziranda subaylarının tekrar taarruzda ısrarına karşın Melikov verilen kayıpların ağır nitelikte olduğunu ve tepeyi bu güçlerle alamayacağını anladığından birliklerini hızla geri çekmek zorunda kaldı. Ahmet Muhtar Paşa cepheye geldiğinde kendi askerlerinden 500 kişilik ölü ve yaralı kaybına karşılık Rusların 3 katı kayıp verdiğini gördü.

Bu savaşta alınan bozgun Rus Ordusunun moralini ağır derecede bozmuştur, bu bozgunun ardından Osmanlılarca sıkışan Tergukasov ve onunla birleşemeyen diğer Rus Ordusu da geri çekilmek zorunda kalmıştır.Bununla birlikte (biraz da İsmail Hakkı Paşa ve süvarilerinin başarısız takipleri sayesinde) Tergukasov ve Melikov yönetimindeki Rus ordusu başarılı bir çekilme gerçekleştirmişler ve bu çekilme neticesi Ruslar takviye güç alarak tekrar saldırıya geçmişlerdir.^[1]