İçeriğe atla

Zilkale

Koordinatlar: 40°57′33″K 40°57′47″D / 40.95917°K 40.96306°D / 40.95917; 40.96306
Zilkale
Harita
Eski ad(lar)Zirkale
Genel bilgiler
TürKale
KonumTürkiye Çamlıhemşin, Rize, Türkiye
ÜlkeTürkiye
Koordinatlar40°57′33″K 40°57′47″D / 40.95917°K 40.96306°D / 40.95917; 40.96306
Tamamlanma14. veya 15. yüzyıl

Zilkale ya da asıl adıyla Zirkale, Rize'nin Çamlıhemşin ilçesi sınırlarında, Fırtına Deresi Vadisi’nde yer alan, ilk inşa tarihi kesin olarak bilinmeyen bir kaledir.

14. veya 15. yüzyılda inşa edilen kale, 1800'lü yılların sonuna kadar kullanılmıştır. Sekiz burç ve bir gözetleme kulesinden oluşur. Savunma hendeği durumundaki Zil deresine merdivenle inilir. Kale, 1. derece arkeolojik sit alanı içerisindedir.

Konumu

Çamlıhemşin ilçesinin 12km güneyinde, Avup Dağı'nın üzerinde konumlanmıştır. Kalenin, üzerinde inşa edildiği sarp kaya kütlesi, denizden 750, dere yatağından ise yaklaşık 100 m. yüksektedir.

Tarihçe

Yapım tarihi kesin olarak bilinmeyen kale, Britanyalı tarihçi Anthony Bryer'ın tahminine göre Trabzon İmparatorluğu döneminde bizzat merkezi yönetimce ya da İmparatorluğa bağlı yerli derebeyleri (mesela Zil Kale için Hemşin derebeyi Arhakel) tarafından yapılmış olmalıdır.[1] Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası adlı eseriyle tanına Bıjışkyan “Kayalığın üzerinde bulunan ve Zilkale denilen eski bir kalenin içinde insana şaşkınlık veren kemerli binalar ve büyük bir kule vardır. Kalenin alt ucu, tepelerin üzerinde başka kalelere ve eski bir kilise kalıntıları bulunan Fırtına Deresi’ne kadar uzanır” diyerek gözlemlerini anlatmış; ancak, kale tarihi hakkında bilgi vermemiştir.

Asıl adı "Aşağı Kale" anlamına "Zir kale" iken halkın ağzında "Zil Kale" halini almıştır.[2] Kale, aynı yörede bulunan Varoş Kale ve Pazar Kalesi ile ilk bakışta aynı elden çıkmış ve aynı amaçla yapılmış izlenimi verir.

Bayburt’a ulaşan önemli bir Orta Çağ kervan yolu üzerinde güvenliği sağlayan kale, Cenevizliler başta olmak üzere Rumlar ve Osmanlılar tarafından 1800'lü yılların sonuna kadar kullanıldı. 1871 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde yörede "Kale-i Bala" ve Zir namlarında iki harap kale bulunduğu belirtilmiştir. 1979 yılında kalede bulunan 26 cm uzunluk ve 4-4 ½ cm çapında pirinç döküm iki el topu Trabzon Müzesi’ne getirilerek 440 (79-1-1) ve 441 (79-1-2) no.lar ile envantere kayıt edilmiştir.

Kale, 2008-2010 arasında restorasyon gördü.[3] Restorasyondan sonra turistik bir cazibe kazanmıştır.[4] 2013 yılında piyanist Tuluyhan Uğurlu'nun verdiği konser, yapının bilinirliğini artırmıştır.[5]

Yapısı

Kale, dış surlar, orta surlar ve iç kaleden meydana gelir. Kuzey batı yönündeki patika ile dış suların kapısına ulaşılır. Orta kale içerisinde üç önemli yapı vardır: muhafız binası, şapel ve baş kule. Dört katlı olduğu anlaşılan kulenin ahşap olan iç konstrüksiyonun çürüyüp yok olduğu düşünülür. Bryer’a göre kuzey duvarına bitişik dörtgen apsidli oda bir şapeldir.[6] Kulenin üstü teras şeklindedir.

Galeri

  • Zilkale'den Fırtına Deresi
    Zilkale'den Fırtına Deresi
  • Zilkale'nin gözetleme kulesi
    Zilkale'nin gözetleme kulesi
  • Zilkale burç
    Zilkale burç
  • kaleye giden yol
    kaleye giden yol
  • Zilkale panorama
    Zilkale panorama
  • Kaçkar Dağından Zilkale
    Kaçkar Dağından Zilkale
  • Zilkale'nin Sancağı
    Zilkale'nin Sancağı
  • Fırtına Vadisi
    Fırtına Vadisi

Kaynakça

  • Özhan Öztürk. Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük. 2 Cilt. Heyamola Yayıncılık. İstanbul. 2005 ISBN 975-6121-00-9.
  1. ^ According to Anthony Bryer, it is an Armenian chapel and built for Empire of Trebizond for local Lord of Hamshenis, Arhakel. BRYER A. & WINFIELD D. (1985), Byzantine Monuments and Topography of the Pontos. Dumbarton Oaks Centre Studies. 2 vol. Washington p. 348
  2. ^ Sütlaş, Mustafa (13 Ağustos 2011). "Zil Kalesi'ne Yapılanları Herkes Görmeli!". Bianet.org. 12 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  3. ^ "Tarihi Zilkale restore ediliyor". Pazar 53.com. 16 Temmuz 2008. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  4. ^ "Zil Kale turistlerin ilgi odağı oldu". Anadolu Ajansı. 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  5. ^ "Tuluyhan Uğurlu Zilkale'de Piyano Konseri Verdi". Haberler.com. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  6. ^ RYER A. & WINFIELD D. (1985), Byzantine Monuments and Topography of the Pontos. Dumbarton Oaks Center Studies. 2 vol. Washington.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Zilkale ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Akçalı, Şiran</span>

Akçalı, Gümüşhane ilinin Şiran ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Silifke Kalesi</span>

Silifke Kalesi, Mersin ili Silifke ilçesinde bulunmakta olup, şehrin batı tarafında 185 m yükseklikte doğu-batı yönündeki ana kaya üzerine oturmuş, etrafı hendekle çevrili ve 16 burçla tahkim edilmiş olup 29.000m² lik bir alanı kaplamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Alexander Kazhdan</span> Sovyet tarihçi (1922 – 1997)

Alexander Petrovich Kazhdan, Sovyet-Amerikan Bizans uzmanı.

<span class="mw-page-title-main">Kız Kalesi (Mersin)</span> Mersinde bulunan tarihi kale

Kız Kalesi, Mersin'in Erdemli ilçesinde bulunan tarihî kale. Mersin merkeze uzaklığı yaklaşık 80 km' dir. Turistik belde Kızkalesi ismini bu tarihi kaleden alır. Kıyıdan yaklaşık 300 metre (980 ft) açıktadır. Adanın toplam alanı yaklaşık 15.000 metrekare (160.000 ft2) olup, kale bu alanın çoğunu kaplar.

<span class="mw-page-title-main">Kaçkar Dağları Millî Parkı</span>

Kaçkar Dağları Millî Parkı büyük bölümü Rizenin Çamlıhemşin ilçesinde, bir bölümü Erzurum ve Artvin illerine uzanan millî park. 51.550 hektarlık mili park Fırtına Deresi ile Hemşin Deresi arasında yer alan Kaçkar Dağları üzerinde kurulmuştur.

Eudokia Megali Komnini, Trabzon İmparatoru III. Aleksios ile Theodora Kantakuzini'n kızıdır. Dolayısıyla güçlü Bizans Komninos Hanedanı'nın bir üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Makronlar</span> Eski bir Kolhis boyu

Makronlar Pontus'un doğusunda bulunan Mosçiçi Dağları civarında yaşamış antik bir Kolhis boyuydu.

<span class="mw-page-title-main">Kız Kalesi (Rize)</span>

Kız Kalesi veya Kız Kulesi, Rize'nin Pazar ilçesinde bulunan tarihî bir kaledir. Pazar ilçe merkezinin batısında yer alan küçük bir yarımada üzerine inşa edilmiştir. Kara ile bağlantısı kesilmiş olan kale, kayalık bir zemin üzerinde bulunmaktadır. Bazı kaynaklara göre 13-14, bazı kaynaklara göre ise 8. yüzyılda inşa edilmiştir. Dış kenar uzunlukları 9,66 metre ve 9,07 metre uzunluğundadır. Yapının en çok hasar görmüş kısmı, Pazar'a bakan güney kısmıdır. Bu da kalenin birtakım saldırılara maruz kaldığını iddia eden rivayetleri desteklemektedir.

Canihites ailesi, Türkçe: Cancalar, Laz kökenli aristokrat bir ailedir. Pontus'un merkez Haldia bölgesindeki Caniha yerleşiminde yaşamışlardır. Tarihçi Anthony Bryer'a göre, 1355 yılından sonra Canihitesler, Trabzon İmparatorluğu'nun işgali sırasında Kabazites ailesi ile aynı safta yer almışlardır. En tanınmış Canihitesler: Theodore, John, Sevastos, Stephen, Michael ve iki Konstantindi.

<span class="mw-page-title-main">Ardeşen Kilisesi</span>

Ardeşen Kilisesi Rize ilinin Ardeşen ilçesinde Çiftekavak (Cibist̆asi) mahallesinde İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi'nin Trabzon Metropolitliğine bağlı yıkık bir kilise kalıntısıdır. Kilisenin Orta Çağ'da yapıldığı düşünülmektedir. Kilisenin mimari kanonu çok iyi incelenmiştir ve kilisenin mimarisi, Orta ve Geç Bizans dönemlerinin doğu koluna göre yapılmıştır. Bryer ve Wanfield yapının mimari özelliklerinden hareketle bu yapıyı Pazar ilçesinin Ocak köyündeki (Sap̆o) yapıyla açıkça benzediğini ve beşken merkez apsisinin Trabzon İmparatorluğu'nun mimarideki ayırt edici bir özelliği olduğunu vurgular. Yazarlar, buradan hareketle yapının Trabzon İmparatorluğu döneminde veya daha öncesinde yapıldığını tahmin etmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Karadere</span> Gümüşhane ve Trabzon illerinden geçip Karadenize akan bir nehir

Karadere, Trabzon ve Gümüşhane illerinden geçip Karadenize dökülen akarsu. Nehir, antik zamanlarda Hyssos veya Hyssus olarak biliniyordu. Nehirde bulunan 2 hidroelektrik santral toplamda 93 MW'lik enerji üretmektedir. Nehrin kaynağı denizden yaklaşık 2200 metre yüksekliktedir ve nehrin uzunluğu yaklaşık 70 kilometredir. Nehrin yatak eğimi %3,1'dir. Gümüşhane'deki Doğu Karadeniz Dağları'nda doğan nehir, Trabzon'un Araklı ilçesinde Karadenize karışmaktadır. Nehrin debisi saniyede 434 metreküptür.

Avup Dağı, Rize ilinin Çamlıhemşin ilçesinde konumlanmış bir dağdır. Fırtına Deresi ve Ortaköy Deresi arasında konumlanmış olan dağın rakımı bazı kaynaklara göre 1.470 metre, bazı kaynaklara göre ise 1.488 metredir. Topoğrafik çıkıntısı 206 metre olan dağın üzerinde Bizans döneminden kalma kaleler bulunmaktadır. Bunlardan en çok bilineni Zilkale ve Kale-i Bala'dır.

<span class="mw-page-title-main">Anthony Bryer</span> Britanyalı tarihçi

Anthony Applemore Mornington Bryer Britanyalı tarihçi ve Bizantolog.

<span class="mw-page-title-main">Koloneia (thema)</span> Bizans idari bölümü (Thema)

Koloneia Theması, Kuzey Kapadokya ile güney Pontus'da Bizans İmparatorluğu küçük bir theması. 9. yüzyıl ortasında bir zaman kurulmuş ve 1071'de Malazgirt Meydan Muharebesi'nin hemen sonrası Selçuklular tarafından fethedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Boztepe, Trabzon</span>

Boztepe, Trabzon'un Ortahisar ilçesinin 3 kilometre güneydoğusunda yer alan bir tepedir. Değirmendere Vadisi Boztepe'nin doğusunda yer alır.

Mamia Gurieli Dadiani hanedanından bir eristavi idi. 15. yüzyılın sonlarında Guria Prensliği'nin düklüğünü yapmıştır. Onun soyundan gelenler Rus İmparatorluğu'nun Guria Prensliği'ni işgal ettiği 1829 yıla kadar Guria Prensliği'ni yönetmiştir.

David Crampton Winfield, duvar resimleri alanında uzmanlaşmış İngiliz konservatör ve Bizantolog. Kariyerinin ilk yıllarını yurt dışında, özellikle Türkiye ve Kıbrıs'ta geçirdi ve Kıbrıs'taki koruma çalışmaları nedeniyle 1974'te Britanya İmparatorluk Nişanı'na layık görüldü. The Times'taki ölüm ilanında David Winfield, “19. yüzyılın büyük gezginleri arasında sayılabilecek araştırmacı arkeolojik kaşif” olarak tanımlandı. Winfield'ın, Profesör Anthony Bryer ile birlikte 1985'te yazdığı, Pontus'taki Bizans anıtları ve topografyası üzerine olan inceleme yazısı, konuyla alakalı yazılmış en kapsamlı eser kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hazinedaroğlu Konağı</span>

Hazinedaroğlu Konağı, Ordu ilinin Fatsa ilçesine bağlı Bolaman mahallesinde, eski bir kalenin iç kalesi üzerinde inşa edilmiş ahşap yapıdır. Hazinedarzade ailesi tarafından inşa edilmiş olan konak, Kademoğlu Konağı olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Bolaman Kalesi</span> Fatsaya bağlı Bolamanda bir kale

Bolaman Kalesi, Ordu ilinin Fatsa ilçesine bağlı bir mahalle olan Bolaman'da eski zamanlardan kalma bir kaledir. Kalenin günümüze ulaşmış olan iç kalesinin duvarları üzerinde 19. yüzyılın ilk çeyreğinde Hazinedaroğlu Konağı inşa edilmiştir. Bolaman Kalesi, içindeki şapelden (kilise) dolayı halk arasında "Aya Kalesi" olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Çakıroğlu İsmail Ağa</span>

Çakıroğlu Hacı İsmail Ağa veya Çakırzade Hacı İsmail Ağa, Of ilçesinin en önde gelenlerinden ağa ve yerel derebeylerinden biriydi. Varlıklı ve devlete bağlı bir kişi olarak bilinen İsmail Ağa, devlet adına asker ve vergi topladı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.